Η Αρμενία «έγραψε» πρόσφατα τη μεγαλύτερη ίσως «μαύρη» σελίδα στη μακραίωνη ιστορία της, μετά τη γενοκτονία από τους Τούρκους στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι στρατιωτικές κατακτήσεις γύρω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ στον πρώτο πόλεμο του 1992-94, χάθηκαν τώρα, στη διάρκεια του δεύτερου πολέμου που έληξε τις προηγούμενες μέρες. Ο στρατός του Αζερμπαϊτζάν, με απείρως καλύτερο αυτή τη φορά εξοπλισμό, την άμεση στήριξη κορυφαίων τούρκων στρατιωτικών και μισθοφόρων από τις βόρειες περιοχές της Συρίας, πέτυχε να πάρει υπό τον έλεγχο του το σύνολο των περιοχών που έχασε το 1994.
Απέμεινε μόνο η προγονική γη των Αρμενίων με την πρωτεύουσα Στεπανακέρτ και την τριγύρω περιοχή στους πρόποδες των βουνών. Η οποία κινδύνευε να καταληφθεί και αυτή, αν δεν γινόταν η τριμερής συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που πρότεινε η Ρωσία.
Τι έγινε; Γιατί έτσι; Ποιοί φέρνουν ποιές ευθύνες; Ποιος ο ρόλος εξωτερικών παικτών;
Για το ρόλο της Τουρκίας στον εξοπλισμό, την εκπαίδευση και ολόπλευρη στήριξη του Αζερμπαϊτζάν και την εν πολλοίς ώθηση στην έναρξη αυτού του πολέμου έχει δοθεί μια γενικότερη εικόνα. Άλλωστε δεν ήταν κάτι κρυφό. Γινόταν συνεχή κοινά στρατιωτικά γυμνάσια Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν, με τελευταία εκείνα στα τέλη του περασμένου Αυγούστου. Η πλειοψηφία του στρατιωτικού υλικού αλλά και επίλεκτων στελεχών του τουρκικού στρατού μετά τα γυμνάσια, απέμεινε στο Μπακού προετοιμάζοντας την επίθεση που ξεκίνησε στις 27 Σεπτεμβρίου!
Και η Αρμενία; Πόσο έτοιμη ήταν για την αντιμετώπιση μιας πολεμικής κατάστασης που «έβγαζε μάτι» ότι έρχεται. Άλλωστε τα… προεόρτια φάνηκαν με τις συνοριακές αψιμαχίες που ξεκίνησαν στα τέλη του περασμένου Ιουλίου!
Αξίζει να δει κανείς την πολιτική κατάσταση στην Αρμενία τα τελευταία χρόνια. Την Άνοιξη του 2018 στην εξουσία, μετά από την εξέλιξη μιας «έγχρωμης επανάστασης», αναδείχτηκε ως πρωθυπουργός ο Νικόλ Πασινιάν. Επάγγελμα, δημοσιογράφος-μπλόγκερ!
Χωρίς καμία εμπειρία κρατικής διακυβέρνησης! Με την αμέριστη, όμως, οικονομική και υλική στήριξη των πολλαπλών δυτικών ΜΚΟ που λυμαίνονται τη χώρα. Μια ντουζίνα στελεχών των εν λόγω ΜΚΟ έγιναν υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης του. Η ηγεσία των μπαρουτοκαπνισμένων αξιωματικών του στρατού, «αποκεφαλίστηκε»! Το μέλημα για τη διατήρηση του Καραμπάχ αποδυνάμωσε. Και αυτό όταν τα τελευταία χρόνια το Αζερμπαϊτζάν ξόδευε μέχρι και τέσσερα δις δολ. ετησίως για εξοπλισμούς με υπερσύγχρονα οπλικά συστήματα. Τα κορυφαία ισραηλινά μη επανδρωμένα ιπτάμενα μαζί με τα ανάλογα τουρκικά που προμηθεύτηκε κατά δεκάδες, ουσιαστικά αποτέλεσαν το «δόρυ» που έπληξε τις πεδινές περιοχές του Καραμπάχ και έφερε τη νίκη…
Είναι τραγικά γελοίο αλλά ο Πασινιάν άλλαξε τρεις φορές μέσα στο χρόνο τον υπουργό Άμυνας, κάποια στιγμή ανέθεσε αυτό το πόστο σε έναν… 29χρονο(!), ο οποίος όμως χειρίζονταν πολύ καλά τα πολεμικά παιγνίδια στους υπολογιστές!
Με θύματα πάνω από 2,5 χιλιάδες νεκρούς, 3.000 πρόσφυγες και καταρρακωμένο το ηθικό, στις 6/11, οι Αρμένιοι έχασαν την πόλη Σούση, σημαντικό πολιτιστικό κέντρο, πριν το 1994. Από εκεί άνοιξε ο δρόμος για την κατάληψη του Στεπανακέρτ, πρωτεύουσας και επίκεντρου της αρμενικής γης ανά τους αιώνες. Οι Αρμένιοι στρατιωτικοί συνειδητοποίησαν ότι κανένας ηρωισμός δεν μπορεί να ανακόψει την επικείμενη απώλεια πατρογονικών εδαφών τους. Ανάγκασαν τον Πασινιάν να δεχτεί τη ρωσική πρόταση ειρήνευσης, για να σωθεί ότι απέμεινε από το νικηφόρο το 1994 πόλεμο στο Καραμπάχ.
Η ρωσική πρόταση τέθηκε στο τραπέζι από τα μέσα Οκτωβρίου, όταν στη Μόσχα συναντήθηκαν οι ΥΠΕΞ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν με τον Σεργκέι Λαβρόφ. Τρεις ολόκληρες εβδομάδες η Μόσχα πάσχιζε να οδηγήσει τις δυο πλευρές σε παύση του πολέμου.
Ο Πούτιν, όπως αποκάλυψε ο ίδιος, συνομιλούσε τηλεφωνικά καθημερινά όχι μια αλλά μερικές φορές με τον Αλίεφ και τον Πασινιάν!
Μόλις έπεσε η Σούση, ο Πασινιάν συμφώνησε, ο Αλίεφ… καθυστερούσε. Ήταν υπό την επήρεια των τουρκικών «σειρήνων» που επεδίωκαν τα… μέγιστα. Πρώτον, να πάει μέχρι τέλους καταλαμβάνοντας όλο το Καραμπάχ. Δεύτερο, αν δεχτεί συμφωνία, να επιμείνει ώστε ρόλο στην ειρηνευτική διαδικασία να έχει οπωσδήποτε, εκτός της Ρωσίας, και η Τουρκία!
Η Μόσχα κατανοούσε τη διαχρονική αρνητική σχέση της Αρμενίας προς την Τουρκία. Αρνήθηκε κατηγορηματικά συμμετοχή της Τουρκίας στην ειρηνευτική δύναμη…
Το απόγευμα της μέρας που επρόκειτο να υπογραφεί η συμφωνία, «κάποιοι» από το έδαφος του Αζερμπαϊτζάν πλήττουν ελικόπτερο με ρωσικό πλήρωμα που πετούσε στον εναέριο χώρο της Αρμενίας! Προβοκάτσια τεραστίων διαστάσεων!
Ο Αλίεφ, γνώστης της ρωσικής στρατιωτικοπολιτικής αντίληψης της Ρωσίας αφού σπούδασε στη Μόσχα στα σοβιετικά χρόνια, κατανοώντας προφανώς ότι πάτησε κόκκινη γραμμή και αυτό μπορεί να έχει κόστος ανάλογο του βάρους μιας μεγάλης δύναμης όπως είναι η Ρωσία, χωρίς χρονοτριβή τηλεφωνεί στο Πούτιν, ζητάει συγνώμη, μιλάει για «λάθος χειρισμό», υπόσχεται πλήρη αποκατάσταση και δυο μόλις ώρες αργότερα δέχεται και υπογράφει τη συμφωνία. Στο κείμενο της οποίας δεν υπάρχει καν λέξη για ρόλο της Τουρκίας!
Οι σπόνσορες του πολέμου στην Τουρκία έγιναν έξω φρενών! Λέγεται ότι «κατσάδιασαν» τους Αζέρους στους οποίους έδωσαν το μεγαλύτερο μέρος των μη επανδρωμένων Bayraktar, και τώρα αντιμετωπίζουν πρόβλημα λόγω του ότι ο Καναδάς σταμάτησε να τους πουλάει ανταλλακτικά… Ακριβώς ανάμεσα σε αυτούς βρίσκονται εκείνοι που όπλισαν το χέρι των Αζέρων που έβαλε κατά του ρωσικού ελικοπτέρου!
Για να μη μείνει καμία αμφιβολία για τις προθέσεις της Ρωσίας, το περασμένο Σάββατο οι αεροπορικές δυνάμεις της στη Συρία, βομβάρδισαν και διέλυσαν ολοσχερώς στρατόπεδο των ισλαμιστών στο Ιντλίμπ, με 88 νεκρούς. Από ανάλογα στρατόπεδα η Άγκυρα στρατολογεί μισθοφόρους…
Όσον αφορά τον Πασινιάν και τις διαβόητες ΜΚΟ. Επιφανείς Αρμένιοι στη Μόσχα του βάζουν δημόσια ερωτήματα και αναμένουν απαντήσεις.
Πρώτο: Είναι αλήθεια ότι η Ρωσία από την πρώτη μέρα του πολέμου πρότεινε σωρεία μοντέλων διευθέτησης της κρίσης στο Καραμπάχ με απείρως καλύτερους όρους από αυτούς που αναγκάστηκε να δεχτεί τώρα ο Πασινιάν;
Δεύτερο: Είναι αλήθεια ότι η Ρωσία πρότεινε βοήθεια τεραστίων διαστάσεων και πήρε αρνητικά απάντηση;
Τρίτο: Είναι αλήθεια ότι η Αρμενία προμηθεύτηκε από τη Μόσχα τον εξοπλισμό που ζήτησε ο ίδιος ο Πασινιάν; Και τι έγινε, που βρέθηκε αυτός ο εξοπλισμός;
Οι ίδιοι οι Αρμένιοι θεωρούν ότι ο Πασινιάν δεν απαντούσε αρχικά στις προτάσεις της Μόσχας διότι ευελπιστούσε σε βοήθεια από τους δυτικούς σπόνσορες… Μια ατέλειωτη, ανούσια διαπραγμάτευση με ανευθυνοϋπεύθυνους παράγοντες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ χωρίς ουσιαστική βοήθεια!
Εν κατακλείδι, η Ρωσία, όπως και τους δυο προηγούμενους αιώνες, μόλις το Καραμπάχ κινδύνευσε με αφανισμό, άπλωσε πλέγμα προστασίας τριγύρω από αυτό. Πολλοί έσπευσαν να δείξουν εκείνους που από απόγνωση όταν ακόμα συνεχιζόταν ο πόλεμος, μάζεψαν τα υπάρχοντα τους και έβαλαν φωτιά στα σπίτια τους πριν τα εγκαταλείψουν. Σχεδόν πουθενά όμως δεν είδαμε την είδηση ότι τις λίγες μέρες αφότου εμφανίστηκαν εκεί οι Ρώσοι «κυανόκρανοι», ξεπέρασαν τους χίλιους οι κάτοικοι που επέστρεψαν δηλώνοντας ότι νιώθουν προστατευμένοι με τη ρωσική παρουσία εκεί…
Οι Ρώσοι έστησαν ήδη 25 φυλάκια στην περίμετρο του Καραμπάχ και το στρατηγείο μέσα στην πόλη Στεπανακέρτ. Ουσιαστικά, η Ρωσία με τη συμφωνία αυτή πάτησε πόδι με στρατό μέσα στο… Αζερμπαϊτζάν, αφού με βάση τις διεθνείς συμφωνίες το Καραμπάχ αναγνωρίζεται ως αζέρικο έδαφος. Οι Τούρκοι με τους Ρώσους θα επιβλέπουν την τήρηση της ειρήνης και καλούνται να συμμετάσχουν στην αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών προβλημάτων αφού δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες και από τις δυο πλευρές πρέπει να γυρίσουν στις εστίες τους. Δεν θα έχουν όμως καμία εμπλοκή Τούρκοι στρατιωτικοί εκπρόσωποι στο χώρο μέσα και γύρω από το Καραμπάχ.
(Ο Δημήτρης Λιάτσος είναι δημοσιογράφος, ανταποκριτής στη Μόσχα)
