Καθώς τα 27 εθνικά σχέδια για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα (RRP-Recovery and Resilience Plans)θα είναι στο τραπέζι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ασκήσει την επιρροή της διασφαλίζοντας ότι τα εθνικά σχέδια ανταποκρίνονται στις θεμελιώδεις προτεραιότητες του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF-Recoveryand Resilience Fund).
Στην καλύτερη περίπτωση, τα κονδύλια θα δαπανηθούν σωστά υποστηρίζοντας τις πράσινες και ψηφιακές μεταβάσεις στις χώρες, ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή. Στη χειρότερη περίπτωση, οι χώρες θα ανακυκλώσουν παλαιά σχέδια χάνοντας την ευκαιρία να αξιοποιήσουν την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση για την σύγκλιση και την ανταγωνιστικότητα.
Οι πρώτες ενδείξεις των κατατεθέντων εθνικών σχεδίων δείχνουν μεταρρυθμιστική διάθεση, χωρίς διαφοροποιήσεις απότις επιλογές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όμως όταν το Συμβούλιο της ΕΕ επανεξετάσει τα εθνικά σχέδια τον Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αποδείξει ότι όλες οι χώρες έχουν ανάλογη μεταχείριση.
Εάν εγκριθούν «εύκολα» τα σχέδια των μεγάλων χωρών, όπως η Γερμανία ή η Γαλλία, και «δύσκολα» των μικρών, η αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα τεθεί υπό αμφισβήτηση. Υπό την πίεση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «εξυμνεί» τα κατατεθέντα σχέδια, προκειμένου να περάσουν όλα τα εθνικά σχέδια εύκολα και να μην πληγεί η αξιοπιστία της.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αντλήσει 70 δισ.€ στις χρηματοπιστωτικές αγορές έως τον Σεπτέμβριο του 2021, προκειμένου να προκαταβάλει 13% του εθνικού σχεδίου σε κάθε χώρα. Παρόλο που το προσωρινό πράσινο φως του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου ήρθε ως ανακούφιση, αναμένονται επίπονες συζητήσεις στην επικύρωση του Ταμείου ανάκαμψης στα κοινοβούλια ορισμένων χωρών όσον αφορά την έγκριση της απόφασης για τους ίδιους πόρους της ΕΕ (π.χ. Πολωνία). Βέβαια, είναι απίθανο να μην εγκριθεί η χρηματοδότηση του σχεδίου στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, καθώς το κόστος της καθυστέρησης είναι εξαιρετικά υψηλό. Αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η πρόεδρός της σίγουρα θα αισθανθούν την πίεση από τις προσδοκίες ορισμένων χωρών.
Το πρόβλημα της ΕΕ είναι ουσιαστικό και επικοινωνιακό. Η απόδοση και ο αντίκτυπος της ευρωπαϊκής παρέμβασης του Ταμείου Ανάκαμψης συγκρίνονται με τις δημοσιονομικές παρεμβάσεις ύψους 4.3τρισ.$ των ΗΠΑ, ενώ οι αναιμικοί ρυθμοί ανάπτυξης της ΕΕ (το πρώτο τρίμηνο του 2021 είχαμε ύφεση στην ευρωζώνη)συγκρίνονται με την επιστροφή των ΗΠΑ σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης πριν από την πανδημία και τον αντίστοιχο υψηλό ρυθμό ανάπτυξης του ΗΒ μετά το Brexit και την πανδημία.
Το πρόβλημα επικοινωνίας στο επίκεντρο των σχεδίων της ΕΕ είναι ότι η εκταμίευση σε έξι χρόνια, δύσκολα παρουσιάζεται ως «μπαζούκα» για της εκκίνηση της ανάπτυξης. Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι ουσιαστικά μέσο διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και αυτό υπό την προϋπόθεση ότι θα χρησιμοποιηθεί σωστά.
Προκλήσεις της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας
Τον Δεκέμβριο του 2019, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο πρώτος αντιπρόεδρος κ. Timmermans παρουσίασαν την Πράσινη Συμφωνία, υποσχόμενοι ότι η ΕΕ θα δείξει «στον υπόλοιπο κόσμο πώς να είναι βιώσιμος και ανταγωνιστικός».
Στην ουσία, η συμφωνία έχει δύο άξονες. Στον πρώτο άξονα είναι η ενσωμάτωση του κλίματος και των πράσινων προτεραιοτήτων στις κατανομές των κονδυλίων της ΕΕ και η στήριξη των ανάλογων επενδύσεων .Όμως, η καθυστέρηση στη διάχυση των κονδυλίων που συνοδεύουν την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία περιορίζει την ένταση της παρέμβασης.
Ο δεύτερος άξονας της Πράσινης Συμφωνίας είναι η σημαντική ρυθμιστική ώθηση για τη θέσπιση νομοθεσίας στην κλιματική αλλαγή, στην κυκλική οικονομία, στη ρύπανση και στην προστασία της βιοποικιλότητας.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον η ΕΕ είναι σε καλό δρόμο ώστε να πραγματοποιήσει αυτόν τον θεμελιώδη μετασχηματισμό. Η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ και οι ανακοινώσεις του ΠροέδρουBidenενίσχυσαν τις φιλοδοξίες για το κλίμα και το περιβάλλον. Αλλά και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, η πραγματική δοκιμασία έγκειται στη μετατροπή φιλόδοξων λόγων σε δράση.
Κλιματικοί ακτιβιστές αμφισβητούν τα πράσινα διαπιστευτήρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και την κατανομή των πόρων για την κλιματική αλλαγή. Η Πράσινη Συμφωνία αφορά την ανάπτυξη και την ευημερία του μέλλοντος της ΕΕ. Η EEέχει την ευκαιρία να δημιουργήσει ανταγωνιστική βιομηχανική βάση σε νέους τομείς όπως το υδρογόνο, τις κυψέλες καυσίμου και τον καθαρό χάλυβα, διαθέτοντας παγκοσμίως κορυφαίες «πράσινες» εταιρείες.
Για να επιτευχθεί ο μετασχηματισμός αυτός της παγκόσμιας οικονομίας απαιτείται σημαντική κινητοποίηση πόρων, την οποία επιτυγχάνουν ΗΠΑ και Κίνα. Η ΕΕ χωρίς τους απαιτούμενους πόρους κινδυνεύει η «πρώτη και γρήγορη» Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία να μετατραπεί σε χίμαιρα.
Η διαρκώς επαναλαμβανόμενη συζήτηση για την ένωση κεφαλαιαγορών της ΕΕ είναι χαρακτηριστική. Η ΕΕ, ιδιαίτερα μετά το Brexit,απαιτεί την αποφασιστική ενσωμάτωση των κεφαλαιαγορών, στις πηγές χρηματοδότησης πράσινων επενδύσεων.
Η καθυστέρηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο της υλοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης θα επηρεάσει την ανάπτυξη της ΕΕ και θα φέρει νωρίτερα στο προσκήνιο την συζήτηση για επιπρόσθετα ευρωπαϊκά κονδύλια και μεταρρυθμίσεις των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Η Ελλάδα απουσιάζει ουσιαστικά από τις ευρωπαϊκές διεργασίες, καθώς το μέλημα της κυβέρνησης είναι στην καλύτερη περίπτωση η κατανομή των ευρωπαϊκών κονδυλίων εντός της επικράτειας ως τεχνοκρατική άσκηση και στη χειρότερη ως ικανοποίηση του πελατειακού συστήματος. Η χώρα μας συνεχίζει να αντιμετωπίζει την ΕΕ ως αγελάδα προς οικονομικό άρμεγμα, προσαρμόζοντας τις πολιτικές της μόνο στην ταχεία απορρόφηση κονδυλίων για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους.
Με την αντίληψη αυτή, οι «μεταρρυθμίσεις» περιορίζονται στη μείωση του κόστους εργασίας και στον περιορισμό των εργασιακών δικαιωμάτων. Τα κονδύλια και τα δάνεια στη μετά πανδημία εποχή θα χρησιμοποιηθούν προς διατήρηση της οικονομίας χαμηλού κόστους εργασίας. Τα ίδια «κυκλώματα» που οδήγησαν στη χρεωκοπία της χώρας το 2010 «συνεχίζουν τους χορούς» με ευρωπαϊκούς πόρους, υπονομεύοντας την παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας.
Ο Γιάννης Μπράχος είναι οικονομολόγος (Msc, PhDEcon)-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών
