Di quell’amor, quell’amor ch’è palpito
Dell’universo, dell’universo intero
Misterioso, misterioso altero
Croce, croce e delizia
Croce e delizia, delizia al cor
(Σε ελεύθερη Μετάφραση:
Η αγάπη, η αγάπη που είναι ένας παλμός
στο σύμπαν, σε όλο το σύμπαν,
μυστηριώδης, μυστηριώδης που αλλάζει,
Ο Σταυρός του μαρτυρίου και η ηδονή
Ο σταυρός του μαρτυρίου και η ηδονή της καρδιάς μου)
Οι παραπάνω στίχοι είναι από την Τραβιάτα του Τζιουζέπε Βέρντι. Μία από τις σπουδαιότερες όπερες του κορυφαίου Ιταλού μουσουργού, βασισμένη στην «Κυρία με τας Καμελίας» του Αλέξανδρου Δουμά Υιού… Θα ρωτήσει κανείς: Τι σχέση μπορεί να έχει η όπερα σε ένα άρθρο σχετικά με το ποδόσφαιρο;
Κάποτε είχα την Τιμή να γνωρίσω τον Πατριάρχη της ελληνικής αθλητικής δημοσιογραφίας, Γιάννη Διακογιάννη. Μέσα στον ενθουσιασμό μου, του είχα πει ότι ο αθλητισμός και δη το ποδόσφαιρο είναι Πολιτισμός. Με μάλωσε… «Δεν μπορείς να συγκρίνεις τον Μαραντόνα με μία Μαρία Κάλλας». Δεν τολμώ να τον αμφισβητήσω, φυσικά.
Ωστόσο, η αγάπη των οπαδών για την ομάδα τους, μόνο με τους στίχους από την «Τραβιάτα» μπορεί να αποδοθεί. Είναι ο θαυμασμός τη στιγμή που βγαίνει στο γήπεδο, η προσμονή πριν το ματς και το πάθος κατά τη διάρκεια του αγώνα. Η ανείπωτη χαρά, στα όρια τής ηδονής όταν βγαίνει νικήτρια από το γήπεδο. Ο σταυρός του μαρτυρίου, μετά την ήττα. Άρα, για τους οπαδούς η ομάδα είναι ο σταυρός του μαρτυρίου και η ηδονή… Όπως στην Τραβιάτα.
Η σχέση του οπαδού με την ομάδα, ίσως, να είναι ένα από τα ανεξήγητα και ανεξερεύνητα μέρη της ανθρώπινης ψυχολογίας. Αυτό το πάθος που περιγράφεται παραπάνω είναι από τα ελάχιστα (ίσως τα μοναδικά) που μένει άσβεστα στην ψυχή του και δεν αλλάζει με τίποτα. Κάποιοι λένε πολύ χαρακτηριστικά: «Κόμμα αλλάζω, γυναίκα αλλάζω. Ομάδα ποτέ!».
Ο ρόλος των οπαδών
Θα μείνουμε μακριά από κάθε μορφής ψυχανάλυση. Όχι μόνο γιατί δεν έχουμε τη γνώση, αλλά και γιατί πολλές φορές όταν υπεραναλύεις τα πράγματα, κινδυνεύεις να χάσεις την ομορφιά τους. Δεν μπορούμε, όμως, να μη σημειώσουμε ότι αυτή η μοναδική σχέση των οπαδών με την ομάδα τους, συνιστά παράγοντα, που πολύ συχνά έχει επίδραση στο ίδιο το παιχνίδι…
Ας δούμε μερικά πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα:
Πριν λίγες μέρες, οργισμένοι οπαδοί της ΑΕΚ, πήγαν στο προπονητικό κέντρο της ομάδας και «έκραξαν» τους παίκτες, για τις απαράδεκτες εμφανίσεις τους στο φετινό πρωτάθλημα. Κάποιοι μάλιστα, οργάνωσαν διαμαρτυρία στα γραφεία της ΠΑΕ ζητώντας την παραίτηση των στελεχών της.
Στην Ελλάδα, έχουν σημειωθεί αρκετές παρόμοιες εκδηλώσεις. Κάποιοι θα θυμούνται τις πορείες των οπαδών του Παναθηναϊκού, για να φύγει η τότε διοίκηση της οικογένειας Βαρδινογιάννη. Επίσης, όλοι έχουμε ακούσει για τα περίφημα κορνέ που πετούσαν οι οπαδοί του Ολυμπιακού στους παίκτες της ομάδας τους, όταν αυτή περνούσε τα λεγόμενα «πέτρινα χρόνια».
Φυσικά, η Ελλάδα δεν πρωτοτυπεί… Τον Μάιο του 2018, δεκάδες οπαδοί της Σπόρτινγκ Λισαβώνας εισέβαλαν στο προπονητικό κέντρο της ομάδας και ξυλοκόπησαν όσους βρήκαν μπροστά τους, συμπεριλαμβανομένων και των παικτών. Πολλοί ποδοσφαιριστές της ομάδας κατήγγειλαν τις συμβάσεις τους και αποχώρησαν.
Υπάρχουν και πιο χαριτωμένα επεισόδια… O προπονητής της Νάπολι, Λουτσιάνο Σπαλέτι πριν επτά μήνες είχε καταγγείλει ότι του έκλεψαν ένα αυτοκίνητό «Φίατ Πάντα». Τις προάλλες, οι οπαδοί της ομάδας, διαμαρτυρόμενοι για την κακή αγωνιστική εικόνα της, έξω από το προπονητικό κέντρο, ανάρτησαν ένα πανό, το οποίο έγραφε: «Σπαλέτι, θα σου φέρουμε το «Πάντα», αρκεί να φύγεις».
Θα έλεγε κανείς: Μακάρι να αντιδρούσαν οι άνθρωποι και να στεναχωριούνταν τόσο πολύ, για την αύξηση στο ψωμί και στα καύσιμα ή για τον πόλεμο στην Ουκρανία, όσο για την ΑΕΚ, τον ΠΑΟ, τον Ολυμπιακό, τη Σπόρτινγκ Λισαβώνας ή τη Νάπολι… Και μόνο αυτή η σκέψη δείχνει την ιδιαιτερότητα της κατάστασης…
Ουσιαστικές παρεμβάσεις
Ο ρόλος των οπαδών, βέβαια, δεν εξαντλείται σε τέτοιου είδους διαμαρτυρίες. Οι οπαδοί έχουν αποδείξει σε πολλές περιπτώσεις, ότι ξέρουν να παρεμβαίνουν και σε πιο ουσιαστικά θέματα, που αφορούν τις ομάδες τους, το χαρακτήρα αυτών των ομάδων, αλλά και το ποδόσφαιρο, εν γένει. Δεν έχει περάσει ένας χρόνος από τις κινητοποιήσεις των Άγγλων οπαδών, οι οποίοι αντιτάχθηκαν στην απόπειρα δημιουργίας της κλειστής Ευρωπαϊκής Λίγκας.
Πρόκειται για μία αντίδραση με πιο βαθύ περιεχόμενο. Οι φίλαθλοι στάθηκαν αντιμέτωποι στην ιδιοκτησία των ίδιων των ομάδων τους. Υπερασπίστηκαν το ίδιο το άθλημα του ποδοσφαίρου, λέγοντας ότι θέλουν να αγωνίζονται σε διοργανώσεις όπου η ομάδα τους θα έχει προκριθεί με βάση τα αποτελέσματα στο γήπεδο και δε θα διορίζεται αυτοδίκαια, επειδή οι ιδιοκτήτες των κλαμπ όπου ανήκουν, μπορούν να διαθέτουν δισεκατομμύρια.
Ειδικά, στην περίπτωση της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, οι οπαδοί της ομάδας διαμαρτυρήθηκαν με ειρηνικό, αλλά πολύ αποφασιστικό τρόπο στον τρόπο διοίκησης της φημισμένης ομάδας από τους Αμερικάνους ιδιοκτήτες.
Τα παραπάνω παραδείγματα, και στο καλό και στο κακό, φανερώνουν ότι οι οπαδοί, αλλά και οι φίλαθλοι, παίζουν ένα ρόλο στο συνολικό γίγνεσθαι μίας ομάδας, που δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
Το αντίθετο μάλιστα… Οι ομάδες της Ισπανίας είναι ομάδες με εκατοντάδες χιλιάδες μέλη, που έχουν λόγο και ρόλο στην εκλογή των διοικήσεών τους. Χαρακτηρίζονται ως ομάδες λαϊκής βάσης. Οι Πρόεδροι κάνουν προγραμματικές δηλώσεις και δεσμεύονται από τις υποσχέσεις που δίνουν. Στη Γερμανία λειτουργεί ένα διαφορετικό μοντέλο, όπου οι ιδιοκτήτες των κλαμπ επιδιώκουν, να έχουν μεγάλο αριθμό μελών, με λόγο και άποψη, για συγκεκριμένα θέματα που τους αφορούν.
Φυσικά, οι φίλαθλοι δεν κάνουν μεταγραφές, δεν κλείνουν εμπορικά συμβόλαια και εν γένει δεν καθορίζουν το αγωνιστικό πλάνο της ομάδας. Αυτά είναι τεχνοκρατικά θέματα, που απαιτούν γνώση και εξειδίκευση. Το μάνατζμεντ όμως της ομάδας, λαμβάνει υπόψη τις συνήθειες και τις παραδόσεις των οπαδών. Υπολογίζει σοβαρά την «Ιστορία της ομάδας», την οποία εκφράζει ο κόσμος της.
Στην Ελλάδα, η μοναδική απόπειρα που έγινε για ομάδα λαϊκής βάσης απέτυχε εν τη γενέσει της… Το 2004 ο Ντέμης Νικολαΐδης ανέλαβε την ΑΕΚ, εξαγγέλλοντας την πρόθεσή του να της δώσει χαρακτήρα λαϊκής βάσης. Το εγχείρημα ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία, για πολλούς λόγους. Ένας από αυτούς ήταν η έλλειψη νομικής βάσης, καθώς στην Ελλάδα, το νομοθετικό πλαίσιο έθετε πολλά εμπόδια.
Όμως, ο κύριος λόγος της αποτυχίας ήταν ότι ο ίδιος ο εμπνευστής του δεν το στήριξε. Εγκατέλειψε γρήγορα την ιδέα να προχωρήσει μαζί με τον Κόσμο της ΑΕΚ και πορεύτηκε μόνος του, ως επικεφαλής μίας ομάδας επιχειρηματιών που στήριξαν οικονομικά το εγχείρημα. Με αυτόν τον τρόπο, ο Νικολαΐδης έχασε το μοναδικό έρεισμα που θα μπορούσε να έχει, δηλαδή τον κόσμο, με αποτέλεσμα, στο εχθρικό περιβάλλον που είχε να αντιμετωπίσει. Το αποτέλεσμα ήταν η παταγώδης αποτυχία του.
Παραμένει η ουσία…
Ακόμα και τη σημερινή εποχή, που τα έσοδα από το ποδόσφαιρο έχουν μεγιστοποιηθεί, οι ποδοσφαιρικές ομάδες δεν είναι απλές εμπορικές εταιρείες. Το ποδόσφαιρο μπορεί να μην είναι Πολιτισμός, όπως σωστά λέει ο Γιάννης Διακογιάννης, αλλά δεν είναι και βιομηχανία αντίστοιχη εκείνων που πουλάνε πατατάκια ή αναψυκτικά. Και φυσικά, οι ποδοσφαιρικές εταιρείες δεν είναι τράπεζες ή επενδυτικά ιδρύματα.
Εκείνο που διαφοροποιεί τη «βιομηχανία του ποδοσφαίρου» είναι, δίχως άλλο, η ιστορία των ομάδων, οι αρχές και οι αξίες που αυτές πρεσβεύουν. Και οι θεματοφύλακες όλων αυτών είναι οι ίδιοι οι οπαδοί. Ο κόσμος της ομάδας. Αυτοί εξασφαλίζουν τη συνέχεια, ανάμεσα στην ιστορική (αθλητική και κοινωνική) μνήμη της ομάδας, με το παρόν και το μέλλον της.
Γι’ αυτό το λόγο, οι διοικούντες τις ομάδες, όπως και οι αθλητές και προπονητές, οφείλουν να σέβονται πριν και πρώτ’ απ’ όλα τον κόσμο της, τους οπαδούς της.
Όπως, άλλωστε και ο κόσμος πρέπει να έχει το επίπεδο να ανταποκριθεί στο ρόλο του. Να στέκεται με συνέπεια και αξιοπρέπεια δίπλα στην ομάδα, προστατεύοντάς την από κάθε μορφής βία, που μπορεί να προκαλείται είτε σχεδιασμένα είτε αυθόρμητα, με πρόσχημα την ομάδα. Η ύπαρξη της βίας στην κοινωνία δεν μπορεί να συνιστά άλλοθι και η αγάπη για την ομάδα δεν μπορεί να είναι αφορμή βίαιων συμπεριφορών.
Τραβιάτα: «η Παραστρατημένη»
Οι οπαδοί (όπου «οπαδοί» δεν είναι μόνο οι οργανωμένοι, αλλά και οι πιστοί φίλαθλοι), είναι πάντοτε παρόντες. Και στις χαρές και τις λύπες. Είναι εκείνοι που την αγαπάνε στα εύκολα και, κυρίως, οι πρώτοι που θα τη λατρέψουν στα δύσκολα. Και επειδή «Τραβιάτα» σημαίνει «Παραστρατημένη», έχει αποδειχθεί ότι στα παραστρατήματα της ομάδας (βλ. ήττες), οι περισσότεροι εγκαταλείπουν και φεύγουν. Αλλά εκείνοι μένουν εκεί! Κι ας μην είναι οι επαγγελματίες του χώρου.
Άλλωστε, ο ίδιος ο Βέρντι είχε πει: Αν με ρωτήσετε από όλα τα έργα μου ποιο θα διάλεγα, ως επαγγελματίας μουσικός θα απαντούσα το «Ριγκολέτο». Ως ερασιτέχνης, όμως, θα επέλεγα την «Τραβιάτα»…
(Κώστας Καρβουναρίδης – Δικηγόρος – Διεθνές Μάστερ Αθλητικού Δικαίου και Μάνατζμεντ / Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών – CIES –FIFA)
