Λένε ότι αν δεν παντρέψεις και αν δε χτίσεις δεν ξέρεις τίποτα από τη ζωή. Ο Σαντιάγο Μπερναμπέου δε Γέστε, το ξέρει καλά. Έκανε τους σωστούς «γάμους» και έχτισε, για χάρη της Ρεάλ ένα από τα πιο εμβληματικά γήπεδα στον κόσμο, που πήρε και το όνομά του. Ο Ισπανός Δικηγόρος, χάρη στις καλές σχέσεις του με τον Φράνκο, το 1943 ανέλαβε την Προεδρεία της Ρεάλ και το 1953 έφτιαξε το «Εστάδιο Σαντιάγο Μπερναμπέου», χωρητικότητας, τότε, 130.000 θεατών. Έκτοτε, το Μπερναμπέου έχει ανακατασκευαστεί, άλλες τέσσερις φορές. Το 1980, με την ευκαιρία του Μουντιάλ της Ισπανίας, το 1992, το 1994 και το 2011.
Τον Απρίλιο του 2019 ο νυν πρόεδρος της ομάδας, Φλορεντίνο Πέρες, εξασφάλισε από την JPMorgan και την Merill Lynch ένα δάνειο ύψους 575 εκ. Ευρώ, με σκοπό μία ακόμα ανακατασκευή. Οι όροι του δανείου προέβλεπαν αποπληρωμή σε τριάντα χρόνια (μέχρι το 2049), με ετήσια δόση 29,5 εκ. και σταθερό επιτόκιο 2,5%.
Το γήπεδο σήμερα, έχει 81.000 θέσεις και ο Πέρεζ, υποσχέθηκε και υλοποιεί την πλήρη ανακαίνισή του, έτσι ώστε να γίνει πιο άνετο και πιο ασφαλές. Στο νέο «Μπερναμπέου» θα υπάρχουν πρωτοποριακά εμπορικά καταστήματα, ενώ ο τεχνολογικός εξοπλισμός του θα το καταστήσει ως «το γήπεδο του μέλλοντος».
Παράλληλα, με δεδομένο ότι το «Μπερναμπέου» βρίσκεται στην καρδιά της Μαδρίτης, έχει προβλεφθεί και εφαρμόζεται μία πρωτοποριακή μελέτη, που αποσκοπεί στην αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, όπου εντάσσεται.
Πολυχρηστικό γήπεδο
Ενώ βρισκόταν σε εκτέλεση οι εργασίες της ανακαίνισης, προέκυψε μία ακόμα δυνατότητα, την οποία ο Πέρεζ δεν ήθελε να αφήσει να πάει χαμένη. Αφορά την εγκατάσταση ενός νέου υπερσύγχρονου συστήματος, που θα επιτρέπει την αυτόματη μετακίνηση και αποθήκευση του χλοοτάπητα σε περιβάλλον θερμοκηπίου, που θα εξασφαλίζει την τέλεια συντήρησή του.
Η αυτόματη μετακίνηση του αγωνιστικού χώρου και η αντικατάστασή του από άλλη βάση, θα δώσει τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί το γήπεδο και για άλλες δραστηριότητες ή εκδηλώσεις (συναυλίες κλπ), χωρίς να καταστρέφεται ο αγωνιστικός χώρος.
Για να γίνει η προσθήκη αυτή, η Ρεάλ Μαδρίτης, συμφώνησε με τους αρχικούς χρηματοδότες της, την επέκταση του δανείου κατά 225 εκ. Ευρώ, με μειωμένο επιτόκιο 1,53% περίοδο χάριτος μέχρι τον Ιούλιο του 2024 και πλήρη αποπληρωμή μέχρι το 2049. Είναι προφανές ότι, με αυτό τον τρόπο η Ρεάλ θα έχει στη διάθεσή της μία εγκατάσταση, ικανή να της αποφέρει έσοδα, ακόμα και όταν δε διεξάγονται αγώνες.
Παράλληλα, η τεχνολογική τελειότητα του γηπέδου θα της επιτρέψει να το χρησιμοποιήσει ως ένα σύμβολο της ισχύος και της εικόνας της παγκοσμίως.
Κάτι παραπάνω από ένα «σπίτι»
Όλα αυτά δείχνουν πόσο μεγάλη σημασία δίνουν οι διοικήσεις των μεγάλων ποδοσφαιρικών σωματείων στη συνεχή προσαρμογή των γηπέδων τους, στις απαιτήσεις της εποχής. Τα γήπεδα των ομάδων είναι κάτι παραπάνω από ένας χώρος, όπου φιλοξενούνται αγώνες ποδοσφαίρου. Είναι ιστορικά αναφοράς, που δένουν τις ομάδες με τους οπαδούς, την ιστορία και την κοινωνική τους βάση.
Το γήπεδο της Μπαρτσελόνα, το περίφημο «Καμπ Νου», είναι ένα αχανές στάδιο, που αρχικά είχε χωρητικότητα 115.000 θεατές και σήμερα μπορεί να φιλοξενήσει 98.000.Την εποχή που απαγορευόταν η χρήση της Καταλανικής γλώσσας, το «Καμπ Νου» ήταν ο μόνος τόπος, όπου οι Καταλανοί μπορούσαν ελεύθερα να μιλήσουν στην τοπική γλώσσα, χωρίς να φοβούνται, μήπως τους συλλάβει η αστυνομία του Φράνκο. Το γήπεδό τους, ήταν χώρος ελευθερίας και προετοιμασίας αντιδικατορικών δράσεων.
Στην Ισπανία, υπάρχει ένα γήπεδο που οι φίλαθλοι του το ονομάζουν «Κατεντράλ», το θεωρούν καθεδρικό ναό. Πρόκειται για το γήπεδο της Ατλέτικ Μπιλμπάο, «Σαν Μαμές» (σήμερα: «Νέο Σαν Μαμές»), το οποίο έπαιξε παρόμοιο ρόλο για τους Βάσκους, όπως το «Καμπ Νου», για τους Καταλανούς. Ακόμα και σήμερα, οι φίλαθλοι της Ατλέτικ, κάθονται σε διαφορετικές κερκίδες ανάλογα με τις πολιτικές πεποιθήσεις τους.
Παρόμοια παραδείγματα υπάρχουν αναρίθμητα στο χώρο του ποδοσφαίρου. Η αγάπη των Ελλήνων οπαδών με την ομάδα τους, περνάει μέσα από τη λατρευτική σχεδόν, σχέση που έχουν με τις ιστορικές τους έδρες. Οι φίλαθλοι της ΑΕΚ περιμένουν ανυπόμονα να μπουν στο καινούργιο γήπεδο της ομάδας τους, ενώ θεωρούν την 18χρονη απουσία της «Ένωσης» από τα «ιερά χώματα» της Νέας Φιλαδέλφειας, ως δεύτερη προσφυγιά.
Μπορεί να ακούγονται υπερβολικά όλα αυτά, αλλά αποδεικνύουν το ρόλο που παίζει ένα γήπεδο στη διατήρηση και την ανάδειξη της ιστορικής και κοινωνικής ταυτότητας κάθε ομάδας. Γι’ αυτό και πολλοί φίλαθλοι αποκαλούν τα γήπεδά τους «ναούς».
Ναοί, με εμπορικές χρήσεις
Είναι γνωστόν, όμως, ότι ήδη από την αρχαιότητα, οι ναοί είχαν και εμπορικές χρήσεις… Σήμερα, που η εκμετάλλευση των εμπορικών δικαιωμάτων του ποδοσφαίρου είναι ένα από τα ζητούμενα και ο ρόλος των γηπέδων ως προς αυτό είναι κομβικός. Άλλωστε, το συναισθηματικό δέσιμο των οπαδών με τα γήπεδα των ομάδων τους δεν αντίκειται στην εμπορική εκμετάλλευσή τους. Το αντίθετο μάλιστα τη διευκολύνει σημαντικά.
Και σε αυτό το σημείο, οι Άγγλοι πρωτοπόρησαν, δείχνοντας το δρόμο και στους υπόλοιπους. Μετά την τραγωδία του Χίλσμπορο, το 1989, αποφάσισαν ότι για να αναβαθμίσουν το πρωτάθλημά τους, θα έπρεπε να απαλλαγούν από το χουλιγκανισμό και να φτιάξουν καινούρια γήπεδα. Έτσι, διαμόρφωσαν ένα πλαίσιο κανόνων, που επέβαλε στους ιδιοκτήτες των ομάδων να επενδύσουν σε εγκαταστάσεις, που θα παρείχαν στους φιλάθλους ασφάλεια, καθώς και μία σειρά από υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων και διασκέδασης, ψυχαγωγίας, εμπορικών χρήσεων κλπ. Η δημιουργία των νέων γηπέδων αποτέλεσε το βασικό άξονα, πάνω στον οποίο στηρίχθηκε η ανάπτυξη της Πρέμιερ Λιγκ και η καταξίωσή της ως το καλύτερο επαγγελματικό ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα στον κόσμο.
Η πραγματική επένδυση
Με όρους καθαρά επιχειρηματικούς, το ποδόσφαιρο είναι ένα προϊόν που ανταγωνίζεται άλλους κλάδους της βιομηχανίας του θεάματος. Σε αυτόν τον κλάδο δρουν ανταγωνιστικές δυνάμεις, οι ποδοσφαιρικές εταιρείες, οι οποίες, για να ανταγωνιστούν η μία την άλλη επί ίσοις όροις, θα πρέπει να έχουν τις ίδιες δυνατότητες να διαμορφώσουν τις υποδομές τους, βάσει των οποίων θα μπορέσουν να σταθούν στον ανταγωνισμό. Και η βασική υποδομή μίας ομάδας ποδοσφαίρου είναι το γήπεδό της. Η πραγματική επένδυση στο σύγχρονο ποδόσφαιρο αναφέρεται στη δημιουργία υποδομών και όχι η αγορά ποδοσφαιριστών.
Με δεδομένο ότι μιλάμε με όρους οικονομίας, αγοράς και ανταγωνισμού, καμία Πολιτεία δε δικαιούται να ευνοήσει, με οποιονδήποτε τρόπο, μία ποδοσφαιρική εταιρεία, να φτιάξει το γήπεδό της, βάζοντας συνεχώς εμπόδια στους υπόλοιπους να φτιάξουν το δικό τους. Διότι, κάτι τέτοιο, σημαίνει αλλοίωση του ανταγωνισμού.
Σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς, η απαίτηση έναντι της Πολιτείας είναι η διαμόρφωση συνθηκών που θα ευνοήσουν τη δημιουργία γηπέδων, από εκείνους που επιθυμούν να συμμετάσχουν στον αθλητικό και τον οικονομικό ανταγωνισμό με όρους «fairplay». Όπου δε συμβαίνει αυτό, δεν υπάρχει ποδόσφαιρο. Υπάρχει, απλώς, μία κατάσταση, που έχει διαμορφωθεί, για να κερδίζει παράνομα ο ευνοημένος, στο πλαίσιο μίας δραστηριότητας που μοιάζει με ποδόσφαιρο, αλλά ποδόσφαιρο δεν είναι.
Ο Κώστας Καρβουναρίδης είναι Δικηγόρος – Διεθνές μάστερ αθλητικού δικαίου και μάνατζμεντ – Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών CIES – FIFA
