Ως «τέκνο της ανάγκης κι ώριμο τέκνο της οργής» γεννήθηκε το Ελληνογαλλικό Αμυντικό Σύμφωνο σε μια στιγμή που η μεν Ελλάδα αναζητεί εναγωνίως ΑΜΕΣΗ ΛΥΣΗ για ανανέωση του Στόλου της και γεωπολιτική στήριξη, η δε Γαλλία βρίσκεται βαριά τραυματισμένη εξ αιτίας της «τορπίλης» ΑUKUS που δέχτηκε απροειδοποίητα από τις Συμμαχικές Δυνάμεις, χάνοντας μέσα από τα χέρια της 65 δισ. ευρώ λόγω ακύρωσης της παραγγελίας των 12 Αυστραλιανών υποβρυχίων.
Την ίδια στιγμή η Γαλλία καλείται να διαχειριστεί την γκρίνια των χωρών της Ζώνης του Σαχέλ στην Αφρική, οι όποιες ως παλιές αποικίες της Γαλλίας διαμαρτύρονται διότι όπως ο Μπάιντεν στο Αφγανιστάν, έτσι και ο Μακρόν στο Σαχέλ σχεδιάζει την απόσυρση των Γαλλικών στρατευμάτων από την περιοχή. Η Γαλλία έχει αναπτύξει στο Σαχέλ πάνω από 5.500 στρατιώτες τα τελευταία οκτώ χρόνια για να αντιμετωπίσει την εξάπλωση του ISIS και της Αλ Κάιντα. Όμως τα αποτελέσματα δεν είναι επιτυχή ενώ έχουν σκοτωθεί 55 Γάλλοι στρατιώτες.
Τον περασμένο Ιούνιο ο Γάλλος Πρόεδρος, σηματοδοτώντας την πλήρη ανατροπή της στρατηγικής του, ανακοίνωσε ότι θα μειώσει κατά 50% την επιχείρηση Μπαρκάνε στο Σαχέλ και η οποία πλέον θα επικεντρωθεί περισσότερο στη σύλληψη ή την δολοφονία τρομοκρατών παρά στην προστασία πόλεων.
Είναι αλήθεια ότι η δημοσκοπική εικόνα του Μακρόν επηρεάζεται αρνητικά εξ αιτίας και της δυσφορίας που προκαλεί στους Γάλλους πολίτες το άκαρπο κυνήγι στο οποίο επιδίδονται Γάλλοι στρατιώτες κατά τζιχαντιστών και λοιπών ισλαμιστών τρομοκρατών στις στέπες του Σαχέλ της Αφρικής. Η επιχείρηση Μπαρκάνε στην Ζώνη του Σαχέλ αποτελούσε το αποικιοκρατικό όραμα του Εμμανουέλ Μακρόν από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας και γι αυτό χρεώνεται προσωπικά ο ίδιος την αποτυχία της συγκεκριμένης Αφρικανικής επιχείρησης με τα 55 Σημαιοστολισμένα φέρετρα που έχουν επιστρέψει μέχρι σήμερα στην Γαλλία…
Οι Γάλλοι πολίτες θυμούνται ότι το 2017 αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του στα Ηλύσια Πεδία , ο Μακρόν είχε ανακοινώσει μια ευρεία πρωτοβουλία για την περιοχή του Σαχέλ και είχε καλέσει στο Παρίσι ηγέτες από ολόκληρη περιοχή σε μια Σύνοδο Κορυφής. Παράλληλα είχε ενισχύσει σημαντικά τη γαλλική στρατιωτική συμμετοχή στη Δυτική Αφρική.
Ωστόσο από τον περασμένο Ιούνιο, ο Μακρόν προσπαθεί να βρει τρόπο απεγκλωβισμού από το Σαχέλ καταλήγοντας σε μια «μέση λύση» που προβλέπει δραστική μείωση των Γαλλικών στρατευμάτων από το Σαχέλ, μη φύλαξη πόλεων , ενώ οι εναπομείναντες Γάλλοι στρατιώτες θα είναι επίλεκτα τμήματα των Ειδικών Δυνάμεων που μαζί με άλλους «προθύμους» συμμάχους θα διεξάγουν
επιχειρήσεις κατά συγκεκριμένων στόχων. Εδώ είναι που έρχεται και κολλάει στο Ελληνογαλλικό μνημόνιο η συνδρομή Ελλήνων κομάντος σε στοχευμένες επιχειρήσεις στο Σαχέλ….
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους «προθύμους» για την διεξαγωγή των Γαλλικών επιχειρήσεων κατά των τρομοκρατών στην Αφρική…
* Έτσι απλά, τόσο απλά μπήκε και στην ζωή των Ελλήνων το Σαχέλ , οι Αφρικανικές στέπες με τις ακακίες, τους φοίνικες και τους χουρμάδες… Με τις γκαζέλλες της άμμου, τις λιγερόκορμες κοπέλες με τα αχανή μάτια, φρούρια ενάντια στο θάνατο και το χρώμα της ελιάς που πάνω τους ενώνεται ο Ήλιος με τη Γη και το χαμόγελο τους που είναι σαν παραλία πρωινή με βότσαλα λευκά…
* Έτσι τόσο απλά και τόσο γρήγορα έμαθαν οι Έλληνες ότι το Σαχέλ δεν είναι μια άγνωστη χώρα, αλλά μια ιδιόμορφη λωρίδα γης στην Αφρική που βρίσκεται νότια της ερήμου Σαχάρα και εκτείνεται διαμέσου δέκα Αφρικανικών χωρών: Της βόρειας Σενεγάλης, της Μαυριτανίας, του Μάλι, του βορείου μέρους της Μπουρκίνα Φάσο, του Νίγηρα, του Τσαντ, του Σουδάν και της Ερυθραίας…
* Έτσι τόσο απλά μάθαμε ότι η περιοχή αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ της υπο-σαχάριας Αφρικής και της Μεσογειακής λεκάνης, ενώ αν και χαρακτηρίζονται οι φτωχότερες χώρες του κόσμου ωστόσο έχουν πλούσιο υπέδαφος…
Το Σαχέλ – καλά καταλάβατε- είναι γαλλικό πιόνι πάνω στην Αφρικανική Ήπειρο. Είχε επενδύσει πολλά ο Μακρόν στο Σαχέλ από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε την Γαλλική Προεδρία ωστόσο στην πορεία δεν εξελίχθηκαν κατ ευχήν τα πράγματα στις Αφρικανικές στέπες! Και την πιο δύσκολη στιγμή για τον Μακρόν που αποσβολωμένος από το χτύπημα του AUKUS προσπαθεί να ισορροπήσει βρίσκεται ξαφνικά σε δημόσια αντιπαράθεση με χώρες της Δυτικής Αφρικής (Μάλι και Τσαντ) και της Βόρειας Αφρικής (Αλγερία και Μαρόκο). Χώρες που είχε επενδύσει συναισθηματικά και στρατηγικά για να αναβιώσει το αποικιοκρατικό όραμα της Γαλλίας, όπως άλλωστε προσπαθεί και η Μεγάλη Βρετανία.
Την στιγμή που η Γαλλία καταγγέλλει διεθνώς ότι δέχτηκε πισώπλατη μαχαιριά από τις χώρες AUKUS (ΗΠΑ – Βρετανία – Αυστραλία), το Μάλι κατηγορεί ευθέως την Γαλλία ότι το εγκατέλειψε εν μέσω μιας συνεχιζόμενης μάχης με μια ομάδα εξτρεμιστικών οργανώσεων του ISIS & της Αλ-Κάιντα.
Η Γαλλία αντικρούει τις κατηγορίες κατηχώντας το Μάλι ότι είχε προσλάβει Ρώσους μισθοφόρους και ότι το Παρίσι δεν συναινούσε σε μια τέτοια απόφαση.
Η σχέση της Γαλλίας έχει διαταραχθεί επίσης τους τελευταίους μήνες με το Τσαντ, το οποίο ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου γαλλική αποικία για πάνω από 150 χρόνια ! Το Τσαντ αντιδρά διότι αποχωρούν τα Γαλλικά στρατεύματα από το Σαχέλ μετά από σειρά αποτυχημένων επιχειρήσεων κατά των τρομοκρατικών ομάδων.
Ο Μακρόν με βαριά καρδιά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Σαχέλ και να ολοκληρώσει μια στρατιωτική εκστρατεία που κόστισε πάνω από 2 δισεκατομμύρια δολάρια χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα και η οποία ουδέποτε ήταν δημοφιλής στην Γαλλία.
Η στρατιωτική αποτυχία στο Σαχέλ επηρεάζει αρνητικά την στρατηγική και τις προκλήσεις της Γαλλίας στην Αφρικανική Ήπειρο καθώς το Παρίσι θεωρούσε την περιοχή ως την αυλή του αλλά και ως μια ευκαιρία να αναδείξει τη Γαλλία σε μια παγκόσμια δύναμη με παγκόσμια επιρροή πέραν.
Παρόλο που οι περισσότερες χώρες στη βόρεια και τη δυτική Αφρική είναι ανεξάρτητες για σχεδόν 60 χρόνια, η Γαλλία ήταν διαρκώς παρούσα στην Αφρικανική Ήπειρο, διατηρώντας τα συμφέροντα της. Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε φορά που πραγματοποιείται πραξικόπημα σε οποιαδήποτε πρώην γαλλική αποικία της Αφρικής, ένα αεροσκάφος μεταφέρει τον έκπτωτο ηγέτη στην εξορία , δηλαδή στο Παρίσι και το ίδιο αεροπλάνο τον επιστρέφει στην χώρα του μόλις χάσουν την εξουσία οι πραξικοπηματίες…
Αρκετές φορές η Γαλλία έχει επίσης κατηγορηθεί ότι χρησιμοποιεί τη στρατιωτική και οικονομική της δύναμη για να εγκαταστήσει ή να ανατρέψει ηγέτες μόνο και μόνο για να αποσπάσουν προσοδοφόρα συμβόλαια οι γαλλικές επιχειρήσεις και μέσω αυτών το πολιτικό σύστημα της Γαλλίας.
Οι ιστορικές σχέσεις της Γαλλίας με τις χώρες στην Ζώνη Σαχέλ είναι σαφές ότι έχουν διαταραχθεί την τελευταία περίοδο. Ένα τελευταίο γεγονός που αποδεικνύει αυτή την εκτίμηση είναι ότι αιφνιδίως η Γαλλία γνωστοποίησε ότι θα μειώσει δραματικά τις «πράσινες Κάρτες» για υπηκόους της Αλγερίας, του Μαρόκου και της Τυνησίας, κατηγορώντας τις τρεις αυτές χώρες – παλιές γαλλικές αποικίες- ότι δεν έπραξαν τα δέοντα ώστε μειωθεί η παράνομη μετανάστευση. Τόσο η Αλγερία όσο και το Μαρόκο αντέδρασαν σκληρά και κατηγόρησαν την Γαλλία ότι ψεύδεται!
Σχεδόν έξι μήνες πριν τις προεδρικές εκλογές στην Γαλλία ο Μακρόν δέχεται πιέσεις πανταχόθεν. Τα εκλογικά δεδομένα μεταβάλλονται διαρκώς καθώς τελευταία έκανε δυναμική εμφάνιση ένας νεος ακροδεξιός υποψήφιος, ο αρθρογράφος Eric Zemmour, του οποίου τα αντι-μουσουλμανικά και αντι-μεταναστευτικά σχόλια κάνουν την Λεπέν να μοιάζει με ευγενική καλόγρια η οποία εδώ και αρκετό καιρό δημοσκοπικά υπολείπεται του Ζεμμούρ.
Οι Γάλλοι φαίνεται να συνειδητοποιούν ότι υπάρχει μια σκληρή στροφή προς τα Δεξιά γεγονός που ωθεί τον Μακρόν να λάβει αποφάσεις που αναμένει ότι θα αρέσουν τουλάχιστον σ´ ένα τμήμα Γάλλων ψηφοφόρων.
Η Γαλλία αυτή την περίοδο βρίσκεται σ ένα δίλημμα: Θα συνεχίζει ή θα διακόψει προσωρινά την αποικιοκρατική νοοτροπία που συνεχίζει αδιαλείπτως να ασκεί απέναντι στις πρώην αποικίες της. Θα εφαρμόσει μια σύγχρονη στρατηγική και διπλωματία ή θα χρησιμοποιήσει ξανά την Αφρική ως πιόνι για τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντά της.
Και επειδή Αφρική δεν είναι μόνο το Σαχέλ, ούτε οι Γαλλικές αποικίες και επειδή αναζητώντας το δένδρο δεν θα πρέπει να χάνουμε το δάσος και πάντα να βλέπουμε την μεγάλη εικόνα για να έχουμε όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη αντίληψη για το θέμα που κάθε φορά προσεγγίζουμε ελάτε να δούμε ποια είναι η παρουσία της Τουρκίας στην Αφρική.
Ας ξεκινήσουμε μ´ ένα στοιχείο: Η προσέγγιση της Τουρκίας στην Αφρική χρονολογείται από το 1998, όταν υιοθέτησε ένα σχέδιο δράσης για την ήπειρο. Το 2005 είχε ανακηρυχθεί ως «Έτος της Αφρικής». Μόνο στην Αιθιοπία, η οποία είναι μία από τις μεγαλύτερες αγορές της Αφρικής και ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες, η Τουρκία μετά την Κίνα έχει τον μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων (περίπου 200, που απασχολούν 20.000 άτομα)!
Ειδικότερα τούτη την περίοδο η Τουρκία αναζητά ρόλο διαμεσολαβητή ως προς την επίλυση των αφρικανικών διαφορών, πέραν από τον αυξανόμενο οικονομικό και πολιτικό ενδιαφέρον της στην συγκεκριμένη ήπειρο.
Τους τελευταίους δύο μήνες η Άγκυρα δέχθηκε αρκετούς κορυφαίους Αφρικανούς αξιωματούχους. Τελευταία επίσκεψη την περασμένη βδομάδα του Μούσα Φάκι Μαχαμάτ προεδρου της Επιτροπής της Αφρικανικής Ένωσης που έγινε δεκτός από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Προεδρικό Μέγαρο.
Η συγκεκριμένη επίσκεψη έγινε εν όψει του 3ου Οικονομικού και Επιχειρηματικού Φόρουμ Τουρκίας-Αφρικής, το οποίο θα διεξαχθεί στις 21-22 Οκτωβρίου, ενώ τον προσεχή Δεκέμβριο έχει προγραμματιστεί στην Κωνσταντινούπολη η Σύνοδος Κορυφής Τουρκίας-Αφρικής.
Ο τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου δίνοντας το διάγραμμα της τουρκικής στρατηγικής στην Αφρικανική Ήπειρο δήλωσε πρόσφατα ότι η προσέγγιση της Τουρκίας στην Αφρική βασίζεται στην αρχή ότι οι χώρες πρέπει να λύσουν μόνες τους τα προβλήματα τους, ωστόσο, η Τουρκία είναι πρόθυμη να διαμεσολαβήσει μεταξύ διαφωνούντων μερών για να εκτονωθούν οι εντάσεις ώστε και η Τουρκία να προστατεύσει τα περιουσιακά της στοιχεία και τις επενδύσεις της στην Αφρικανική Ήπειρο.
Ο Τ. Ερντογάν είχε δηλώσει πρόσφατα ότι η Τουρκία είναι πρόθυμη να μεσολαβήσει μεταξύ Αιθιοπίας και Σουδάν για την επίλυση μιας διαφωνίας στα σύνορα τους, καθώς επίσης για την εξεύρεση ειρηνικής επίλυσης της σύγκρουσης στο Τιγκράι της Αιθιοπίας που έχουν εκτοπιστεί δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ! Δείτε ότι η Τουρκία και προσωπικά ο Ερντογάν ασχολούνται με το Τιγκράι που είναι μια βόρεια περιφέρεια της Αιθιοπίας με 7 εκατομμύρια κατοίκους στην συντριπτική τους πλειοψηφία (95,5%) Χριστιανοί Ορθόδοξοι που συνορεύει με την Ερυθραία στα βόρεια και με το Σουδάν στα δυτικά. Και ασχολείται ο Ερντογάν με το Τιγκράι και όχι η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αφρικανικής Ηπείρου !
Στα μέσα Αυγούστου του 2021, ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Abiy Ahmed πραγματοποίησε επίσκεψη στην Άγκυρα, όπου υπέγραψε αρκετές συμφωνίες συνεργασίας που σχετίζονται με την άμυνα, το νερό και την ανάπτυξη. Οι συμφωνίες συνεργασίας Αιθιοπίας-Τουρκίας επιδιώκουν όχι μόνο να ενισχύσουν τους δεσμούς των δύο χωρών στο οικονομικό πεδίο αλλά και να ανοίξουν το δρόμο στην Τουρκία να αυξήσει τη σφαίρα επιρροής της στο Κέρας της Αφρικής.
Ωστόσο η Αιθιοπία αντιμετωπίζει προκλήσεις όχι μόνο στα σύνορα με το Σουδάν και με την ένοπλη σύγκρουση στην περιοχή Τιγκράι , αλλά έχει διαμάχη και με την Αίγυπτο για το φράγμα που αποτελεί τη «Μεγάλη Αιθιοπική Αναγέννηση». Από το περασμένο καλοκαίρι υπάρχει διπλωματική ένταση μεταξύ των δυο χωρών μετά την μονομερή απόφαση της Αιθιοπίας να προχωρήσει στη δεύτερη φάση πλήρωσης του φράγματος της Αναγέννησης (Grand Ethiopian Renaissance Dam – GERD). Το Κάιρο υποστηρίζει ότι η απόφαση αυτή της Αιθιοπίας απειλεί να αποστραγγίξει τη ζωή από τα αιγυπτιακά εδάφη.
Η Τουρκία αξιοποιώντας τις εμπορικές – οικονομικές σχέσεις που έχει αναπτύξει με την Αιθιοπία διεκδικεί ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ της Αντίς Αμπέμπα και του Καΐρου σε μια στιγμή που ο Ερντογάν επιθυμεί διακαώς να εξομαλύνει τις σχέσεις του με την Αίγυπτο. Εδώ και μήνες γίνονται διερευνητικές κινήσεις μεταξύ για έναρξη συνομιλιών μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου.
Μέχρι στιγμής, το Σουδάν έχει αποδεχθεί την προσφορά της Τουρκίας να μεσολαβήσει στη διαφωνία στα σύνορα με την Αιθιοπία. Επίσης τον περασμένο Αύγουστο, ο Ερντογάν φιλοξένησε στην Κωνσταντινούπολη τον πρόεδρο της Γουινέας Άλφα Κοντέ και μίλησαν για την περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων.
Βλέπουμε λοιπόν ότι την τελευταία δεκαετία, η εμπλοκή της Τουρκίας στην Αφρική έχει λάβει διαφορετικές διαστάσεις εκτός από οικονομικό χαρακτήρα. Η Άγκυρα προσπάθησε να χρησιμοποιήσει «μαλακά» αλλά και «σκληρά» εργαλεία ισχύος, με ρόλο μεσολαβητή αλλά και με στρατιωτική παρουσία.
Η Σομαλία είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση με «μαλακή» και «σκληρή» παρουσία της Τουρκίας. Το 2011 ο Τ. Ερντογάν ήταν ο πρώτος μη Αφρικανός ηγέτης που επισκέφτηκε το Μογκαντίσου την τελευταία εικοσαετία!
Μία άλλη κίνηση «μαλακής» δύναμης της Τουρκίας στην Αφρικανική Ήπειρο μπορεί να θεωρηθεί η παρουσίαση στην Νέα Υόρκη του βιβλίου της Εμινέ Ερντογάν, με τίτλο «Τα ταξίδια μου στην Αφρική». Το βιβλίο, καλύπτει επισκέψεις την περίοδο (2014-2020) σε 23 χώρες – συμπεριλαμβανομένης της Αιθιοπίας, της Σομαλίας, της Τανζανίας, της Μοζαμβίκης και της Σενεγάλης και θα εκδοθεί σε τέσσερεις γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, αραβικά και Σουαχίλι) από ξένους εκδότες. Μάλιστα η Εμινέ Ερντογάν έδωσε αντίγραφα του βιβλίου στις πρώτες κυρίες της Αφρικής κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον περασμένο μήνα.
Εν ολίγοις βλέπουμε ότι χώρες με περιφερειακό ενδιαφέρον όπως η Γαλλία και η Τουρκία , την τελευταία δεκαετία επενδύουν (οικονομικά – στρατιωτικά) και ρισκάρουν στην Αφρικανική Ήπειρο ! Το ζητούμενο είναι η Ελλάδα τι κάνει ; Την απασχολεί η Αφρική , έχει στρατηγική ή μήπως περιμένει μοιρολατρικά τα «υποδεχτεί» τα επόμενα μεταναστευτικά ρεύματα που αυτή την φορά θα προέρχεται από τον «κλιματικό πόλεμο» που ήδη έχει ξεκινήσει στον πλανήτη…
(Ο Δήμος Βερύκιος είναι δημοσιογράφος)
