-Το ΔΝΤ κάνει και πάλι την επανεμφάνιση του πάνω από την Τουρκία και κατά πόσο είναι ικανός ο Ερντογάν να αποτρέψει την «προσγείωση» του στην Άγκυρα ;
– Η Δύση -και μετά την απομάκρυνση Τραμπ από τον Λευκό Οίκο- θα συνεχίσει να ανέχεται τον Ερντογάν ως «περιφερειακό ταραξία» που καταπατάει νομικούς – διπλωματικούς – στρατιωτικούς και οικονομικούς κώδικες θέτοντας σε κίνδυνο την παγκόσμια ισορροπία ;
Τα ερωτήματα αυτά τίθενται μετά το νέο ιστορικά χαμηλό της τουρκικής λίρας, η οποία έχει χάσει περισσότερο από το 30% της αξίας της έναντι του δολαρίου. Ένα δολάριο αξίζει 8,54 τουρκικές λύρες.
Τυχόν κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει αρνητικά την παγκόσμια οικονομία και κυρίως το Αμερικανικό πιστωτικό σύστημα που δάνειζε απλόχερα ρευστό χρήμα στις ιδιωτικές τουρκικές τράπεζες, αλλά και το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα -κυρίως Γερμανία- που την προηγούμενη δεκαετία έσπευσαν να ποντάρουν στο «οικονομικό θαύμα» της «Ερντο-οικονομίας»
Την περασμένη εβδομάδα μετά την περαιτέρω κατάρρευση της τουρκικής λίρας αλλά και τις Αμερικάνικες εκλογές που είχε διαφανεί ότι ο Τραμπ χάνει την μάχη της επανεκλογής του, ο Ταγίπ Ερντογάν απέλυσε τον Διοικητή της κεντρικής τράπεζας και στην θέση του διόρισε έναν πρώην υπουργό Οικονομικών.
Είναι η δεύτερη φορά μέσα σε 18 μήνες που ο Ερντογάν απολύει διοικητή κεντρικής τράπεζας. Ο προκάτοχος του Uysal, ήταν ο Murat Cetinkaya που εκδιώχθηκε με προεδρικό διάταγμα τον Ιούλιο του 2019.
Επομένως ο Uysal έγινε ο δεύτερος αποδιοπομπαίος τράγος για την κακή οικονομική διαχείριση της κυβέρνησης.
Όμως, όλοι οι παράγοντες της παγκόσμιας αγοράς συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι το πρόβλημα με την τουρκική οικονομία δεν σχετίζεται τόσο με το ποιος ηγείται της κεντρικής τράπεζας, αλλά με τη συνολική θεσμική οργάνωση της χώρας και κυρίως με τον τρόπο άσκησης της εξουσίας από τον Ερντογάν.
Για παράδειγμα, ο αποπεμφθείς Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, ως αχυράνθρωπος του Ερντογάν, αντιμετώπισε σκληρές κριτικές από τις αγορές για μη αύξηση των επιτοκίων. Ωστόσο άπαντες γνωρίζουν ότι ο
Ερντογάν είναι θιασώτης των χαμηλών επιτοκίων με το επιχείρημα της τόνωσης της οικονομικής ανάπτυξης.
Ο Ερντογάν πιστεύει ότι η Τουρκία διεξάγει έναν «οικονομικό πόλεμο» ενάντια στο «διαβολικό τρίγωνο» δηλαδή μεταξύ επιτοκίων -συναλλαγματικών ισοτιμιών- πληθωρισμού. Και επιμένει στην άποψη αυτή.
Η απομάκρυνση του Uysal από την Κεντρική Τράπεζα είναι ένα ακόμη σημάδι της αυξανόμενης εξατομίκευσης της εξουσίας στα χέρια του Ερντογάν. Από το 2017 το προεδρικό σύστημα της Τουρκίας έχει καταργήσει τις τυπικές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ πολιτικής και οικονομίας που παγκοσμίως διατηρεί με θρησκευτική ευλάβεια το καπιταλιστικό σύστημα. Στην Τουρκία πλέον που επιχειρείται η εφαρμογή ενός διαφορετικού μείγματος καπιταλιστικής διαχείρισης ανατολίτικης φιλοσοφίας οι πολιτικές ανησυχίες υπαγορεύουν τη διαχείριση της τουρκικής οικονομίας. Όπως υπογραμμίζουν οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι όταν αναφέρονται στην Τουρκία πρόκειται για νέα «ανησυχητικά σημάδια του καπιταλισμού της Ανατολής».
Τα τελευταία χρόνια, στην Τουρκία έχει καταργηθεί η αυτονομία της κεντρικής τράπεζας και πολλοί ικανοί οικονομολόγοι έπρεπε είτε να παραιτηθούν είτε να υποταχτούν. Υπό τη νέα διοίκηση του Agbal, η κεντρική τράπεζα θα τεθεί υπό τον πιο έντονο έλεγχο από το γραφείο του προέδρου. Γι αυτό πολλοί είναι αυτοί που εκτιμούν ότι ο διορισμός του Agbal δεν σηματοδοτεί απόκλιση από τη νομισματική πολιτική που καθοδηγείται από την «Erdoeconomics» τους τελευταίους 18 μήνες. Απεναντίας η διείσδυση του Ερντογάν στην εξουσία είναι τώρα πολύ ισχυρότερη και τα περισσότερα θεσμικά όργανα – συμπεριλαμβανομένης της κεντρικής τράπεζας – έχουν τεθεί υπό τον απόλυτο έλεγχο του και έχουν απολέσει την αυτονομία τους.
Η αξιοπιστία της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας έχει υπονομευθεί τόσο πολύ που δεν αφορά μόνο την αλλαγή του Διοικητή αλλά απαιτείται η ανανέωση ολοκλήρου του ταμπλό. Ο διαρκώς υψηλός ρυθμός πληθωρισμού παραμένει διψήφιος, και η απότομη μείωση των αποθεμάτων ξένου νομίσματος της Τουρκίας αποτελούν επίσης πηγή ανησυχίας για τους επενδυτές.
Η τουρκική λίρα πρόσφατα κατατάχθηκε ως η χειρότερη απόδοση στις αναδυόμενες αγορές, ξεπερνώντας το πραγματικό Βραζιλίας.
Παρ όλα αυτά η Τουρκία επιμένει να κινείται στις ράγες τις «Ερντο-οικονομίας» και να ελέγχει απόλυτα τους «αρμούς» της εξουσίας. Ο νέος κεντρικός τραπεζίτης της Τουρκίας που ήταν επικεφαλής του προεδρικού γραφείου προϋπολογισμού από το 2018 ενώ προηγουμένως από το 2015 υπήρξε υπουργός Οικονομικών του Ερντογάν, δεν αναμένεται να κάνει την διαφορά !
Ο Agbal ως τεχνοκράτης μπορεί να έχει κερδίσει τον σεβασμό των επενδυτών και των αγορών όμως το ερώτημα είναι αν θα του επιτραπεί να κάνει τη δουλειά του.
Πάντως η αύξηση των επιτοκίων που επιτακτικά απαιτούν από την Τουρκία οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι δεν φαίνεται να περιλαμβάνεται στην ημερήσια διάταξη της κυβέρνησης, με τον υπουργό Οικονομικών Berat Albayrak να αποκλείει την παρέμβαση για τη στήριξη της λίρας.
Η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας συνεδριάσει στις 19 Νοεμβρίου αλλά δεν ακόμη αποσαφηνιστεί εάν υπάρξει αλλαγή νομισματικής πολιτικής με αύξηση των επιτοκίων όπως μήνες τώρα υπαγορεύουν οι αγορές.
(Ο Δήμος Βερύκιος είναι δημοσιογράφος)
