Ο Χάινριχ Μπελ στο κλασικό του αριστούργημα «Οι απόψεις ενός κλόουν», που κυκλοφορεί σε μια εξαιρετική έκδοση από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ, γράφει σε ένα σημείο ότι κάποιοι έχουν μπερδέψει τη συνέπεια με τον φανατισμό. Αυτή τη διαπίστωση που κάνει ο ήρωας-πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε ως ένα καλό εργαλείο για να ερμηνεύσουμε πολιτικές συμπεριφορές και στάσεις των καιρών μας. Και ειδικά για να καταφέρουμε να αναλύσουμε τα «δημοκρατικά αντί μέτωπα» που ξεφυτρώνουν σε όλες τις χώρες με πιο πρόσφατη τη Γαλλία αλλά, προεξάρχουσα φυσικά την αγαπημένη μας πατρίδα, την Ελλάδα, όπου το «αντισύριζα μέτωπο» έπαιξε καταλυτικό στις εκλογές του Ιουλίου του 2019 και ξεκίνησε πάλι να δίνει μάχες χαρακωμάτων.
Αφορμή για το σημερινό μας κείμενο είναι οι γαλλικές βουλευτικές εκλογές και όσα έχουν διαμειφθεί από την προηγούμενη Κυριακή 12 Ιουνίου 2022 που έλαβε χώρα ο πρώτος γύρος. Τα εκπληκτικά ποσοστά που κατέγραψε η ενωμένη Aριστερά, NUPES, υπό των Ζαν-ΛικΜεανσόν, που σχεδόν ισοψήφισε -κέρδισε σε ψήφους- με την παράταξη που στηρίζει ο πρόσφατα επανεκλεγμένος Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου για τους λεγόμενους «ακροκεντρώους», οι οποίοι δεν δίστασαν από την πρώτη στιγμή να επαναφέρουν την ανυπόστατη θεωρία των δύο άκρων. Το εναρκτήριο λάκτισμα δόθηκε με την επίσημη δήλωση το ίδιο βράδυ του πρώτου γύρου των εκλογών, ότι στις περιφέρειες που οι δύο υποψήφιοι προέρχονται από την Αριστερά και το ακροδεξιό κόμμα της Λεπέν θα εξεταστεί η γραμμή που θα δοθεί κατά περίπτωση.
Και όλα αυτά μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα από τότε που ο Γάλλος Πρόεδρος καλούσε τους ψηφοφόρους του Μελανσόν να τον στηρίξουν στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, στο όνομα του «δημοκρατικού μετώπου» (frontrépublicain), με τον αριστερό υποψήφιο να παίρνει θέση λέγοντας «καμιά ψήφο στην ακροδεξιά». Και αντί αυτό να ισχύσει και στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο κ. Μακρόν φεύγοντας για επίσημη επίσκεψη στη Ρουμανία και τη Μολδαβία, κάλεσε τους Γάλλους πολίτες να εξασφαλίσουν κοινοβουλευτική αυτοδυναμία στην παράταξή του, δηλώνοντας το αμφίσημο «να μη λείψει καμιά ψήφος από τη Δημοκρατία», επιβεβαιώνοντας την επιμονή στη συλλήβδην αντιμετώπιση της Άκρας Δεξιάς με την Ενωμένη Αριστερά.
Οι αντιδράσεις, ειδικά από στελέχη που προέρχονται από τους Γάλλους σοσιαλιστές και τους Οικολόγους ήταν μεγάλες, εγκαλώντας τους πολιτικούς τους αντιπάλους ότι διαλύουν το «δημοκρατικό μέτωπο», πριμοδοτούν την Άκρα Δεξιά και αποκαλύπτουν την υποκρισία τους σε σχέση με τις προεδρικές εκλογές. Ωστόσο, η ερμηνεία που θέλει τους ακροκεντρώους και τον Μακρόν να δρουν καιροσκοπικά, καθώς και η επίκληση της μέχρι πρότινος σκληρής ρητορικής του Μελανσόν, δεν αρκούν για να εξηγήσουν την κατάσταση και την πολιτική συμπεριφορά όσων πολιτεύονται ή ψηφίζουν με αντιαριστερά αντανακλαστικά. Εξάλλου η σκληρή αντιπαράθεση, ειδικά σε περιόδους εκλογών αποτελεί διαχρονικό φαινόμενο, που δικαιολογείται από τον ανταγωνισμό για την επικράτηση.
Το βαθύτερο αίτιο είναι ο φόβος του κοινωνικού εξισωτισμού που μπερδεύεται με τα φαντάσματα που έρχονται από τον Ψυχρό Πόλεμο, σε μια περίοδο όπου η ψαλίδα μεταξύ φτωχών και πλούσιων ανοίγει περισσότερο, ενώ οι ανισότητες αφορούν πια πλειοψηφικά τμήματα του πληθυσμού στη Δύση. Όσοι έχουν ακόμη κάποια μικρά προνόμια φοβούνται μην τα χάσουν προς όφελος των πολλών. Και αυτό θολώνει την εικόνα, αφού δεν μπορούν να δουν καθαρά ότι αυτή η κατάσταση είναι αποτέλεσμα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και της σκληρής δημοσιονομικής πειθαρχίας που δεν λαμβάνει υπόψη της κοινωνικά κριτήρια. Φάνηκε πολύ καθαρά στη Γαλλία με τα «κίτρινα γιλέκα» και στην Ελλάδα με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Σε αυτό το πλαίσιο ο κοινωνικός λόγος βαφτίζεται λαϊκιστικός και φανατικός, ακόμη κι αν εκστομίζεται από μετριοπαθείς που έχουν αντιληφθεί τη συγκυρία και τον συντελούμενο παγκόσμιο οικονομικό μετασχηματισμό…
(Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος- ιστορικός)
