Σε περίοδο διεθνούς οικονομικής και εν συνεχεία υγειονομικής κρίσης η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για οδηγία προώθησης αξιοπρεπών κατώτατων μισθών σε όλες τις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου εξακολουθεί να έχει ενδιαφέρον. Αναδεικνύει την ανάγκη ύπαρξης ενός ενιαίου πλαισίου ελάχιστης προστασίας για τους εργαζόμενους σε κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ με όρους σύμφωνους με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Ο κοινωνικός διάλογος σε ευρωπαϊκό επίπεδο επί του θέματος έχει ξεκινήσει: Η εργατική πλευρά προσεγγίζει σε γενικές γραμμές θετικά την πρόταση,ενώ η εργοδοτική πλευρά διατυπώνει αντιρρήσεις. Οι προσεγγίσεις αυτές είναι κατά βάση αναμενόμενες . Σε κάθε περίπτωση δεν τίθεται θέμα ακύρωσης τυχόν ευνοϊκότερων ρυθμίσεων σε κάποιες χώρες όπως η Δανια,όπου δεν υπάρχει νομοθετημένος κατώτατος μισθός, αλλά ειδικές συμφωνίες μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Η πρόταση αποσκοπεί μόνο στη θεσμοθέτηση ενός ελάχιστου ευέλικτου πλαισίου-μηχανισμού προστασίας με σημείο αναφοράς αξιοπρεπείς κατώτατους μισθούς και στα 27 κράτη-μέλη, προς αποφυγή καταστρατήγησης της εργατικής και κοινωνικοασφαλιστικής νομοθεσίας, αποτέλεσμα που συνεισφέρει και στη προστασία του δημοσίου συμφέροντος (βλ. αναλυτικότερα : Δίκαιοι κατώτατοι μισθοί σε ec.europa.eu). Άλλωστε ένα αξιοπρεπές εργασιακό περιβάλλον συμβάλλει, πέραν των άλλων, στην ενίσχυση της δημόσιας υγείας (σωματικής αλλά και ψυχικής).
Βεβαίως η ένταξη της ως άνω πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αναθεώρησης του τρόπου προσέγγισης των κοινωνικών δεικτών θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη. Πιο συγκεκριμένα η στέρεη δόμηση της κοινωνικής Ευρώπης με ανθρωποκεντρικό όραμα και δυναμική προοπτική συνδέεται άρρηκτα με την οριοθέτηση δεσμευτικών κοινωνικών δεικτών (π.χ. για ανεργία,φτώχεια, κοινωνικό αποκλεισμό),όπως συμβαίνει με βασικούς οικονομικούς δείκτες (π.χ. ως προς το έλλειμμα η το δημόσιο χρέος).
Η οπτική αυτή αναδεικνύεται ακόμη πιο επίκαιρη, αν αναλογιστεί κάθε συνειδητοποιημένος πολίτης πρόσφατα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας σύμφωνα με τα οποία αναμένεται αύξηση των ανθρώπων που ζουν σε ακραία φτώχεια παγκοσμίως (δηλαδή με 1,90 δολάρια την ημέρα) περίπου κατά 150 εκατομμύρια έως τα τέλη του 2021 ως απόρροια και της τρέχουσας πανδημίας. Η αύξηση της φτώχειας αφορά και χώρες με πολίτες μεσαίου εισοδηματος,αν και με διαφορετικά όρια διαβίωσης .Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία της Unicef (Αύγουστος 2020) περί τα 463 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως έμειναν εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας στη διάρκεια της πανδημίας.
Σε διεθνές εργασιακό επίπεδο ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσέγγιση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (βλ. ειδική ανατροφοδοτούμενη ενότητα με τίτλο: COVID 19 and the world of work σε www.ilo.org). Ανάλογοι σύγχρονοι προβληματισμοί διατυπώνονται και σε επίπεδο ΕΕ για αύξηση της φτώχειας και διεύρυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων με αφετηρία τον κόσμο της εργασίας, αλλά με επέκταση και σε άλλες κοινωνικές ομάδες, όπως οι μακροχρόνια άνεργοι, οι συνταξιούχοι, οι μονογονεϊκές οικογένειες, τα ΑΜΕΑ, οι πολύτεκνοι. Στο σημείο αυτό η προσφυγή σε επίκαιρες μελέτες διεθνών ερευνητικών κέντρων όπως το Max Planck Institute for Social Law με συγκριτικά στοιχεία ( για 5 χώρες : Γερμανία, Γαλλία, Μ. Βρετανία , Ιταλία, Δανία ) για την εργασιακή και ευρύτερα οικονομική καθημερινότητα είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική, αφού προκύπτει σαφώς ζήτημα προτεραιότητας των κοινωνικών δεικτών και σε επίπεδο ΕΕ τους τελευταίους μήνες( βλ. mpisoc.mpg.de : Protecting Livelihoods in the Covid-19 Crisis, Working Papers, Vol.7 , Οκτωβρίου 2020). Ανάλογες διαπιστώσεις με ανάδειξη της σημασίας του κοινωνικού διαλόγου μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων προβάλλουν και σε οπτικό και λοιπό υλικό τεκμηρίωσης Ινστιτούτα ,όπως το Hans Boeckler Stiftung ( βλ. www.mitbestimmung.de , Οκτώβριος 2020).
Συμπερασματικά, η τρέχουσα υγειονομική κρίση μπορεί και πρέπει να αποτελέσει αφετηρία επαναξιολόγησης του παραγωγικού μοντέλου κάθε χώρας ,αλλά και των προτεραιοτήτων διεθνών οργανισμών : αυτό μπορεί να γίνει υπό το πρίσμα της ανάγκης στήριξης έμπρακτα της κοινωνικής συνοχής με γνώμονα την σταθερή ανάπτυξη για όλους, με έμφαση στους κοινωνικά και οικονομικά ασθενέστερους που πλήττονται περισσότερο σε κάθε κρίση, σε ένα ούτως ή άλλως ταχύτατα μεταβαλλόμενο τεχνολογικό και ευρύτερα κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον χωρίς σύνορα. Η κάλυψη αυτής της ανάγκης προϋποθέτει προφανώς ένα ευρύτερα αποδεκτό όραμα καινοτόμου δημιουργίας με κοινωνική αλληλεγγύη μαζί με ένα δυναμικό κοινωνικό συμβόλαιο με έξυπνη και κοινωνικά ωφέλιμη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών (π.χ. ρομποτική σε συνδυασμό με τηλεργασία).Η ανάπτυξη νέων επενδύσεων μπορεί να συμβαδίσει με ένα ευφυές , αξιοπρεπές και υγιές περιβάλλον εργασίας χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, ώστε να δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας αυξημένης προστιθέμενης αξίας και στη χώρα μας (με στήριξη της υγιούς επιχειρηματικότητας, συμπεριλαμβανομένων των δυναμικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων μαζί με τις νεοφυείς επιχειρήσεις),αλλά και ευρύτερα σε ενωσιακο- διεθνές επίπεδο.
Γιώργος Βλασσοπουλος, Διδάκτωρ Νομικής, Μέλος Ερευνητικού Εργαστηρίου Κοινωνικής Διοίκησης Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
