Παραγγέλλουμε και έχουμε ότι μας χρειάζεται; Οι προτεραιότητες έχουν σχέση με τις πραγματικές ανάγκες; Πόσο επηρεάζουν οι πιέσεις των χωρών που παράγουν οπλικά συστήματα και μέσα; Ακολουθούνται οι προβλεπόμενες διαδικασίες για τις προμήθειες; Τι σημαίνει η επικοινωνιακή εικόνα ότι παίρνουμε όπλα και είμαστε ασφαλείς; Μήπως λόγια του αέρα που είναι όμως επικίνδυνο να μας οδηγήσουν σε μεγάλες δαπάνες για όπλα που στη συνέχεια δεν θα μπορέσουμε να συντηρήσουμε;
Απλά ερωτήματα που απασχολούν τους ειδικούς αλλά και τους απλούς πολίτες, κύρια μετά το 1974, οπότε η τουρκική απειλή έγινε εμφανής.
Το νέο περιβάλλον
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε συνθήκες ψυχρού πολέμου και γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων στον ευρωπαϊκό περίγυρο. Οι εταιρείες όπλων έφυγαν από τις «μικροδουλειές» του Αφγανιστάν και του Ιράκ, όπου πουλούσαν αλεξίσφαιρα γιλέκα και θωρακισμένα αυτοκίνητα και ετοιμάζονται για «μεγάλα» πράγματα, όπως αεροσκάφη, πλοία, άρματα και πιθανόν ένα νέο «πόλεμο των άστρων».
Ο ψυχρός πόλεμος θα ανοίξει νέες δυνατότητες για κέρδη από όπλα, οι επιτήδειοι θα βγάλουν μαύρο χρήμα και οι κυβερνήσεις θα πουλήσουν ασφάλεια σε βάρος των κοινωνικών δαπανών αλλά και των ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων. Αυτό βέβαια, θα είναι σε βάρος του διεθνούς εμπορίου (πλην όπλων) και της ανάπτυξης.
Δομές και εξοπλισμοί
Σε δυο τομείς στρατιωτικού ενδιαφέροντος η πολιτική αντιπαράθεση είναι ιδιαίτερα έντονη, όχι μόνο στα ελληνικά δεδομένα αλλά παγκόσμια. Για τη δομή των ενόπλων δυνάμεων και τους εξοπλισμούς. Η μεν δομή έχει σχέση με την εσωτερική οργάνωση αλλά και τον προσανατολισμό των μονάδων, σύμφωνα με την απειλή.
Και ο προσανατολισμός με τη σειρά του έχει σχέση με τα στρατιωτικά σχέδια αλλά και τις τοπικές οικονομίες και αρκετά συμφέροντα γύρω από αυτές. Απόδειξη ότι 30 χρόνια μετά την επίσημη αναθεώρηση της απειλής από βορρά παραμένει ένα μεγάλο μέρος του Στρατού Ξηράς προσανατολισμένο στα βόρεια σύνορα, προφανώς χάριν των τοπικών συμφερόντων.
Επιπλέον, οι εξοπλισμοί δικαιολογούνται με την αντιμετώπιση των τουρκικών προκλήσεων και άλλοτε με την «στρατηγική» στήριξή μας από ξένες χώρες – προμηθευτές.
Αν διαβάσει κάποιος τι διαμάχες γίνονταν στα ευρωπαϊκά κοινοβούλια τον 19ο αιώνα για αυτά τα ζητήματα θα καταλάβει τη σοβαρότητά τους. Εκεί βέβαια έμαθαν μετά τους δυο παγκόσμιους πολέμους. Όμως ειδικά μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανάπτυξη των αεροσκαφών και των αρμάτων μάχης (τανκς), διαφοροποίησαν τον τρόπο πολέμου αλλά δημιούργησαν και μια αντίληψη λατρείας των μηχανών.
Η γερμανική Materialslacht (μάχη των μηχανών) και η ιταλική αντίληψη του Marinetti και του Μουσολίνι, έγιναν κυρίαρχα στοιχεία του φασισμού και του ναζισμού, όπου οι μηχανές υπερείχαν των ανθρώπων. Η περίφημη φράση του Marinetti «τι αξία έχει η Αφροδίτη της Μήλου μπροστά σε ένα καλό αυτοκίνητο;» δείχνει την αντίληψη που επικρατούσε και η οποία στήριξε σαν φιλοσοφική θεωρία (Φουτουρισμός) τον φασισμό και τον ναζισμό.
Κάτι αντίστοιχο έγινε και από πλευράς Γάλλων και Βρετανών, ενώ οι βιομηχανίες των Αμερικανών και μετέπειτα των Σοβιετικών άργησαν να βάλουν μπροστά, μέχρι να δουν τις απειλές και να κινητοποιήσουν το τεράστιο δυναμικό τους.
Τα παραπάνω αναφέρονται σε όλη την διεθνή βιβλιογραφία στρατιωτικής ιστορίας και δεν θέλουν να συνδέσουν τους εξοπλισμούς με τον ολοκληρωτισμό. Όμως, η απόλυτη ταύτιση των εξοπλισμών με την άμυνα, παραβλέποντας τους άλλους παράγοντες, είναι επικίνδυνη και αναποτελεσματική, στρατιωτικά και πολιτικά.
Οι εξοπλισμοί στην Ελλάδα
Στη χώρα μας μέχρι το 1974 οι προμήθειες γίνονταν κύρια από αμερικανικά αποθέματα. Στη συνέχεια, άρχισαν και οι γαλλικές προμήθειες ενώ μετά τα Ίμια (1996) οι εξοπλισμοί πήραν για τα καλά μπροστά. Προς χάριν της άμυνας αλλά και των εμπόρων και των μεγάλων χωρών που άρχισαν τις πιέσεις.
Ο Στρατός Ξηράς άλλαξε τον οπλισμό του από αμερικανικό σε γερμανικό, το Πολεμικό Ναυτικό παρόμοια ενώ η Πολεμική Αεροπορία έστριψε προς τα αμερικανικά αεροσκάφη (τώρα και σε γαλλικά). Οι διαδικασίες δεν τηρήθηκαν στις περισσότερες περιπτώσεις για λόγους ταχύτητας αλλά και για να αποκτηθούν «στρατηγικά» πλεονεκτήματα, τα οποία σε όλες τις περιπτώσεις αποδείχτηκαν κούφια λόγια.
Όμως σε όλες τις περιπτώσεις η κύρια επιδίωξη ή η πρόφαση αφορούσε την προστασία της κυριαρχίας της χώρας.
Τελευταία, οι επιδιώξεις πάνε και στην προστασία των αγωγών/καλωδίων φυσικού αερίου/ηλεκτρισμού. Εδώ ειρωνικά θα ρωτούσαμε αφού κατοχυρώσαμε την κυριαρχία, προσανατολιστήκαμε και στην προστασία των οικονομικών μας συμφερόντων ή είναι κι αυτό στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής όπου προτεραιότητα έχουν τα οικονομικά συμφέροντα σε σχέση ακόμη και με την κυριαρχία της χώρας;
Belharra και F-35: πρώτες προτεραιότητες;
Οι πραγματικά εξελιγμένες φρεγάτες Belharra, είναι πλέον κατάλληλες για ναυτικές επιχειρήσεις ανοιχτών θαλασσών, όπως η νοτιοανατολική Μεσόγειος ή άλλες θάλασσες όχι τόσο σε κλειστές περιοχές όπως το Αιγαίο. Τα πλοία αυτά έχουν πολλά αντιαεροπορικά συστήματα για να διασφαλίσουν την επιβιωσιμότητά τους από αεροπορικές προσβολές εκεί όπου δεν μπορεί να υπάρχει αεροπορική προστασία και το ίδιο για την ανθυποβρυχιακή τους άμυνα.
Δεν θα έχουν δε τους στρατηγικούς πυραύλους Scalp, που πράγματι θα έδιναν ένα στρατηγικό πλεονέκτημα. Οι Γάλλοι τις προόριζαν για συνοδεία αεροπλανοφόρων σε ανοικτές θάλασσες. Τα όπλα επιφανείας/επιφανείας που διαθέτουν αρκούνται σε μερικούς Exocet. Κάτι όμως που θα έχουν και τα αεροσκάφη Rafale ή έχουν ήδη τα παλιότερα Mirage-2000.
Θα χρειάζονται δε και κάποια συνοδεία από άλλα πλοία. Και εδώ τίθεται το ερώτημα, μήπως έπρεπε να αρχίσουμε ανάποδα; Από τις κορβέτες ή τον εκσυγχρονισμό των παλιότερων φρεγατών, που είναι πιο φτηνές και πιο κατάλληλες για το Αιγαίο;
Γιατί πρέπει να πάρουμε πλοία για την προστασία των αγωγών, που τελικά δεν θα γίνουν για λόγους οικονομικούς αλλά και «μείωσης της έντασης» κατά το αμερικανικό non-paper;
Τώρα ξεκινάει η παραγγελία και για τα αεροσκάφη F-35. Όμως θα παραδοθούν μετά το 2028 όταν πολλά πράγματα μπορεί να έχουν αλλάξει.
Τα προηγμένα αυτά αεροσκάφη έχουν μειωμένο ίχνος στα ραντάρ, δηλαδή εντοπίζονται σε κοντινότερες αποστάσεις, έχουν δικτυοκεντρικές δυνατότητες και μεγάλη ισχύ πυρός.
Το κόστος τους θα φθάσει τα 4 δισ. χωρίς να υπολογισθεί η συντήρηση. Και είναι συζητήσιμο κατά πόσο οι πραγματικές προτεραιότητες των Ενόπλων Δυνάμεων είναι για τέτοιο πρόγραμμα ενώ υπάρχουν ανάγκες για drones (αναγνωριστικά και επιθετικά), ταχύπλοα σκάφη, ραντάρ επιτήρησης, όπλα για άμυνα ακτών, εξοπλισμένα ελικόπτερα, εξοπλισμό του απλού στρατιώτη κ.α. τα οποία δεν κοστίζουν πολύ και θα έδιναν πολλαπλασιαστική δυνατότητα στη μαχητική και αποτρεπτική ισχύ του στρατεύματος.
Η κυρίαρχη αντίληψη είναι ότι τα δυο αυτά μεγάλα προγράμματα γίνονται περισσότερο για εδραίωση «στρατηγικής σχέσης». Όμως το παρελθόν διδάσκει ότι κάτι τέτοιο δεν έγινε σε καμία περίπτωση.
Η τουρκική απειλή – η αντίδραση
Η τουρκική απειλή εκφράζεται με προκλήσεις στον αέρα και στη θάλασσα στη διάρκεια της ειρήνης μαζί με απαιτήσεις για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Αν υπάρξει θερμό επεισόδιο και εξελιχθεί σε σύγκρουση θα εμφανιστεί με χαμηλή ένταση που στη συνέχεια μπορεί να εξελιχθεί. Αυτό απαιτεί ναυτική παρουσία, όχι κατ΄ ανάγκη λίγα πλοία με μεγάλη ισχύ πυρός αλλά πολλά με μικρότερη ώστε να βρίσκονται σε πολλές περιοχές.
Ισχυρή αεροπορική παρουσία για τις ανάγκες των αναχαιτίσεων στην ειρήνη και γρήγορες επεμβάσεις σε πολεμικές περιοχές και ευέλικτη στρατιωτική παρουσία με ελαφριά και μεσαίου τύπου ταχύπλοα και εξοπλισμένα ελικόπτερα ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες των μικρών νησιών. Για την περίπτωση της συνδρομής στη Κύπρο περιττό να πούμε ότι εκεί πηγαίνουν και οι απλές φρεγάτες αρκεί να υπάρχει βούληση.
Συμπερασματικά, οι εξοπλισμοί χρειάζονται, όμως το θέμα είναι να αρχίζουμε από τα μεγάλα και εντυπωσιακά όπλα ή να ξεκινήσουμε από τα χαμηλά και μεσαίου επιπέδου; Οι πόλεμοι δεν γίνονται πλέον με ναυμαχίες τύπου Midway. Και φυσικά υπάρχει ο κίνδυνος να συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι άμυνα = εξοπλισμοί και μόνο. Ή ακόμη χειρότερα, ότι είναι «εθνικός στόχος» οι εξοπλισμοί και όχι η διατήρηση της ακεραιότητας της χώρας.
(Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)
