Το περασμένο διάστημα ήταν ιδιαίτερα πλούσιο σε αμυντικά νέα. Από την Συμφωνία ΗΠΑ- Βρετανίας και Αυστραλίας, την πολυσυζητημένη πλέον AUKUS, έως την ελληνογαλλική αμυντική συμφωνία, πολύ μελάνι χύθηκε για την ανάλυση, κατανόηση αλλά και εξαγωγή συμπερασμάτων ως προς τα οφέλη για την χώρα μας.
Μέσα σε όλα ειπώθηκε ότι η ελληνογαλλική συμφωνία μπορεί να είναι ένα πρώτο βήμα για την στρατηγική αυτονομία της ΕΕ, χωρίς πάντα να είναι σαφές τι κατανοούμε από την έννοια αυτή.
Τι θα πει τελικά ‘στρατηγική αυτονομία’; Είναι η δυνατότητα που πρέπει να έχει η ΕΕ να αποφασίζει μόνη της για τα αμυντικά της θέματα και τα θέματα ασφαλείας, χωρίς να εξαρτάται από άλλους (πχ τις ΗΠΑ ή το ΝΑΤΟ). Είναι επίσης η δυνατότητα να επιχειρεί μόνη της αν και πάντα η πρώτη επιλογή ήταν και παραμένει να επιχειρεί με τους συμμάχους της.
Αλλά η ενδεχόμενη απραξία των συμμάχων δεν μπορεί και δεν πρέπει να τη δεσμεύει.
Παράλληλα, αυτονόητο είναι ότι δεν θα εξαρτάται από τις στρατιωτικές δυνατότητες τρίτων χωρών αλλά θα μπορεί να παράγει όλα αυτά που έχει ανάγκη για την ασφάλεια της με έναν ορθολογικό και συνεργατικό τρόπο. Δεν είναι λογικό η Ένωση να έχει πάνω από 24 τύπους ελικοπτέρων όταν οι ΗΠΑ έχουν μόλις επτά. Αυτό που απαιτείται είναι συνεργατική παραγωγή και σπάσιμο των στεγανών μεταξύ των εθνικών βιομηχανιών των κρατών μελών. Δηλαδή αυτό που έχει σημασία είναι η από κοινού παραγωγή στη βάση κοινών προγραμμάτων .
Είναι σαφές ότι από μόνη της η αγορά των φρεγατών δεν συμβάλει στην στρατηγική αυτονομία περισσότερο από άλλες εξοπλιστικές συμφωνίες. Συμβάλλει όμως η αμυντική ελληνογαλλική συμφωνία; Πολύ φοβούμαι ότι διμερή σχήματα εντός της Ένωσης δεν την καθιστούν ούτε πιο ισχυρή, ούτε πιο αυτόνομη. Αντίθετα υπηρετούν τη στρατηγική που η Γαλλία ακολουθεί εδώ και χρόνια. Με την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας, η Γαλλία παρέμεινε η πιο ισχυρή στρατιωτικά δύναμη και η μόνη χώρα με πυρηνικά όπλα. Ιστορικά έχει επιλέξει να προωθεί τα συμφέροντα της μέσα από την ΕΕ αλλά , αυτή τη στιγμή της λείπει ο παρτενέρ: ο φυσικός της εταίρος στην ηγεσία της ΕΕ, η Γερμανία, διακατέχεται από έναν ιστορικό πασιφισμό με ρίζες στην εμπειρία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και επιλέγει συμπεριληπτικά σχήματα, χωρίς αποκλεισμούς. Αυτό δεν μπορεί να καλύψει τις φιλοδοξίες του Παρισιού που επιλέγει συμμαχίες και σχήματα εντός και εκτός της ΕΕ (για παράδειγμα η εξαιρετικά προωθημένη συνεργασία που έχει με το Λονδίνο), ή πολυμερείς πρωτοβουλίες εκτός πλαισίου ΝΑΤΟ ή ΕΕ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Παρέμβασης που εξήγγειλε ο Μακρόν στην περίφημη ομιλία της Σορβόννης το 2017 και περιλαμβάνει χώρες εντός και εκτός της ΕΕ. Άρα ούτε μονομερή, ούτε πολυμερή προσέγγιση αλλά πολλά διαφορετικά σχήματα, το σύνολο των οποίων υλοποιούν την γαλλική φιλοδοξία στον τομέα της άμυνας και ασφάλειας. Όσο δε για τη συζήτηση για ευρωστρατό, αυτή πέρα από περιστασιακές αναφορές, ανήκει ακόμη στη σφαίρα της φαντασίας.
Συμβάλλουν όλα αυτά στην στρατηγική αυτονομία; Αυτό θα κριθεί στην πράξη. Γιατί κεντρικό σημείο αυτής της έννοιας είναι η δυνατότητα της Ένωσης να παράγει τις αναγκαίες στρατιωτικές δυνατότητες που την καθιστούν αυτόνομη ώστε να μην χρειάζεται να στρέφεται στο ΝΑΤΟ για βοήθεια, αλλά και η δυνατότητα των κρατών μελών να αποφασίζουν και να επιχειρούν από κοινού. Βέβαια, είναι αμφίβολο πόσο αυτά μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς μια κοινή εξωτερική πολιτική.
Άρα, η συμφωνία είναι ένα ακόμη ψηφιδωτό στην βεντάλια αμυντικών συμμαχιών που επιδιώκει η Γαλλία. Για τη χώρα μας είναι ένα σημαντικό βήμα που ενισχύει την αποτρεπτική δύναμη της χώρας. Θα μπορούσε να είναι αρτιότερη; Ενδεχομένως. Αλλά δεν μπορεί παρά να αποτιμάται θετικά σε μια περίοδο αβεβαιότητας και ρευστότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, απέναντι σε μια Τουρκία που πλέον δείχνει ότι δεν δεσμεύεται από τις δυτικές συμμαχίες.
Η Μαριλένα Κοππά είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου, Μέλος ΔΣ του ΙΔΙΣ
