Το άστρο του Pablo Inglesias και των Podemos, του κινήματος της ριζοσπαστικής αριστεράς που γεννήθηκε στις πλατείες των Αγανακτισμένων το 2011 και ονομάτισε τον Αλέξη Τσίπρα και τον τότε ανερχόμενο ΣΥΡΙΖΑ ως το αδελφό κίνημα, φαίνεται να έσβησε στις χθεσινές τοπικές εκλογές στην Περιφέρεια της Μαδρίτης. Επιλέγοντας να ορίσει τις εκλογές αυτές ως τη μητέρα των μαχών, ο Inglesias παραιτήθηκε από τη θέση του αντιπροέδρου της συμμαχικής κυβέρνησης που μοιράζεται με τους Σοσιαλιστές για να διεκδικήσει την Περιφέρεια της Μαδρίτης και απέτυχε παταγωδώς, λαμβάνοντας ποσοστό που μάλλον παραπέμπει στον προ του 2012 ΣΥΡΙΖΑ (7%).
Είναι θέμα χρόνου να συμβεί το ίδιο και στον αδελφό ΣΥΡΙΖΑ; Ερώτηση δικαιολογημένη δεδομένων των ομοιοτήτων και της εγγύτητας των δύο κομμάτων. Η απάντηση είναι αρνητική. Κατά πρώτον, ο Inglesias και οι Podemos ηττήθηκαν στη Μαδρίτη εν μέρει λόγω της συγκυρίας. Τις εκλογές κέρδισε με άνεση η τραμπική εκδοχή της λαϊκής δεξιάς με μια υποψήφια που κράτησε ψηλά το λάβαρο της ανυπακοής στα μέτρα κατά της πανδημίας, τα οποία είχαν επιβληθεί από την κεντρική κυβέρνηση της συμμαχίας των Podemos και των Σοσιαλιστών. Επίσης, στις εκλογές της Μαδρίτης συμμετείχε και έτερος συνδυασμός προερχόμενος από τους Podemos, με ισχυρότερη τοπική βάση, που συγκέντρωσε 17% των ψήφων. Και οι δύο παράγοντες της συγκυρίας ήταν λογικό να λειτουργήσουν σε βάρος των Podemos.
Πέραν όμως από τη συγκυρία, το παρόν και το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ είναι διαφορετικό και για έναν ακόμα λόγο. Ο ΣΥΡΙΖΑ πέτυχε το 2012 να αναδειχθεί σε έναν από τους δύο πόλους ενός στιβαρού δικομματικού συστήματος, απορροφώντας ουσιαστικά το ΠΑΣΟΚ. Αντίθετα, οι Podemos δεν πέτυχαν την αντίστοιχη ανατροπή σε βάρος ενός εκ των δύο παικτών του εξίσου στιβαρού ισπανικού δικομματικού συστήματος το 2015, παρότι πλησίασαν στον στόχο τους. Αφής στιγμής βρέθηκαν στη θέση του ως ενός εκ των δύο πρωταγωνιστών, η ισχύς του δικομματισμού στη βάση των κριτηρίων επιλογής ψήφου του εκλογικού σώματος εξασφάλισε στον ΣΥΡΙΖΑ την μακρόχρονη επιβίωση. Αντιθέτως, η αποτυχία των Podemos να σπάσουν το καλούπι του δικομματισμού στην Ισπανία το 2015 τους οδήγησε με την πλάτη στον τοίχο, θέση που επιβαρύνθηκε περαιτέρω από την απόφασή τους να συμμαχήσουν στην κεντρική κυβέρνηση με τους Σοσιαλιστές, δηλαδή ένα από τα κόμματα «του συστήματος» που αντιμάχονταν, μετά τις εκλογές του 2019.
Η σχέση λοιπόν των κομμάτων της ριζοσπαστικής αριστεράς με τους σοσιαλιστές μοιάζει να είναι ο κομβικός παράγοντας στην ερμηνεία της εκλογικής τύχης των πρώτων. Η διαφορετική τύχη των Podemos και του ΣΥΡΙΖΑ μετατοπίζει το ερώτημα μερικά χρόνια πριν. Γιατί οι Podemos δεν κατάφεραν να απορροφήσουν τους Σοσιαλιστές εκείνα τα πρώτα χρόνια των μνημονίων, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ τα κατάφερε; Οι συγκρίσεις μεταξύ διαφορετικών χωρών είναι πάντα ριψοκίνδυνες, όμως παραμένουν χρήσιμες ακόμα και μέσα στην απλοϊκότητά τους. Οι Ισπανοί Σοσιαλιστές βρέθηκαν γρήγορα μετά την έναρξη της κρίσης, από το 2011, εκτός κυβέρνησης και έτσι το 2015 είχαν την ευκαιρία να διεκδικήσουν την αντί-μνημονιακή ψήφο από το κεντροδεξιό κόμμα που είχε αναλάβει την εφαρμογή των μνημονίων και να περιορίσουν τη δυναμική των Podemos. Αντίθετα, το ΠΑΣΟΚ συνέχισε να βρίσκεται στο τιμόνι των μνημονιακών κυβερνήσεων έως το 2015 και έτσι πνίγηκε με ευκολία κάτω από το σφοδρό κύμα του ΣΥΡΙΖΑ.
Με άλλα λόγια, στα χρόνια της λεγόμενης «συγκυβέρνησης Σαμαρά και Βενιζέλου» οφείλει ο ΣΥΡΙΖΑ την εκλογική εδραίωσή του στον ελληνικό δικομματισμό. Τα ίδια αυτά χρόνια είναι που ευθύνονται και για τη συνεχιζόμενη αδυναμία του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ να κερδίσει το χαμένο έδαφος, καθώς οι εσωκομματικές συγκρούσεις γύρω από το είδος της σχέσης που το κόμμα θα κρατήσει με τη ΝΔ –και το είδος της ανάμνησης της συνεργασίας των δύο τους την περίοδο 2012-2015– εγκλωβίζουν το κόμμα σε συζητήσεις τακτικής.
Ο Γιάννης Κωνσταντινίδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας
