Όταν έγινε η επίθεση σε καίριους όσο και συμβολικούς στόχους στις ΗΠΑ την 11η Σεπτέμβρη 2001, το σοκ στους Αμερικανούς αλλά και σε όλη την Δύση άλλαξε την πορεία των συνειδήσεων των απλών ανθρώπων που πίστευαν ότι η ασφάλεια είχε εγκαθιδρυθεί μετά τον Β΄Π.Π. εκτός αν ταξίδευαν σε μακρινές τριτοκοσμικές χώρες και σε εμπόλεμες περιοχές.
Η κυβέρνηση Μπους του νεότερου βρήκε την ευκαιρία μαζί με τους νεοσυντηρητικούς και τους προτεστάντες υποστηρικτές τους να τραβήξουν διαχωριστικές γραμμές. «Πόλεμος των πολιτισμών», αντι-ισλαμική σταυροφορία, «με εμάς ή απέναντί μας», «άξονας του κακού». Αλλά και στο εσωτερικό «PatriotAct», παρακολούθηση ίντερνετ και τηλεφώνων, δυσπιστία απέναντι στους μη Χριστιανούς, στους ξένους.
Τα ίδια δόγματα του αντι-τρομοκρατικού πολέμου οδήγησαν μετά το Αφγανιστάν και στον δεύτερο πόλεμο στο Ιράκ, στη γαλλο-βρετανική επιχείρηση εξόντωσης του Καντάφι στη Λιβύη και στην υποκίνηση ανατροπής του Άσαντ στη Συρία.
Και μαζί πήραν θάρρος και χώρες που αντιτίθεντο στον «άξονα του κακού» αλλά όχι στο δικό τους «κακό» όπως η Σαουδική Αραβία. Εντάθηκε η πολύχρονη σύγκρουση στην Υεμένη αν και η «φύτρα του κακού» είχε ξεκινήσει αν όχι τρεφόταν από το υπερσυντηρητικό καθεστώς του Ριάντ. Τώρα βέβαια, που δεν του δίνει και πολύ σημασία η αμερικανική εξωτερική πολιτική, εμείς στέλνουμε αντιαεροπορικούς πυραύλους Patriotγια να το προστατεύσουμε.
Οι πολύνεκρες επιθέσεις τζιχαντιστών σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες το 2015-17 είναι η συνέχεια των «διδύμων πύργων» και της διασποράς, αντιπαλότητας και φανατισμού που προκάλεσαν οι πόλεμοι που ακολούθησαν.
Με ποιο τρόπο έγινε αυτός ο πόλεμος;
Οι πολεμικές αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις (counter-insurgencyoperations) έχουν οι ίδιες συμβάλλει στην επέκταση της κρίσης. Παρότι ξοδεύτηκαν στο Αφγανιστάν κοντά δυο τρις δολάρια επί είκοσι χρόνια, υπήρξαν 3.000 νεκροί από αμερικανικής πλευράς και 150.000 από αφγανικής και ανυπολόγιστες καταστροφές, το αποτέλεσμα ήταν μηδενικό. Οι επιχειρήσεις αυτές στηρίζονταν στον έλεγχο των μεγάλων πόλεων ενώ γίνονταν εξορμήσεις ελέγχου της υπαίθρου με την υποστήριξη drones, ελικοπτέρων και αεροσκαφών. Συνοδεύονταν από καλοπληρωμένους ντόπιους που συγκρότησαν τελικά στρατό καλά εξοπλισμένο από τους δυτικούς. Αποδείχτηκε, βέβαια, πόσο διαβρωμένος ήταν αυτός ο τοπικός στρατός από την απότομη κατάρρευσή του. Οι επιχειρήσεις από αέρος ή με εσφαλμένες πληροφορίες οδήγησαν σε λάθος προσβολές γαμήλιων συγκεντρώσεων ή τοπικών εορτών, εισβολές σε σπίτια ακόμη και τη νύχτα και είχαν σαν αποτέλεσμα να ενισχύουν τουςΤαλιμπάν. Τα βασανιστήρια, οι φυλακίσεις, η καταπίεση επέτειναν το πρόβλημα.
Τα φτωχά αποτελέσματα των ερευνών στα σπίτια της υπαίθρου και η έλλειψη πραγματικής πληροφόρησης έδειξαν πόσο μαζική και οργανωμένη ήταν η αντίδραση των Αφγανών. Στην περίπτωση του Ιράκ η άρνηση των δυτικών να συνεργαστούν με τον προϋπάρχοντα κρατικό μηχανισμό έστειλε μεγάλο μέρος των μπααθιστών απέναντι στους δυτικούς. ΟΙ Αμερικανοί δεν πήραν ούτε τα μαθήματα από την λειτουργία υπηρεσιών μετά την κατάρρευση του ναζιστικού καθεστώτος στη Γερμανία. Φανταστείτε τι θα γινόταν στο Βερολίνο το 1945 αν δεν υπήρχε ούτε τροχονόμος, δήμαρχος, δημόσιος υπάλληλος. Ακόμη και η αναδιοργάνωση του γερμανικού στρατού το 1952 έγινε από πρώην στρατηγούς στην περίπτωση της δυτικής και της ανατολικής Γερμανίας. Η δυσπιστία στους υπαλλήλους/στρατιωτικούς/αστυνομικούς των προηγούμενων δικτατορικών αλλά κοσμικών καθεστώτων ή η διακοπή πληρωμής τους έστειλε στον ISIS ή στις αντιμαχόμενες πλευρές.
Αντιιμπεριαλισμός– τζιχάντ – πατριωτισμός
Οι χώρες του παλιού τρίτου κόσμου που απελευθερώθηκαν από την αποικιοκρατία τις δεκαετίες 1950-70, βρέθηκαν φτωχοποιημένες, εγκαταλειμμένες μετά την κατάρρευση των σοσιαλιστικών χωρών, κακοπληρωμένες υπηρέτριες των αναπτυγμένων χωρών που τις χρησιμοποιούσαν στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και αυτό αν ήταν τυχερές όπως το Μπαγκλαντές και άτυχες αν δεν παρήγαγαν προϊόντα εξαγωγής όπως η Σομαλία. Στο μεγαλύτερο μέρος διοικούνταν από διεφθαρμένα καθεστώτα και υπήρχαν υφέρπουσες φυλετικές διαμάχες. Όλα αυτά ήρθαν στο προσκήνιο με ένοπλες συγκρούσεις που κατέστρεψαν τις όποιες υποδομές υπήρχαν ή τους είχαν κατασκευάσει οι σοσιαλιστικές χώρες. Σαν υποκατάστατο της αντιαποικιοκρατίας και των σοσιαλιστικών ιδεών ήρθε το Ισλάμ με τις πιο ακραίες εκδοχές του. Μετά την επέμβαση των δυτικών το μίγμα αντιιμπεριαλισμού και ακραίου ισλαμισμού συμπληρώθηκε και με την πατριωτική αντίληψη εκδίωξης του ‘’ξένου εισβολέα’’. Τα λάθη, οι επιδιώξεις των ξένων και η άγνοια των τοπικών συνηθειών επιτάχυναν την αποτυχία του πειράματος εγκατάστασης δυτικού τύπου δημοκρατίας. Στην πραγματικότητα κανείς δεν ενδιαφέρθηκε για τη δημοκρατία ούτε οι ντόπιοι ήταν έτοιμοι για αλλαγή των πατριαρχικών συνηθειών και των σκοταδιστικών θρησκευτικών προκαταλήψεων τους. Οι δυτικοί ήθελαν ένα χώρο ‘’ελεύθερης αγοράς’’ και ορισμένοι ντόπιοι ήθελαν να εκμεταλλευτούν την παρουσία των ξένων και να πλουτίσουν. Οι πολλοί δεν ήθελαν τους ξένους και επιθυμούσαν να γυρίσουν στις δικές τους συνήθειες, έθιμα και παραδόσεις.
Και τώρα ;
Τώρα το τζίνι βγήκε για τα καλά από το μπουκάλι και δεν μαζεύεται εύκολα. Η συνέχεια της αποικιοκρατίας από άλλες μορφές εκμετάλλευσης και η φτώχεια που έγινε αφόρητη μια και συμπληρώθηκε με καταστροφή των δασών και φυλετικές συγκρούσεις, τις περισσότερες φορές υποκινούμενες, δημιούργησαν περιβάλλον αντίθετο στη δυτική παρουσία. Όταν δεν υπάρχει ιδεολογικό υπόβαθρο που στοχεύει στην κοινωνική και εθνική απελευθέρωση βρίσκει χώρο η μεταφυσική επιρροή. Το πρώτο στηρίζεται στο ρεαλισμό, το δεύτερο στο συναίσθημα και δεν έχει σχέση με τη λογική. Το πρώτο έχει όρια, το δεύτερο όχι. Η αποσταθεροποίηση της Λιβύης δρομολόγησε τις φυλετικές διαμάχες και τον ισλαμικό ριζοσπαστισμό και εξόπλισε τους μετακινούμενους πληθυσμούς στη Σαχάρα και αυτοί με τη σειρά τους τα ξεχασμένα χωριά στο Μάλι, το Τσαντ, τον Νίγηρα, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Δεν υπήρξε αντίβαρο όπως η σοσιαλιστική δικαιοσύνη έστω και χωρίς δημοκρατία. Επεκτάθηκε η επιρροή της Αλ-Κάιντα και των παραφυάδων της.
Στις ίδιες τις δυτικές χώρες ο συνδυασμός γκετοποίησης των μεταναστών από εμπόλεμες περιοχές και έλλειψης ενσωμάτωσης αύξησαν τους κινδύνους.
Τώρα ο καπιταλιστικός κόσμος, χωρίς διάθεση άλλων επεμβάσεων, δεν έχει άλλη λύση παρά να ανεχθεί ή ακόμη και να δώσει χέρι βοηθείας στον λογικό αντίπαλό του. Η άρνησή της άρνησής του είναι η σωτηρία του. Το δίλημμα σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα ισχύει για όλο τον κόσμο. Ο σοσιαλισμός και η δυνατότητα επιβίωσης ακόμη και στις πιο ταλαιπωρημένες χώρες θα σημάνει το τέλος της τρομοκρατίας και της βαρβαρότητας.
Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.
