Ο Ξενοφώντας στα Απομνημονεύματα του, στο Βιβλίο Γ’, μιλάει σε κάποιο σημείο «μέσω» του Σωκράτη για τις ιδιότητες του στρατηγού και επιδιώκοντας να καταδείξει τη σπουδαιότητα της τέχνης τα στρατηγικής, γράφει πως ο άτακτος στρατός θυμίζει υλικά για χτίσιμο ριγμένα «χύμα» κι επομένως άχρηστα για να κτιστεί καλά το σπίτι, με τη γνωστή ανά τους αιώνες για το δεύτερο σκέλος της φράση «καλὸν δὲ καὶ τὸ τακτικὸν εἶναι· πολὺ γὰρ διαφέρει στράτευμα τεταγμένον ἀτάκτου, ὥσπερ λίθοι τε καὶ πλίνθοι καὶ ξύλα καὶ κέραμος ἀτάκτως μὲν ἐρριμμένα οὐδὲν χρήσιμά ἐστιν». Στη συγκεκριμένη περίπτωση των αλλαγών στην παιδεία, που αναφερόμαστε, μπορεί τα υλικά να μην είναι ατάκτως ριγμένα αλλά η πρόβλεψη για το αποτέλεσμα φαίνεται να είναι η ίδια μα αυτή του διάσημου σοφού πρόγονού μας.
Ας ξεκινήσουμε από το timing, αφού τόσο το ευρύτερο πολιτικό για τη κυβέρνηση όσο και για το πιο ειδικό για τον τομέα της παιδείας, η απασχόληση της κοινής γνώμης με την κατάσταση στα πανεπιστήμια φαίνεται επιλεγμένα ή τυχαία να αλλάζει την πολιτική ατζέντα. Και μιας και αναφερθήκαμε σε λίθους και πλίνθους, να υπενθυμίσουμε ότι η ένταση που έχει δημιουργηθεί είναι όλα ίσα συμβαίνουν με αφορμή το χτίσιμο μιας βιβλιοθήκης στο Βιολογικό τμήμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), που μάλλον αποτελεί την παρονυχίδα του όλου προβλήματος. Για την ιστορία και προς αποφυγή παρεξηγήσεων, να υπενθυμίσουμε ότι ο γράφων έχει στηλιτεύσει φαινόμενα ανομίας και παραβατικότητας εντός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων –όπως λχ η διαπόμπευση του πρύτανη του ΟΠΑ-, αλλά δεν μπορούμε ταυτόχρονα να παραβλέψουμε το γεγονός της επίθεσης των αστυνομικών δυνάμεων με χειροβομβίδα κρότου-λάμψης εναντίον φοιτητή.
Πέρα όμως από τις αφορμές που μπορούν να οδηγήσουν σε οδυνηρά αποτελέσματα υπάρχει και η ουσία. Ο νόμος πλαίσιο που θέλει να εισαγάγει η υπουργός Παιδείας κα Νίκη Κεραμέως, καταργεί ουσιαστικά το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, επαναφέροντας τα Συμβούλια Ιδρύματος (ΣΙ), αυτή την άτυχη έμπνευση που εφαρμόστηκε ατυχώς για πρώτη φορά με τον διαβόητο «Νόμο Διαμαντοπούλου». Δηλαδή δεν θα διοικεί το πανεπιστήμιο ο εκάστοτε αιρετός και εκλεγμένος πρύτανης, αλλά ένα διορισμένο συμβούλιο, που μπορεί να είναι από τον «παπά της ενορίας» -για να λαϊκίσουμε και λίγο- έως κάποιον εκλεκτό της εκάστοτε κυβέρνησης που ουδεμία σχέση θα έχει με το συγκεκριμένο ίδρυμα και τις ιδιαίτερες συνθήκες ανάπτυξής του και λειτουργίας του.
Ωστόσο, θα μπορούσαν να γίνουν πολύ πιο ουσιαστικά πράγματα που σε συνεργασία με τις πρυτανικές αρχές των ΑΕΙ θα δημιουργούσαν το αναγκαίο εποικοδομητικό κλίμα και πλαίσιο που χρειάζονται τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα μετά από δύο χρόνια πανδημίας και δέκα και πλέον χρόνια οικονομικής κρίσης. Η ενίσχυση λόγου χάρη των γενικών διευθυντών των ΑΕΙ θα μπορούσε να επιτύχει την εφαρμογή του νόμου σε περιπτώσεις παρεκκλίσεων, ενώ ταυτόχρονα δεν θα έθιγε το αυτοδιοίκητο, αφού και οι γενικοί διευθυντές θα λογοδοτούσαν στις εκάστοτε πρυτανικές αρχές. Εκτός αν θεωρούμε εκ των προτέρων, ότι οι εκλεγμένοι πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις δεν θέλουν το καλό του ιδρύματος που δουλεύουν. Και από την άλλη ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι τα διορισμένα μέλη των ΣΙ είναι οι άριστες επιλογές – ας θυμηθούμε την περίπτωση μιας εξ Αμερικής Ελληνίδας καθηγήτριας που θα ελάμβανε υψηλή θέση σε ΣΙ με το νόμο Διαμαντοπούλου και στην Καλιφόρνια κατηγορήθηκε για διασπάθιση πόρων στο πανεπιστήμιο που διοικούσε.
Σε αυτόν λοιπόν τον κόσμο που δεν αγγελικά πλασμένος, η προσπάθεια ενός νεοφιλελεύθερου εκσυγχρονισμού, που συνοδεύεται με συντηρητικές θεσμικές αλλαγές όπως λχ η ίδρυση πανεπιστημιακής αστυνομίας -δεν υπάρχει μεγαλύτερη αντίφαση- και η κατάργηση στην ουσία των φοιτητικών παρατάξεων, που με τις στρεβλώσεις τους λειτουργούν ως δημοκρατικό χωνευτήρι, καθώς και πολλά άλλα, έρχεται να βάλει ταφόπλακα στη λειτουργία του πανεπιστημίου ως χώρο διακίνησης ιδεών, γνώσης και ως κοινωνικό εργαστήρι για τους νέους που θα πάρουν το μέλλον της χώρας στα χέρια τους. Αυτών των παιδιών που σήμερα 2 (για τα ΕΠΑΛ) και αύριο 3 Ιουνίου 2022 (για τα ΓΕΛ) ξεκινούν τις πανελλαδικές εξετάσεις -τους ευχόμαστε ολόψυχα καλή επιτυχία- με όνειρα κι ελπίδες για το αύριο και όχι για μια ομοιογενοποιημέμη κουλτούρα που θα πνίγει τη διαφορετικότητα και την κριτική σκέψη. Μια πολιτική που θα δημιουργήσει συντρίμμια και ερείπια. Γιατί όπως πολύ σωστά γράφτηκε στην ανακοίνωση της Πρυτανείας του Πανεπιστημίου Κρήτης «Οι φοιτητές/τριεςμας (όπως και όλοι οι νέοι μας για την κοινωνία θα συμπληρώσουμε εμείς) αποτελούν το κύριο συστατικό της Ακαδημαϊκής κοινότητας»…
(Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος-ιστορικός)
