Όταν η Νύμφη Λειριόπη πήγε στον Τειρεσία, για να τον ρωτήσει πόσα χρόνια θα ζούσε ο γιος της, ο Νάρκισσος, εκείνος της απάντησε: «όσο καιρό δε θα νογάει ποιος είναι». Σύμφωνα με το… φημισμένο Μάντη, ο Νάρκισσος θα ζούσε μέχρι τη στιγμή που δε θα έχει καταλάβει πόσο όμορφος είναι. Τουλάχιστον αυτό διηγείται ο Οβίδιος στις «Μεταμορφώσεις». Ο νεαρός όμως, σύχναζε σε όμορφα δάση, με ποτάμια και λίμνες… Ήταν αναπόφευκτο να βρεθεί σε μία πηγή και να ερωτευτεί την ίδια την εικόνα του, με τα γνωστά αποτελέσματα. Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας είναι προφανές. Ένας όμορφος και ικανός νέος, όταν δεν μπορεί να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από την αυταπάτη, εγκλωβίζεται από τη φιλαρέσκεια και τη ματαιοδοξία του και τελικά καταστρέφεται.
Η Ιστορία του Κριστιάνο Ρονάλντο δε διαφέρει πολύ…
Στο 65ο λεπτό του αγώνα Πορτογαλίας – Κορέας, ο προπονητής των Ιβήρων, Φερνάντο Σάντος αποφασίζει να αντικαταστήσει τον Κριστιάνο Ρονάλντο. Ο τελευταίος αντιδρά με άσχημο τρόπο. Λέγεται, μάλιστα, ότι έβρισε τον προπονητή του, έναν άνθρωπο που έχει προσφέρει πολλά στο Ποδόσφαιρο, στην Εθνική ομάδα της χώρας του, αλλά και της χώρας μας. Ο Ρονάλντο δε σεβάστηκε τον Σάντος, στον οποίο χρωστάει πολλά, μεταξύ άλλων και η ανάδειξή του σε Πρωταθλητή Ευρώπης το 2016.
Στον επόμενο (κρίσιμο) αγώνα του Μουντιάλ, απέναντι στην Ελβετία, ο Σάντος παρατάσσει την ομάδα του χωρίς τον Κριστιάνο. Στη θέση του βάζει έναν 21χρονο ποδοσφαιριστή, τον Γκονσάλο Ράμος, ο οποίος τον δικαιώνει στο έπακρο. Λίγα λεπτά μετά την έναρξη του ματς, ο Ράμος πετυχαίνει ένα υπέροχο γκολ. Όλα τα μέλη της αποστολής τρέχουν προς το μέρος του, να τον συγχαρούν. Ο Ρονάλντο μένει απαθής στον πάγκο. Το παιχνίδι τελειώνει με σκορ 6-1 επί της Ελβετίας. Οι Πορτογάλοι προκρίνονται πανηγυρικά στους προημιτελικούς, με τρία γκολ και δύο ασίστ του Ράμος, που, με αυτόν τον τρόπο, κάνει ένα ονειρεμένο ντεμπούτο με την Εθνική Ομάδα της χώρας του. Ο Ρονάλντο αποχωρεί μοναχικός προς τα αποδυτήρια, την ίδια στιγμή που οι συμπαίκτες του πανηγυρίζουν με τους Πορτογάλους φιλάθλους.
Μετά το ματς, ο «CR7» δηλώνει στον προπονητή του ότι αν τον αφήσει εκτός ενδεκάδας και στον επόμενο αγώνα, θα εγκαταλείψει την αποστολή.
Τεράστια καριέρα
Ο Ρονάλντο είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποδοσφαιριστές που έχουν περάσει από τα γήπεδα. Έχει παίξει σε 650 αγώνες φορώντας τη φανέλα της Σπόρτινγκ Λισαβόνας, της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, της Ρεάλ Μαδρίτης και της Γιουβέντους και έχει πετύχει συνολικά με αυτές τις ομάδες και 498 γκολ. Επίσης, έχει χρηστεί 195 φορές διεθνής, με την Εθνική Ομάδα της χώρας του βάζοντας 118 γκολ. Έχει κατακτήσει Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα πέντε Τσάμπιονς Λιγκ, τέσσερα Παγκόσμια Κύπελλα Συλλόγων και έχει αναδειχθεί πέντε φορές ως ο καλύτερος ποδοσφαιριστής στον Κόσμο.
Και δεν είναι μόνο αυτά… Όταν η μητέρα του προσβλήθηκε από καρκίνο, νοσηλεύθηκε και θεραπεύθηκε σε νοσοκομείο της Μαδέρα. Η Μαδέρα έχει σήμερα ένα καινούργιο ογκολογικό κέντρο, που χτίστηκε χάρη σε αυτόν. Κάποτε, έτυχε να δει στην τηλεόραση ένα παιδί να περπατάει σε ένα χωριό στη Σουμάτρα, που είχε καταστραφεί από τσουνάμι. Το χωριό ανοικοδομήθηκε χάρη σε δική του δωρεά…
Σήμερα, με τη συμπεριφορά του, κινδυνεύει να αμαυρώσει αυτή τη λαμπρή εικόνα, ενός ποδοσφαιριστή χωρίς όρια στο ταλέντο και την ικανότητα, χωρίς όρια στη γενναιότητα και το θάρρος. Και όμως, υπάρχει ένα όριο που, στη δύση της καριέρας του, τον φέρνει μπροστά στην απειλή να μην απολαύσει όλα αυτά που έχει κτίσει, με μεγάλο κόπο και πολλή δουλειά.
Και το όριο αυτό είναι, φυσικά, είναι ο ναρκισσισμός του. Εκείνος, που δεν τον αφήνει να δει την πραγματικότητα, που λέει ότι ο αθλητισμός και κυρίως τα ομαδικά αθλήματα, έχουν ανάγκη και από πρωταγωνιστές, όπως είναι αυτός, αλλά και από κομπάρσους. Είναι ο ίδιος ναρκισσισμός που δεν του επιτρέπει να καταλάβει, ότι κάποια στιγμή θα εμφανιστεί ένας νέος ταλαντούχος, φιλόδοξος και πιο διψασμένος ποδοσφαιριστής, να του πάρει τη θέση. Να κάνει, δηλαδή, αυτό που έκανε εκείνος, όταν ξεκινούσε το ποδόσφαιρο.
Ένας περίεργος και σύνθετος κόσμος
Πολλοί προσπάθησαν να εξηγήσουν, γιατί το ποδόσφαιρο είναι τόσο δημοφιλές. Ποια στοιχεία το κάνουν να θεωρείται ο «Βασιλιάς των σπορ». Κάποιοι αποδίδουν τη δημοφιλία του, στην απλότητά του. Αρκεί μία μπάλα και δύο τέρματα για να παίξει κανείς. Επίσης, μοιάζει αρκετά εύκολο, για να το καταλάβει ο θεατής. Σίγουρα, αυτοί είναι σημαντικοί παράγοντες.
Υπάρχει όμως, και ένα πρόσθετο στοιχείο: Το ποδόσφαιρο είναι ένα από τα ελάχιστα αθλήματα (ίσως το μοναδικό) που συνιστά πιστή απομίμηση της ζωής και της κοινωνίας. Σε αυτό, όλοι οι άνθρωποι έχουν θέση, ανεξαρτήτως χρώματος, δύναμης, ταχύτητας, ύψους, φυσικών ή τεχνικών ικανοτήτων. Είναι ένα παιχνίδι ρόλων, όπου καθένας μπορεί να αναζητήσει και να παίξει το ρόλο του, ανάλογα με τα φυσικά, αλλά και τα ψυχικά ή νοητικά χαρακτηριστικά του. Απαιτεί οργάνωση, τακτική, αλλά και φαντασία ή τρέλα. Θέλει δύναμη, αλλά και τεχνική. Προετοιμασία, αλλά και φυσικό ταλέντο. Εντιμότητα, αλλά και πονηριά. Το ποδόσφαιρο δίνει ευκαιρίες σε όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από την κοινωνική θέση και την ταξική τους προέλευση.
Εκτός όμως, από τα χαρακτηριστικά του αθλήματος, υπάρχουν και τα χαρακτηριστικά αυτού που λέγεται ως «Κόσμος του Ποδοσφαίρου». Και εκεί, υπάρχει μία λεπτή γραμμή, που χωρίζει αυτούς που καταφέρνουν να επιβιώσουν όχι μόνο ως αθλητές, αλλά και ως άνθρωποι, από εκείνους που στο τέλος της ημέρας αυτοκαταστρέφονται.
Τεράστια ταλέντα πέρασαν από τα γήπεδα, συνεπήραν τον κόσμο, με τα αθλητικά gesta, έγιναν απόλυτοι πρωταγωνιστές, αλλά δεν κατάφεραν να διαχειριστούν τη δόξα, τα χρήματα και την υπερβολική προβολή. Το αποτέλεσμα ήταν να έχουν κακό τέλος. Τα παραδείγματα του Μαραντόνα ή του Τζορτζ Μπεστ είναι πολύ χαρακτηριστικά. Και οι δύο αποθεώθηκαν. Και οι δύο κατέστρεψαν τους εαυτούς τους.
Ακόμα και στις μέρες μας, υπάρχουν καραβιές ποδοσφαιριστών που έρχονται στην Ευρώπη, από την Αφρική ή τη Λατινική Αμερική, με την ελπίδα να λύσουν τα βιοποριστικά τους προβλήματα. Ακόμα και πολλοί Ευρωπαίοι γεννιούνται και μεγαλώνουν σε φτωχογειτονιές και αναζητούν μία καλύτερη ζωή κλωτσώντας μία μπάλα. Ο Κριστιάνο Ρονάλντο είναι ένας από αυτούς. Προέρχεται από μία πολύ φτωχή οικογένεια. Έμεινε ορφανός από μικρή ηλικία, καθώς ο πατέρας του ήταν αλκοολικός.
Τα παιδιά αυτά δεν έχουν καμία παιδεία. Δυσκολεύονται να αντικρίσουν την πραγματικότητα, που κρύβεται πίσω από τους προβολείς των γηπέδων. Επιπλέον, όσοι ελέγχουν το άθλημα τα χρησιμοποιούν σαν παίκτες ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού, όπου τους κινούν από ένα χειριστήριο.
Το μοντέλο «αθλητή», χωρίς γνώμη και χωρίς περιθώρια παρέμβασης, βολεύει αυτούς που πατάνε τα κουμπιά. Οι χειριστές, για να βγάλουν όσο το δυνατό περισσότερα χρήματα, θέλουν ανθρώπους, που να μπορούν να παίζουν δεκάδες παιχνίδια κάθε χρόνο, τρέχοντας γρήγορα, δίνοντας ωραίες πάσες και βάζοντας φανταστικά γκολ, αλλά που να μην μπορούν να μιλάνε. Και όταν «ξεζουμιστούν» ή όταν γεράσουν, θα έρθουν άλλοι να πάρουν τη θέση τους. Σε αυτό το κρίσιμο σημείο τα «γέρικα άλογα» βγαίνουν από το γήπεδο και αναμετρώνται με την πραγματική ζωή.
Το παράδειγμα του Κριστιάνο Ρονάλντο είναι πολύ χαρακτηριστικό. Θα έλεγε κανείς εμβληματικό. Οι αντιφάσεις του είναι ορατές δια γυμνού οφθαλμού. Από τη μία πλευρά το ταλέντο, η προσωπική δουλειά με το σώμα του (προϊόν σκληρής προπόνησης) και οι ανθρώπινες ευαισθησίες, όπως αποδεικνύονται από την κοινωνική προσφορά του. Από την άλλη, ο ναρκισσισμός, η δυσκολία να αντιληφθεί τη συλλογικότητα της ομάδας, να ενταχθεί σε αυτή και να παίξει το δικό του σημαντικό ρόλο. Μέσα και έξω από τα γήπεδα.
Οι σκεπτόμενοι άνθρωποι – ποδοσφαιριστές ενοχλούν, γιατί μπορεί να κάνουν κακό. Μπορεί μετά το ματς να ταχθούν υπέρ της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να μιλήσουν εναντίον της φτώχειας, να τα βάλουν με τους χορηγούς που πουλάνε ανθυγιεινά προϊόντα. Το «σύστημα» δε θέλει τέτοιες… αποκλίσεις. Θέλει μόνο… γκολ.
Έτσι, όμως, το «σύστημα» κατασκευάζει «Νάρκισσους». Δεν υποτιμάει κανείς την προσωπική ευθύνη. Τα χαρακτηριστικά κάθε ανθρώπου, που μπορούν να ξεφύγουν ή όχι από αυτό το αδιέξοδο. Αλλά, σίγουρα, κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ότι το θέμα είναι και συστημικό. Στην περίπτωση του ποδοσφαίρου, μιλάμε για νέους ανθρώπους, οι οποίοι, όταν σβήσουν τα φώτα, θα πρέπει να μάθουν να τα βγάλουν πέρα και στην πραγματική ζωή. Και ως προς αυτή την κατεύθυνση οφείλουν να κινηθούν οι εθνικές και διεθνείς ομοσπονδίες και τα σωματεία.
Η ημερομηνία λήξης μιας ποδοσφαιρικής σταδιοδρομίας δε συμπίπτει με το τέλος της ζωής. Για το λόγο αυτό, απαιτείται και Παιδεία και ψυχολογική υποστήριξη, έτσι ώστε αυτοί οι νέοι άνθρωποι, να τα καταφέρουν ακόμα και όταν «νοήσουν ποιοι είναι».
(Ο Κώστας Καρβουναρίδης είναι Δικηγόρος – Διεθνές Μάστερ Αθλητικού Δικαίου και Μάνατζμεντ/Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών – CIES –FIFA)
