Ι. Εκείνος ο αρχαίος έλληνας φιλόσοφος – σοφιστής, ο Θρασύμαχος, άφησε για τους συγκαιρινούς αλλά και τους κατοπινούς του τον γνωστό αφορισμό: «Δίκαιον ουκ άλλο εί ή το του κρείττονος συμφέρον». Δογματικός αφορισμός, ή συμπύκνωση της δικαιοπολιτικής σκέψης του, αντίστοιχης με την εποχή του, δοκιμάστηκε και παρακολούθησε τις κοινωνικές αναδιαρθρώσεις και ανακατατάξεις τις επόμενες χιλιετίες, μέχρι που σταμάτησε στα σύνορα Ρωσίας – Ουκρανίας.
Ο Πούτιν με την στρατιωτική εισβολή των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων και κατάκτηση περιοχών της Ουκρανίας, με ανθρωποθυσίες και ανυπολόγιστες καταστροφές σε όλους τους τομείς οργάνωσης του κράτους, λειτουργίας της κοινωνίας, στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, επιβεβαίωσε τον Θρασύμαχο: Εφαρμόζεται το δίκαιο (συμφέρον) του ισχυρότερου.
Αυτό συμβαίνει σε κάθε στρατιωτική εισβολή μιας χώρας σε άλλη (Η.Π.Α. σε Ιράκ, Αφγανιστάν, Ισραήλ σε Παλαιστίνη, Τουρκία σε Κύπρο κ.ά.), παρά τις διεθνείς συμβάσεις που έχουν συνομολογηθεί, τα ανθρώπινα δικαιώματα που έχουν θεσπισθεί, αλλά αναιρούνται ή δεινά αμφισβητούνται κατά καιρούς μέχρι και την σημερινή εποχή και δοκιμάζεται έτσι το κράτος δικαίου.
Αν η παραβίαση ή αμφισβήτηση θεσμών και δικαιωμάτων παρατηρείται και σε ειρηνική περίοδο, για λόγους οικονομικούς ή πολιτικούς, τότε η παραβίαση των διεθνών κανόνων δικαίου ή αλλιώς των ανθρωπιστικών κανόνων είναι δεδομένη σε περίοδο πολεμικών συρράξεων.
ΙΙ. Οι λαοί θέλουν την ειρήνη στην Ουκρανία, μόνο που για την εξασφάλιση της δεν αρκεί ένας, αλλά απαιτείται η συνδρομή τουλάχιστον δύο, οι χώρες δε της Δύσης με κύρια την ευθύνη των Η.Π.Α. δεν πείθουν ότι με τις ενέργειές τους επιδιώκουν την κατοχύρωσή της.
Για την ευθύνη των Η.Π.Α. και την πίεσή της σε ευρωπαϊκές χώρες για επέκταση του ΝΑΤΟ μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας, καθώς και για την ενίσχυση του εθνικισμού στην Ουκρανία με τις νεοναζιστικές εκδοχές του, αρκεί μόνο η αναφορά στην θαρραλέα – γιατί όχι ιστορική – ομιλία του Μπέρνι Σάντερς στη Γερουσία, στην κατάθεση μαρτυρίας του σημερινού Δ/ντή της CIA, τις αφηγήσεις του κορυφαίου διπλωμάτη των Η.Π.Α. Κένναν, ακόμη δε και σε αρθρογράφους ελληνικών εφημερίδων, κάθε άλλο παρά ρωσόφιλων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αυτόνομη ευθύνη, τόσο για την πολιτική της απέναντι στη Ρωσία μετά το 1991, όσο και για την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία, θεωρώντας ότι έτσι εξυπηρετεί τα στρατιωτικοπολιτικά συμφέροντά της. Ταυτόχρονα σέρνεται στο άρμα της Αμερικής για την υπεράσπιση των γεωστρατηγικών επιλογών της (Τζ. Μπάιντεν κατά την ανάληψη της Προεδρίας: Πρέπει να επαναποκτήσουμε το κύρος των Η.Π.Α. ως ηγεμονεύουσας δύναμης) και των οικονομικών συμφερόντων της, όπως πώληση στρατιωτικού εξοπλισμού, υγροποιημένου αερίου κ.ά.
Γι’ αυτό εκτιμώ ότι δεν απέχει από την πραγματικότητα η εκτίμηση ότι και οι δύο δεν επενδύουν στην ειρήνη, αλλά στον πόλεμο. Για πόσο ακόμη;
Σχετικώς είναι χαρακτηριστική η δήλωση του υπευθύνου εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε. Ζ.Μπορέλ «Αυτός ο πόλεμος θα κερδηθεί στο πεδίο της μάχης».
Έτσι, ενώ ο Πούτιν, με μικρές ή μεγάλες δυσκολίες, προελαύνει και κακουργεί, η Ε.Ε. μέσα από αντιφατικές ήξεις – αφίξεις δηλώσεις, αλλεπάλληλες συσκέψεις και διαβουλεύσεις, ή επιλογές – στις οποίες δεν συμμετέχουν όλες οι χώρες – για την αποστολή οπλικών συστημάτων και στρατιωτικού υλικού στην Ουκρανία και την επιβολή οικονομικών κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας, μοχλεύουν ουσιαστικά την συνέχιση του πολέμου, αντί να υπάρξουν ουσιαστικές διαπραγματεύσεις με τον Πούτιν, όσο δύσκολες και αν είναι (βλ. άρθρο Μιχ.Σταθόπουλου ΒΗΜΑ 10.42022).
ΙΙΙ. Οι Η.Π.Α. και Ε.Ε., για να αποστρέψουν προφανώς την προσοχή του κόσμου από την υποχρέωσή τους, όση τους ανήκει, να αξιοποιήσουν τη δέσμη πολιτικών επιλογών που γνωρίζουν, ώστε να σταματήσει ο πόλεμος, επενδύουν πεπλανημένα στην απειλή της δήθεν παραπομπής του Πούτιν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ή της εν γένει τιμωρίας του. Μόνο που γνωρίζουν ότι η εγκληματική δράση των ρωσικών δυνάμεων άρα και η ποινική ευθύνη του Πούτιν και όχι μόνο συνδέονται μεν με το δικαιϊκό πλαίσιο του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (γενοκτονία, εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και επίθεση), πλην όμως το καταστατικό του δεν το έχουν κυρώσει, για προφανείς λόγους, ούτε η Ρωσία, ούτε οι Η.Π.Α. (επιθετικές φονικές επιχειρήσεις της στο Αφγανιστάν, στη Βοσνία). Το ίδιο και η Τουρκία, η Κίνα, η Ινδία, το Πακιστάν, χώρες του Κόλπου, αφρικανικές χώρες…
Αυτό σημαίνει ότι ο Πούτιν δεν μπορεί να παραπεμφθεί στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, ακόμη και αν επιχειρηθεί η λήψη απόφασης του Ο.Η.Ε. (και πως είναι δυνατό με το veto της Ρωσίας) και παραπεμφθούν στον Γενικό Εισαγγελέα του Δικαστηρίου (Κεφάλαιο VII του Χάρτη Ηνωμένων Εθνών) όλα τα στοιχεία για την προσβολή αρχών του ανθρωπιστικού δικαίου εξαιτίας των συνεπειών της πολεμικής σύρραξης.
Όμοια παρατήρηση μπορεί να γίνει και ως προς την ατελέσφορη εκ των πραγμάτων (πρόκειται για τη Ρωσία, μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας) σκέψη που προβάλλεται, είτε για τη συγκρότηση δικαστηρίου ειδικού σκοπού (AD HOC) (Ουγκάντα, Γιουγκοσλαβία) είτε για τη δυνατότητα κάθε χώρας να δράσει, με βάση τους διεθνείς κανόνες του ανθρωπιστικού δικαίου, σε βάρος του Πούτιν ή άλλων ρώσων που πρωταγωνιστούν στον πόλεμο της Ουκρανίας. Θυμίζουμε ως προς τη δεύτερη αυτή σκέψη την περίπτωση του ισπανού δικαστή που διέταξε τη σύλληψη του δικτάτορα της Χιλής Πινοσέτ κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Ισπανία, η οποία δικαστική πράξη ακυρώθηκε όμως από το αρμόδιο δικαστήριο.
Ανεξάρτητα από αυτά, θα είναι αστείο να σκεφτούμε ότι ο Πούτιν και οι συν αυτώ θα αγνοούσαν το ενδεχόμενο της σύλληψης και τιμωρίας τους και, παρ’ όλα αυτά, θα άρχιζαν και θα συνέχιζαν τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Όπως είναι ειρωνικό να θέλουν οι δυνάμεις της Δύσης να απαλλαγούν από τις δικές τους ευθύνες, επειδή δεν επιδιώκουν να πράξουν ό,τι τους αναλογεί για την υπεράσπιση της ειρήνης, γι’ αυτό μεταφέρουν την υπόθεση του πολέμου της Ουκρανίας, με τις ολοκληρωτικές καταστροφές που προκαλεί, αλλά και τους τρομακτικούς κινδύνους πυρηνικής εκτροπής που απειλεί, στο στενό πλαίσιο της παραπομπής δήθεν του Πούτιν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
ΙV. Η Ελληνική Κυβέρνηση, στην ουρά πλέον της αμερικανικής πολιτικής, αφού έχει προκαλέσει επιβάρυνση των σχέσεων της χώρας μας με τη Ρωσία με την αναβάθμιση της αμερικανικής βάσης της Αλεξανδρούπολης, αποφάσισε και την αποστολή οπλικών συστημάτων και στρατιωτικού υλικού στην Ουκρανία, αλλά και να απελαθούν δώδεκα διπλωμάτες της Ρωσίας, παρ’ ότι σειρά από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κράτησαν απόσταση από τις επιταγές αυτές των Η.Π.Α.
Οι συνέπειες του πολέμου για τους λαούς της Ευρώπης και το λαό μας, ύστερα μάλιστα από τη μακρά μνημονιακή και την μετά από αυτήν περίοδο, θα είναι μεγάλες έως οδυνηρές, οικονομικού, επισιτιστικού, πολιτιστικού αλλά και δικαιωματικού χαρακτήρα, όπως ακρίβεια σε πρώτης ανάγκης αγαθά, οικονομική επιδείνωση, περιορισμός ελευθερίας του Τύπου με την απαγόρευση λειτουργίας ειδησεογραφικών οργάνων (Sputnic, Russian Today), ή την ακύρωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων (παράσταση Λίμνη των Κύκνων). Έτσι επιβεβαιώνεται η αρχή ότι, όταν παραβιάζεται ένας κανόνας ή μια αρχή δικαίου, επεκτείνονται οι συνέπειες σαν βόμβα διασποράς και σε άλλα δικαιϊκά πεδία.
Ωστόσο, σαν να μην έφταναν αυτά, κυβερνητικά στελέχη και πανεπιστημιακοί μάλιστα, απόντες κατά τα άλλα σε παλαιότερες στρατιωτικές επεμβάσεις (Ιράκ, Αφγανιστάν, Παλαιστίνη κ.ά.), άδραξαν την ευκαιρία και προβάλλουν, στην πλέον δύσμορφη περασμένων ετών παραλλαγή του, το ιδεολογικό φάντασμα περί «ελευθέρου κόσμου».
Ο στόχος τους, εμφανώς διχαστικός, είναι οι προοδευτικές – αριστερές ιδέες και οι πολιτικές δυνάμεις της Αριστεράς που τις υπερασπίζονται, επειδή, σύμφωνα με εξέχοντα κυβερνητικά στελέχη, οι ιδέες αυτές είναι «ελαττωματικές» και πρέπει να διορθωθούν ή να εκλείψουν.
V. Τέλος το ερώτημα: Οι λαοί τι κάνουν; Ειδικότερα ο ελληνικός λαός, ανεξάρτητα από τις ευθύνες της ελληνικής κυβέρνησης με τα πολυπληθή μέσα που την στηρίζουν για την πολιτική της σχετικά με τον πόλεμο της Ουκρανίας, πρέπει να αναδείξει τη δική του δυναμική και να απαιτήσει από αυτήν να αλλάξει πολιτική και να συμβάλει ως μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ στην διαμόρφωση πολιτικής ειρήνης. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει εξ αντικειμένου η ανάγκη ανάπτυξης ενός κινήματος ειρήνης, πλατύτατου, πέραν κομμάτων, κινήματος όχι εν γένει «πασιφιστικού», αλλά διεκδικητικού, παρεμβατικού και αγωνιστικού. Δύσκολος ο αγώνας, αλλά αναγκαίος.
(Ο Αντώνης Ρουπακιώτης είναι δικηγόρος-Το θέμα αυτό αναπτύχθηκε σε πιο περιορισμένη μορφή με άρθρο μου στην εφημερίδα ΕΠΟΧΗ της 9.4.2022)
