Ο διανοητής Nassim Nicholas Taleb στο βιβλίο του με τον τίτλο Antifragile μιλά για οργανισμούς που μαθαίνουν να κτίζουν την ανθεκτικότητά τους και να ζουν με τις απρόβλεπτες συνθήκες. Με τους «μαύρους κύκνους» που κυκλοφορούν δίπλα μας. Οι ανθεκτικοί οργανισμοί είναι εκείνοι που μαθαίνουν διαρκώς και που δυναμώνουν, ειδικά μετά από περιόδους κρίσεων. Η τρέχουσα κρίση της πανδημίας του κορονοϊού, είναι ένα «αναπάντεχο» επεισόδιο διαταραχής πλανητικής κλίμακας. Μας υποχρεώνει να αναστοχαστούμε για τις δομές μας συνολικά και μας επιβάλλει να οργανώσουμε τις κοινωνίες μας με πιο ανθεκτικό τρόπο.
«Είθε να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς». Πράγματι, η δήλωση αυτή ταιριάζει απόλυτα στην εποχή μας. Ζούμε σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών και προκλήσεων, που θα αλλάξουν δραστικά το παρόν και θα επαναπροσδιορίσουν το μέλλον. Μπορεί η υγειονομική κρίση να επαναχαράσσει σήμερα προτεραιότητες και να δημιουργεί μια κατάσταση επείγοντος, όμως κάποια στιγμή θα τελειώσει. Η θωράκιση του συστήματος της δημόσιας υγείας θα είναι στην περίπτωση αυτήν η κληρονομιά στην οποία μπορούμε να προσβλέπουμε. Όπως άλλωστε συνέβη και σε αντίστοιχες καταστάσεις στο παρελθόν.
Οι μεγα-προκλήσεις και οι ριζικές αλλαγές στον κόσμο της παραγωγής και της εργασίας
Από την άλλη, ωστόσο, είναι οι μεγα-προκλήσεις όπως η διαρκής εξέλιξη της τεχνολογίας –ο βασικός μηχανισμός παραγωγικού μετασχηματισμού διαχρονικά. Το κύμα της παγκοσμιοποίησης, η κλιματική κρίση και αλλαγή, η δημογραφική γήρανση στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Αυτές θα επιφέρουν ριζικές αλλαγές στον κόσμο της παραγωγής και της εργασίας· γιατί διαμορφώνουν νέα δεδομένα σχετικά με το πώς, πού και από ποιους παράγονται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες. Θα οδηγήσουν στην ανάδυση νέων μορφών απασχόλησης και επιχειρηματικής οργάνωσης και θα επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ασκούν τα εργασιακά τους καθήκοντα.
Οι τεκτονικές προκλήσεις για τον κόσμο της παραγωγής και εργασίας αποτυπώνονται πολύ καθαρά στις ανάγκες προσαρμογής που απαιτούνται από τις επιχειρήσεις και το ανθρώπινο δυναμικό. Για παράδειγμα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός μεταβάλλει τον καταμερισμό των καθηκόντων μεταξύ ανθρώπου και μηχανής. Οδηγεί σε αυτοματοποίηση θέσεων εργασίας και δημιουργεί νέες ειδικότητες και νέες θέσεις εργασίας. Αυτό καθιστά τις ψηφιακές και τις λεγόμενες ήπιες δεξιότητες περιζήτητες, ενώ άλλες δεξιότητες απειλούνται με απαξίωση.
Στην Ευρώπη το 40% των εργαζομένων (94 εκατ. εργαζόμενοι) θα χρειαστούν αναβάθμιση (up-Skilling) των γνώσεων και δεξιοτήτων τους στις υπάρχουσες θέσεις εργασίας για να ανταποκριθούν στα νέα καθήκοντα που φέρνουν οι τεχνολογικές εξελίξεις. Ενώ, 21 εκ. περίπου εργαζόμενοι, που σήμερα απασχολούνται σε φθίνοντα επαγγέλματα, θα χρειαστεί μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια να συμμετέχουν σε προγράμματα επανακατάρτισης (re-Skilling). Προκειμένου να μεταπηδήσουν σε διαφορετική επαγγελματική κατηγορία. Αλλά και στη χώρα μας, σύμφωνα με έρευνα του ΣΕΒ, η μεγάλη πλειοψηφία (84%) των οργανωμένων, σύγχρονων, εξωστρεφών επιχειρήσεων προκρίνει την επανακατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού. Το θεωρούν ως το βασικό εργαλείο αντιμετώπισης των αλλαγών που επιφέρει η αυτοματοποίηση στις δεξιότητες.
Στην εμπροσθοφυλακή τα συστήματα Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης
Στην εμπροσθοφυλακή της προσαρμογής που απαιτείται βρίσκονται τα λεγόμενα συστήματα Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΚ). Τα συστήματα διά βίου μάθησης ενηλίκων, όπως είναι επίσης γνωστά, αποτελούν τους βασικούς αρμούς μιας κοινωνικής και αναπτυξιακής πολιτικής, με βάθος και προοπτική. Για τη χώρα μας ισχύει, ακόμη περισσότερο, δεδομένης της πρόκλησης της ισχυρής και διατηρήσιμης ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Της μείωσης του επίμονα υψηλού ποσοστού ανεργίας και των αυξανόμενων αναγκών σε ψηφιακές δεξιότητες. Αλλά και σε δεξιότητες που θα στηρίξουν την αναγκαία μετάβαση προς ένα οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο.
Στο πλαίσιο αυτό, ο ΣΕΒ προτείνει τη θεσμοθέτηση ενός ενιαίου και εξωστρεφούς συστήματος παροχής υπηρεσιών ΣΕΚ. Που θα διακρίνεται από συνεργασία, αποτελεσματικότητα, διασύνδεση με την αγορά, σύγχρονες εκπαιδευτικές μεθόδους και τεχνικές. Με κατάλληλους εκπαιδευτές, με διασφάλιση της ποιότητας και διαρκή αξιολόγηση σε όλη την αλυσίδα παροχής υπηρεσιών κατάρτισης. Η ευκαιρία για μια ουσιαστική μεταρρύθμιση του συστήματος επανακατάρτισης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού μας, προκειμένου να βελτιωθεί η κινητικότητα και η ανθεκτικότητά του, είναι τώρα.
(Ο Δημήτρης Βέργαδος είναι Χημ. Μηχανικός ΕΜΠ, Δ/ντή Τομέα ΜΜΕ, Θέσεων και Ενημέρωσης ΣΕΒ)
