Ο Εχσάν ΧατζίΣαφί, αρχηγός της Εθνικής Ομάδας του Ιράν, πριν τον πρώτο αγώνα της ομάδας του, δήλωσε: «Είμαστε με τον λαό γιατί είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι. Θα αγωνιζόμαστε για εσάς και την πατρίδα μας μέχρι την τελευταία μας ανάσα. Ντρέπομαι όταν βλέπω έτσι την κατάσταση στη χώρα μου. Αυτοί οι άνθρωποι δεν αξίζουν τον θάνατο. Λύστε τα προβλήματα τους αντί να ασκείτε βία». Και πρόσθεσε: «Οι γυναίκες είναι το μισό σώμα της κοινωνίας. Όταν το άλλο μισό το γεννάει, τότε είναι, στην πραγματικότητα, ολόκληρο το σώμα».
«Αυτά τα σχόλια είναι εξαιρετικά. Όχι τόσο εξαιτίας όσων είπε, αλλά, κυρίως, εξαιτίας του ποιος τα είπε και πού τα είπε. Δεν είναι σύνηθες για έναν σημαντικό παίκτη να μιλά για οτιδήποτε πολιτικό σε ένα τουρνουά, όπως αυτό. Αλλά το να δείχνει ότι τάσσεται στο πλευρό των Ιρανών διαδηλωτών και να αναγνωρίζει ότι οι άνθρωποι στο Ιράν είναι δυσαρεστημένοι είναι σημαντικό. Θυμηθείτε, κάνει αυτά τα σχόλια στο Κατάρ, οικοδεσπότη του Παγκοσμίου Κυπέλλου και βασικό σύμμαχο του Ιράν», σχολίασε ο αρθρογράφος του BBC Σάιμα Καλίλ, επαινώντας τον ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ.
Μία μοναδική φωτογραφία
Η ΦΙΦΑ, υπό την απειλή τιμωριών, απέτρεψε τους αρχηγούς επτά ευρωπαϊκών χωρών να φορέσουν το περιβραχιόνιο «OneLove», στα χρώματα του ουράνιου τόξου. Δεν τους άφησε, με τον τρόπο αυτό, να στείλουν μηνύματα, υπέρ της ισότητας και της διαφορετικότητας. Έτσι, στα καθήκοντα των διαιτητών, πριν από την έναρξη του αγώνα, προστέθηκε ένα ακόμα: εκτός από το να τσεκάρουν αν τα δίχτυα είχαν κάποια τρύπα, όφειλαν να ελέγξουν, μήπως κάποιος από τους αρχηγούς των ομάδων «δε συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις» και φόρεσε το πολύχρωμο περιβραχιόνιο.
Η ζωή όμως, βρίσκει τον τρόπο να ξεφύγει… Κατά τη διάρκεια της καθιερωμένης φωτογραφίας, πριν από τη σέντρα του αγώνα με την Ιαπωνία, οι Γερμανοί πόζαραν στον φωτογραφικό φακό έχοντας καλύψει το στόμα με το χέρι τους. Με μια κίνηση είπαν «όχι στη φίμωση». Η Γερμανική Ομοσπονδία ποδοσφαίρου τους στήριξε: «Με το περιβραχιόνιο θέλαμε να δώσουμε ένα παράδειγμα των αξιών που έχουμε, ως Εθνική Ομάδα: διαφορετικότητα και αμοιβαίος σεβασμός. Θέλαμε να το φωνάξουμε μαζί με άλλες χώρες. Δεν είναι πολιτικό μήνυμα: τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι διαπραγματεύσιμα. Αυτό θα έπρεπε να είναι αυτονόητο, αλλά δυστυχώς δεν είναι. Γι’ αυτό κι αυτό το μήνυμα είναι πολύ σημαντικό για εμάς. Το να μας απαγορεύουν να φορέσουμε το περιβραχιόνιο είναι σαν να μας φιμώνουν. Η θέση μας ισχύει».
Του στραβού το δίκιο…
Βέβαια, η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι βαθιά πολιτική πράξη. Κατά τα άλλα όμως, οι Γερμανοί έχουν δίκιο, όταν λένε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αδιαπραγμάτευτα και αναπαλλοτρίωτα. Τόσο σε ό,τι αφορά το δικαίωμα των κοινοτήτων που θέλησαν να υπερασπιστούν οι παίκτες της Εθνικής Γερμανίας, αλλά και των άλλων ευρωπαϊκών ομάδων, όσο και σε ό,τι αφορά το ίδιο το δικαίωμα να εκφράσουν την άποψή τους.
Η ανάθεση μίας διοργάνωσης από τη διοργανώτρια αρχή σε μία χώρα (ή σε μία πόλη, στην περίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων) είναι ένα συμβόλαιο. Όσο σημαντική και αν είναι η διοργάνωση, το συμβόλαιο αυτό είναι συγκεκριμένο και δεν αφορά τα πάντα. Έτσι, το Κατάρ απέκτησε το δικαίωμα να διοργανώσει το Μουντιάλ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μάλιστα, το αγόρασε. Δεν αγόρασε, μαζί με αυτό, και τις συνειδήσεις όσων συμμετέχουν. Και από την άλλη μεριά, η ΦΙΦΑ παραχώρησε το δικαίωμα της διοργάνωσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου στο Κατάρ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, φαίνεται ότι το πούλησε. Δεν πούλησε, όμως τα ανθρώπινα δικαιώματα όσων θα λάβουν μέρος.
Άλλωστε, το γήπεδο είναι για τους ποδοσφαιριστές ο εργασιακός τους χώρος και κανείς δεν μπορεί να φιμώσει τον εργαζόμενο ή να τον τιμωρήσει, επειδή εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του. Ακόμα και αν, οι αμοιβές του εργαζόμενου είναι πλουσιοπάροχες, όπως συμβαίνει με κάποιους από τους μεγάλους αστέρες του Μουντιάλ. Και θα έλεγε κανείς, ότι τιμά ιδιαίτερα αθλητές, με υπέρογκες αποδοχές, να δείχνουν ευαισθησία σε θέματα δικαιωμάτων των συνανθρώπων τους. Είναι, εντέλει, και αυτό ένα κριτήριο αναγνώρισης της προσφοράς τους και αποτίμησης της καριέρας τους.
Φυσικά, κανείς δεν αιθεροβατεί… Όλοι γνωρίζουν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατώνται σε πολλά μέρη της Γης. Ωστόσο, ο Αθλητισμός, το Ποδόσφαιρο, εν προκειμένω, με τη δύναμη που έχουν να στέλνουν μηνύματα σε όλο τον κόσμο, οφείλει αταλάντευτα να σταθεί με τη μεριά εκείνων που τα υπερασπίζονται και όχι εκείνων που τα καταπατούν. Και στο σημείο αυτό, σημειώνεται η μεγάλη σύγκρουση, ανάμεσα σε αυτούς που κυβερνούν (ή θέλουν να κυβερνήσουν) το Παγκόσμιο Ποδόσφαιρο και σε εκείνους που το υπηρετούν.
Σώκρατες: Ένα μοναδικό παράδειγμα
Ένας από τους πιο εμβληματικούς αρχηγούς της Εθνικής Βραζιλίας ήταν ο Σώκρατες. Έλαβε μέρος στα Μουντιάλ του 1982 και του 1986. Πρόκειται για έναν καταπληκτικό μεσοεπιθετικό, που διακρινόταν για την τεχνική και τη φαντασία του. Το προσωνύμιό του ήταν «Γιατρός», γιατί ήταν πτυχιούχος ιατρικής, ενώ είχε διδακτορικό και στη φιλοσοφία. Ο Σώκρατες αγωνιζόταν με μία κίτρινη κορδέλα στο κεφάλι, που έφερε την επιγραφή: «PEACE».
Την περίοδο που αγωνιζόταν στην Κορίνθιανς (1978-1984)ίδρυσε τη «Δημοκρατίας της Κορίνθιανς», ένα Κίνημα που αντιτάχθηκε στο στρατιωτικό καθεστώς που είχε επιβληθεί από το 1965 στη χώρα του. Ο Σώκρατες και οι συμπαίκτες του, κατά τη διάρκεια των αγώνων, φορούσαν μπλούζες με το σύνθημα «Democracia». Στις 16 Απριλίου 1984 εκφώνησε ένα λόγο, με τον οποίον ζητούσε τη διενέργεια, άμεσα, προεδρικών εκλογών. Είχε δηλώσει ότι αν δεν έπεφτε το στρατιωτικό καθεστώς, θα άφηνε τη χώρα του και θα πήγαινε να παίξει στην Ιταλία. Έτσι κι έγινε. Το 1984 πήρε μεταγραφή για τη Φιορεντίνα. Το 1985, οι στρατιωτικοί εγκατέλειψαν τη Βραζιλία και ο «Γιατρός» επέστρεψε στην πατρίδα του. Μετά το τέλος της ποδοσφαιρικής σταδιοδρομίας του, άσκησε το λειτούργημά του.
Ο Σώκρατες, δεν ήταν απλά ένας μπαλαδόρος που κλωτσούσε το τόπι. Ήταν μία ολοκληρωμένη προσωπικότητα που διακρίθηκε, ταυτόχρονα, στο άθλημά του, την επιστήμη του, αλλά και στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες της Πατρίδας του. Ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα, με διακρίσεις σε όλους αυτούς τους τομείς, πρόβαλε το ποδόσφαιρο και το ανέδειξε πολύ περισσότερο, από οποιονδήποτε άλλον συναθλητή του, που μπορεί να ήταν εξίσου ικανός στις σέντρες και στα φάουλ, αλλά έξω από το γήπεδο διακρίθηκε μόνο για τα περίεργα τατουάζ και τις κομμώσεις…
Το πριν, το τώρα και το μετά
Πριν από την έναρξή του, το Μουντιάλ του Κατάρ χαρακτηρίστηκε ως «ματωμένο», για τους χιλιάδες νεκρούς εργάτες που χάθηκαν κατά τη διάρκεια των κατασκευών.
Κατά τη διάρκειά του, χαρακτηρίστηκε από τις δηλώσεις του ΧατζίΣαφί, την άρνηση των Ιρανών ποδοσφαιριστών να ψάλουν τον Εθνικό Ύμνο της χώρας τους και την απόπειρα φίμωσης των ποδοσφαιριστών των ευρωπαϊκών ομάδων.
Το μέλλον κανείς δεν μπορεί να το προβλέψει. Άρα, δεν μπορεί από τώρα να προδικάσει, το πώς θα περάσει στην Ιστορία. Είναι όμως, πολύ πιθανό, αυτό που θα μείνει μετά το τέλος της διοργάνωσης, να μην είναι η φωτογραφία των νικητών με το Κύπελλο στα χέρια ή το φανταστικό γκολ του Ριτσάρλισον, αλλά η φωτογραφία των παικτών της Εθνικής Γερμανίας, με τα χέρια να φιμώνουν τα στόματά τους και η αντίστοιχη εικόνα των Ιρανών ποδοσφαιριστών που, δακρυσμένοι, αρνήθηκαν να τραγουδήσουν τον Εθνικό Ύμνο της χώρας τους, εκφράζοντας, την αντίθεσή τους στην κρατική βία που έχει ξεσπάσει εκεί, με αφορμή τις διαμαρτυρίες για τη δολοφονία της 22χρονης Αμινί.
Είναι γνωστό ότι κάποιοι ήθελαν αυτό το Μουντιάλ, για να «βάλουν στο χέρι» το παγκόσμιο ποδόσφαιρο. Σε μία παγκόσμια διοργάνωση όμως, όπως είναι το Μουντιάλ, δίνουν ραντεβού άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Συναντιούνται ιδέες και νοοτροπίες. Και καμιά φορά, όταν χρειαστεί συγκρούονται. Και στη σύγκρουση των ιδεών, ακόμα και στα πιο αντιδραστικά περιβάλλοντα, όπως είναι αυτό του Κατάρ, πάντα υπερισχύουν οι πιο γόνιμες και οι πιο προοδευτικές ιδέες. Γι’ αυτό το λόγο, όσοι το ανέθεσαν και όσοι το διοργάνωσαν πιο πολύ εκτέθηκαν, παρά κατάφεραν να εξωραΐσουν την εικόνα τους και να «νομιμοποιήσουν» τα αίσχη τους.
Παρ’ όλ’ αυτά, η σύγκρουση είναι διαρκής και η επιφυλακή όλων αναγκαία. Στο πλευρό της προόδου είναι το ίδιο το ποδόσφαιρο, ο αθλητισμός εν γένει, με τις αξίες που πρεσβεύουν.
(Ο Κώστας Καρβουναρίδης είναι Δικηγόρος – Διεθνές Μάστερ Αθλητικού Δικαίου και Μάνατζμεντ/Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών – CIES –FIFA)
