Σύγκριση πολωνικού – ελληνικού ζητήματος
«Διεθνή Διάσκεψη για τις Γερμανικές Αποζημιώσεις προτείνει η Πολωνία δια του αρμόδιου για το ζήτημα Πολωνού Υφυπουργού Αρκάντιους Μουλάρτσικ».
Η είδηση αυτή έχει για μια ακόμη φορά κινητοποιήσει καλοπροαίρετους και μη. Άλλοι ζηλεύουν, το λιγότερο, την Πολωνική αποφασιστικότητα, άλλοι επιχειρούν να διεγείρουν την εθνική φιλοτιμία να πράξει και η Ελλάδα παρομοίως.
Ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά και ας αποτολμήσουμε κάποιες στοιχειώδεις συγκρίσεις.
Από τη μια πλευρά έχουμε την Πολωνία μια χώρα που η εξόριστη, κατά την διάρκεια της Κατοχή (1939-1944), κυβέρνηση, είχε υπό τον έλεγχό της τον «Οίκοι Στρατό» (Home Army, Armia Krajowa), ο οποίος αποτελούσε την ένοπλη πτέρυγα αυτού που έγινε γνωστό ως Πολωνικό Υπόγειο Κράτος. Γνωρίζουμε ότι σαμπόταρε τις γερμανικές μεταφορές που κατευθύνονταν προς το ανατολικό μέτωπο στη Σοβιετική Ένωση, καταστρέφοντας τις γερμανικές προμήθειες και δεσμεύοντας σημαντικές γερμανικές δυνάμεις εκπροσωπείτο δε από την Delegatura που ήταν η ανώτατη αρχή του Μυστικού Πολωνικού κράτους στην κατεχόμενη Πολωνία. Στην άλλη πλευρά, την ελληνική, συναντάμε τις 3 δωσιλογικές κυβερνήσεις (Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλου και Ράλλη), τα τάγματα ασφαλείας, την πανσπερμία των αντιστασιακών οργανώσεων μεγάλων και μικρών τις δυσκολίες -να το πούμε εύσχημα- μεταξύ της εξόριστης κυβέρνησης και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, τα προβλήματα ενότητας στον στρατό εκτός Ελλάδος κλπ. Υπάρχει σύγκριση;
Η Πολωνία έχει μια δύσκολη όμως, σαφώς και μονοσήμαντα, προσδιορισμένη γεωπολιτική θέση. Ανήκει στην Μεσευρώπη και ως εκ τούτου μοιραία έχει να αντιμετωπίσει ανταγωνισμό και από ανατολικά (Ρωσία) και από δυτικά (Γερμανία). Η Ελλάδα βρίσκεται στο σημείο τομής 3 Ηπείρων και γεωπολιτικά, γεωστρατηγικά και από οικονομικής απόψεως δέχεται πιέσεις και επιρροές από όλα τα σημεία του ορίζοντα. Tα μεγέθη είναι επίσης πολύ διαφορετικά. Η Πολωνία έχει μία ενιαία χερσαία επικράτεια σχεδόν 3πλάσια από την Ελλάδα (312.696 τ.μ.) σχεδόν 4πλάσιο πληθυσμό (38 εκατομμύρια) και 4 πλάσιο ΑΕΠ.
Για την Πολωνία ο ρόλος του καθολικισμού αποτελεί στοιχείο που υποστηρίζει βαθύτατα την εθνική ενότητα ενώ αντίθετα η ορθοδοξία στην Ελλάδα μεταφέρει τις πολλαπλές διασπάσεις της, με τρόπο αρνητικό προς τη δημιουργία συμπαγούς εθνικής ενότητας (πχ η σύγκρουση Πατριαρχείου Μόσχας με Κωνσταντινουπόλεως).
Στο επίπεδο των διεθνών σχέσεων, η Πολωνία, έχει σαφώς ταχθεί με τις ΗΠΑ ενώ στην χώρα μας διάφορες εξωτερικές δυνάμεις με αντιτιθέμενα συμφέροντα ασκούν επιρροή στον ευρύτερο προσανατολισμό και στην επιλογή συμμαχιών. Στην παρούσα φάση που οι ΗΠΑ από καιρό προσπαθούν να ανακόψουν τις ηγεμονικές τάσεις της Γερμανίας εντός της ΕΕ είναι σαφές ότι η Πολωνία ταυτίζεται ολοκληρωτικά με τον ηγέτη του Δυτικού Κόσμου.
Στην μοιρασιά του μεταπολεμικού κόσμου η Ελλάδα βρέθηκε στο Δυτικό στρατόπεδο και η Πολωνία στο Ανατολικό. Χοντρικά η Πολωνία επιθυμούσε να ανήκει στην Δύση ενώ ήταν υπό την επιρροή της ΕΣΣΔ, ενώ η Ελλάδα βίωσε μια μακρόχρονη περίοδο (1915-1989) εσωτερικών διχασμών γύρω από ζητήματα διεθνούς θέσης και συμμαχιών, αρχικά σε σχέση με το δίπολο Αντάντ – Γερμανία και μεταπολεμικά Δυτικό ή Ανατολικό στρατόπεδο. Θα ήταν δε λάθος να θεωρήσουμε ότι και μετά το 1989 τα πράγματα υπήρξαν ξεκάθαρα στη χώρα μας. Απέναντι στην Ευρωπαϊκή ενοποίηση, υπό την σκιά της Ενωμένης μετά το 1990 Γερμανίας, η στρατηγική μας δεν ήταν μία και ξεκάθαρη. Δεν ξέρουμε τι θα γινόταν αν ο Ανδρέας Παπανδρέου, υπό την υψηλή εποπτεία του οποίου ξεκίνησε η διεκδίκηση το 1995, είχε τον φυσικό χρόνο να χειριστεί την υπόθεση επανορθώσεις, τι διεθνείς συμμαχίες θα επέλεγε στην αντιπαράθεση με την Γερμανία.
Αν και δεν είναι γνωστό, καταθέτουμε πως, στις αρχές του 2015, δόθηκε στην Ελλάδα η ευκαιρία διεθνούς υποστήριξης, στο θέμα της διεκδίκησης των επανορθώσεων, όμως το Εθνικό Συμβούλιο για τη Διεκδίκηση (ΕΣΔΟΓΕ) που θα είχε, δευτερογενώς, την ευκαιρία να παίξει, σπουδαίο και ιστορικό, παραγωγικό ρόλο, έστειλε τη μπάλα στην εξέδρα.
Η υπόθεση των επανορθώσεων προσελκύει δύο κατηγορίες ανθρώπων. Αυτούς που όπως ο Γιάννης Σταμούλης πήραν το βάρος της υλοποίησης μιας πολιτικής – που χαράχθηκε στο υψηλότερο επίπεδο – στο μέτρο που του αναλογούσε (αποζημιώσεις θυμάτων – Δίστομο – κινητοποίηση τοπικής αυτοδιοίκησης), και αυτούς που καλλιεργούν ή ακόμη και «πουλάνε» ελπίδα σε τεράστιες ποσότητες, όταν στην πράξη καμία προσπάθεια διεκδίκησης δεν είναι ενεργή πέραν από αυτή του Διστόμου. (Για να είμαστε δίκαιοι υπάρχει και μια ακόμη κατηγορία που την εκπροσωπεί ο μοναχικός Αργύρης Σφουντούρης που αντιπάλεψε το Γερμανικό κράτος αποδεικνύοντας ότι η Γερμανία, που επικαλείται υποκριτικά την ετεροδικία ούτε στα δικά της δικαστήρια όλων των βαθμίδων έχει την πρόθεση να αποδώσει δικαιοσύνη στα θύματα, αλλά ο Αργύρης και το συγκλονιστικό βιωματικό του αποτύπωμα, είναι μια άλλη, αυτοτελής ιστορία με τις γλυκές και τις πικρές της όψεις).
Λόγια, πύρινα άρθρα, υπολογισμοί για βουνά από «πιλάφια εν αφθονία», από ειδικούς, ειδικολογούντες και μη και ένα πολιτικό προσωπικό που -όταν σέβεται τον εαυτό του- μιλά για «ενεργές και διεκδικήσιμες πολεμικές επανορθώσεις» και μέχρι εκεί.
…και ο Ελληνας Πρωθυπουργός
Το κείμενο αυτό θα σταματούσε κανονικά σε αυτό το σημείο, αν ο Ελληνας Πρωθυπουργός, δεν είχε παραχωρήσει στις 9/12/2022 συνέντευξη στο γερμανικό μέσο SZ (Süddeutsche Zeitung). Αναφέρθηκε και στο θέμα που ταλαιπωρεί τις σχέσεις των δύο κρατών μας! Είπε ότι η μεταξύ μας εκκρεμότητα είναι το γνωστό κατοχικό δάνειο το οποίο ανέρχεται σε κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες Ράϊχσμαρκς! Μια «πολύ ειδική περίπτωση πολεμικών αποζημιώσεων που δεν έχει διευθετηθεί μέχρι σήμερα. Από την πλευρά μας το θέμα εξακολουθεί να βρίσκεται στο τραπέζι και είμαστε έτοιμοι να το συζητήσουμε με καλή θέληση». Συγγνώμη κύριε Πρωθυπουργέ! Δεν έχετε ακούσει κάτι για άδικα θανατωθέντες άμαχους -άνδρες, γυναίκες και παιδιά; Δίστομο, Καλάβρυτα, Κερδύλια, Κομμένο, Βιάννος και τόσοι ακόμη Μαρτυρικοί τόποι, σας λένε κάτι; Τίποτα για οφειλόμενες επανορθώσεις ή κλαπέντες πολιτιστικούς θησαυρούς; Μόνο το κατοχικό δάνειο ταλαιπωρεί τις ελληνο-γερμανικές σχέσεις; Τα υπόλοιπα προτείνετε να τα ξεχάσουμε τώρα που «είμαστε έτοιμοι να το συζητήσουμε με καλή θέληση, γύρω από ένα τραπέζι», όπως δηλώνετε στη συνέντευξη αυτή;
Είναι αυτή η επίσημη θέση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, κύριε Μητσοτάκη;
*Η Χριστίνα Ι. Σταμούλη είναι Δικηγόρος και Διαχειρίστρια του Αρχείου Ι.Ε. Σταμούλη και ο Μάρκος Χαρίτος είναι Σκηνοθέτης και Υπεύθυνος Επικοινωνίας του ΑΙΕΣ
