Κατα την εξέταση του μαθήματος για τους μαθητές των Επαγγελματικών Λυκείων στο ποίημα του Μπρέχτ «Καταφύγια για τη νύχτα» οι εξεταστές …ξέχασαν να αναφέρουν την μεταφράστρια Νάντια Βαλαβάνη και τον εκδοτικό οίκο «Σύγχρονη Εποχή».
Οι μαθητές Γενικών Λυκείων κλήθηκαν να αναπτύξουν το θέμα της ισότητας των φύλων και τα δικαιώματα της γυναίκας μέσα από κείμενα με έμφυλο περιεχόμενο αλλά διαφορετικών προσεγγίσεων. Μόνο που η έμφυλη βία, ο σεξισμός, η πατριαρχία, το φύλο, ο φεμινισμός δεν είναι απλοί όροι, ούτε ο διάλογος γύρω από αυτούς είναι ενιαίος. Ο αυριανός φοιτητής κατευθύνεται από τον εξεταστή σε ένα μονοπάτι που δεν είναι αθώο, στο να ουδετεροποιεί αυτό που αρχικά εκλαμβάνει. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανελευθερία από αυτήν.
Για χθες: οι ημιτελείς βιβλιογραφίες δεν κάνουν καλό. Δηλαδή: λείπουν η μεταφράστρια, Νάντια Βαλαβάνη και ο εκδοτικός οίκος, Σύγχρονη Εποχή.
Γιατί έχει σημασία να μην παραλείπονται οι παραπάνω; Απλό, δημιουργός-μεταφραστής-εκδότης αποτελούν απαραβίαστο τρίπτυχο. Ποιος θα εντόπιζε την απουσία τους; Δεν έχει καμία σημασία ποιος εντοπίζει και ποιος όχι. Η παράβλεψη ή ακόμη χειρότερα η απόκρυψη δείχνει κάτι: δεν συμφωνούμε στα αυτονόητα και καθιερωμένα. Όταν μία επιτροπή, εξετάζει με Μπρέχτ, ρωτώντας τον εξεταζόμενο τι καταλαβαίνει, σημαίνει ότι δεν ενοχλείται ούτε με τον Μπρέχτ, ούτε με τον μεταφραστή του, ούτε με τον εκδότη. Δεν τους ξέχασε. Οι επιτροπές ξέρουν να βιβλιογραφούν. Κι αυτό το γεγονός καθιστά την ‘παράβλεψη’ εσκεμμένη απόκρυψη.
Για σήμερα: γιατί μπερδεύουν τους ανθρώπους; Ένα μπέρδεμα που δεν έχει γούστο και στις περισσότερες περιπτώσεις οδηγεί σε κακή σύγχυση. Η έμφυλη βία, ο σεξισμός, η πατριαρχία, το φύλο, ο φεμινισμός δεν είναι απλοί όροι, ούτε ο διάλογος γύρω από αυτούς είναι ενιαίος. Οι προσεγγίσεις του φύλου είναι πολλές. Χωρίς λοιπόν να λαμβάνεται αυτό υπόψην παρατίθενται τρία αποσπάσματα, εντελώς διαφορετικών προσεγγίσεων, ζητώντας στο τέλος να χρησιμοποιηθούν δημιουργικά τα παραπάνω στην τελική έκθεση σχετικά με την έμφυλη διάσταση, η οποία μπλέκεται στην εκφώνηση με το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για ποιο λόγο δεν ζητάται από τον εξεταζόμενο να τοποθετηθεί πάνω στα κείμενα που του δίνονται; Από την στιγμή που του δίνονται; Εάν κάποιοι πρέπει να προλάβουν την κοινωνική πραγματικότητα του 21ου αι. και να αναμετρηθούν με αυτήν, ακόμη και στις Πανελλαδικές, θα πρέπει να την αναζητήσουν γενναιότερα. Γιατί, ενώ επιλέγονται κείμενα με έμφυλο περιεχόμενο (διαφορετικών, ξανατονίζω προσεγγίσεων), στο τελικό μεγάλο ερώτημα, ο αυριανός φοιτητής κατευθύνεται από τον εξεταστή σε ένα μονοπάτι που δεν είναι αθώο, στο να ουδετεροποιεί αυτό που αρχικά εκλαμβάνει. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανελευθερία από αυτήν.
(Η Σοφία Βερύκιου είναι απόφοιτος του Ιστορικού Αρχαιολογικού)
