Την Παρασκευή 24 Ιουνίου έγινε και επίσημα γνωστή η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών, που είχε διαρρεύσει ήδη από τις αρχές Μαΐου, σχετικά με το καθεστώς των αμβλώσεων στη χώρα. Η απόφαση αυτή εκδόθηκε επί μίας προσφυγής γνωστής ως Dobbsv Jackson Women’s Health Organization, που αμφισβητούσε το καθεστώς των αμβλώσεων στην πολιτεία του Mississippi. Οι αμβλώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες κατοχυρώθηκαν ως συνταγματικά νόμιμες το 1973 με τη διάσημη πλέον υπόθεση Roev Wade.
Η απόφαση τυπικά περιορίζει το δικαίωμα μιας γυναίκας στην άμβλωση έπειτα από τη 15η εβδομάδα κύησης. Η απόφαση ουσιαστικά απαγορεύει τις αμβλώσεις, καθώς ήδη μια σειρά από πολιτείες ανακοίνωσαν ότι θα απαγορευθούν οι αμβλώσεις εντός των ορίων τους, ότι θα διώκονται ποινικά όσοι/-ες διευκολύνουν την πρόσβαση των γυναικών στην άμβλωση, ενώ είναι απολύτως βέβαιο ότι η απόφαση αυτή θα πλήξει τις πιο φτωχές γυναίκες. Ενώ ορισμένες πολιτείες (μεταξύ αυτών, η πολιτεία της Νέας Υόρκης και της Καλιφόρνιας) θα συνεχίσουν να προστατεύουν την ασφαλή πρόσβαση στην άμβλωση, το κόστος για τη μετάβαση σε αυτές τις πολιτείες θα είναι απαγορευτικό για αυτές τις γυναίκες, και την ίδια στιγμή η επιβάρυνση αυτών των δομών από τη μετακίνηση των γυναικών από όλη τη χώρα προς αυτές τις πολιτείες θα είναι τέτοια που θα προκαλέσει και πρακτικές δυσκολίες στην παροχή υπηρεσιών ασφαλούς άμβλωσης.
Κατ’ αρχάς, είναι σημαντικό να γίνει σαφές ότι η άμβλωση ως πρακτική και δυνατότητα δεν πρόκειται να εξαλειφθεί. Αυτό που θα εξαλειφθεί είναι η δυνατότητα πρόσβασης σε ασφαλείς ιατρικές υπηρεσίες άμβλωσης θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή και την υγεία των γυναικών. Οι γυναίκες δεν πρόκειται να σταματήσουν να προβαίνουν σε άμβλωση —για λόγους που δεν είναι σκοπός αυτού του κειμένου να εξετάσει. Όσες έχουν την οικονομική δυνατότητα, θα μεταβαίνουν σε πολιτείες οι οποίες θα συνεχίσουν να προστατεύουν αυτή τη δυνατότητα. Όσες δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα, θα προβαίνουν σε αμβλώσεις σε μη ασφαλές ιατρικά περιβάλλον με όλους τους κινδύνους που αυτό εμπεριέχει ή θα υποχρεώνονται να γεννούν παιδιά ως αποτέλεσμα ανεπιθύμητων και υποχρεωτικών κυήσεων.
Όσον αφορά το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο, στις Ηνωμένες Πολιτείες η απόφαση αυτή του Ανώτατου Δικαστηρίου δεν προέκυψε από το πουθενά ούτε ήρθε ως αποκλειστικό αποτέλεσμα της διακυβέρνησης του Donald Trump και της προεδρίας του στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Οι συντηρητικοί στις Ηνωμένες Πολιτείες πολεμούν το δικαίωμα στην άμβλωση ήδη από τη δεκαετία του 1970 και τη διακυβέρνηση του Ronald Reagan ως μέρος αυτού που είναι γνωστό ως νέα δεξιά. Η νέα δεξιά είναι ένα ρεύμα σκέψης της δεξιάς εντός της δεξιάς το οποίο αμφισβητεί τον συντηρητισμό του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος ως ανεπαρκή και υπερβολικά φιλελεύθερο στα κοινωνικά ζητήματα και πιέζει για μια επιστροφή σε αυτό που η νέα δεξιά θεωρεί ως βασικές αξίες του συντηρητισμού και της δεξιάς: στην παράδοση, στο έθνος, στην ενδυνάμωση της οικογένειας, στους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων που είναι μόνο δύο (άνδρας και γυναίκα), στο δόγμα νόμος και τάξη, στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς.
Η απόφαση του 2022 είναι το αποτέλεσμα ενός αγώνα πέντε δεκαετιών από ένα μέτωπο πολλών πολιτικών δυνάμεων που λειτουργούν εντός των ορίων του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και υπό την ισχυρή επήρεια της νέας δεξιάς. Το μέτωπο αυτό περιλαμβάνει ασφαλώς τους συντηρητικούς οι οποίοι σταθερά και διαχρονικά εναντιώνονται σε οποιαδήποτε διεκδίκηση από την πλευρά των γυναικών και στη χειραφέτησή τους. Το μέτωπο περιλαμβάνει επίσης τμήματα της χριστιανικής εκκλησίας και θρησκείας και κυρίως τους Ευαγγελιστές οι οποίοι έχουν πολεμήσει τις γυναικείες διεκδικήσεις και το δικαίωμα στην άμβλωση και επιδιώκουν παράλληλα να επιβάλλουν συνολικά ένα χριστιανικό πλαίσιο στη χώρα και να τη μετατρέψουν παράλληλα σε ένα έθνος λευκών αντλώντας τις αναφορές τους από τη Βίβλο και τον λευκό εθνικισμό.
Οι Ευαγγελιστές στη συντριπτική τους πλειονότητα στήριξαν τον Donald Trump στις προεδρικές εκλογές του 2016, όπως βέβαια είχαν πράξει όλες τις προηγούμενες δεκαετίες με όλους τους Ρεπουμπλικανούς προέδρους έναντι των Δημοκρατικών υποψηφίων. Το μέτωπο αυτό περιλαμβάνει και ένα σημαντικό τμήμα των λευκών γυναικών οι οποίες έχουν αποτελέσει μέρος του αντιφεμινιστικού κινήματος διαχρονικά και στήριξαν επίσης τον Donald Trump το 2016 έναντι της υποψηφιότητας της Hilary Clinton. Με άλλα λόγια, δεν είναι η διακυβέρνηση του Donald Trump που οδήγησε στην κατάργηση του δικαιώματος στην ασφαλή άμβλωση ούτε η κληρονομιά που αυτή αφήνει στις Ηνωμένες Πολιτείες αποχωρώντας από τη διακυβέρνηση της χώρας αλλά ένας μακροχρόνιος, ανυποχώρητος και ασυμβίβαστος αγώνας από την πλευρά συντηρητικών, χριστιανών εθνικιστών υπέρμαχων της ανωτερότητας της λευκής φυλής και αντιφεμινιστών.
Η επίθεση στη θέση και στα δικαιώματα των γυναικών είναι κεντρική πολιτική επιλογή των συντηρητικών πολιτικών και κομμάτων και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι η μοναδική χώρα στην οποία αυτό συμβαίνει. Αν εξετάσουμε το ποιες πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα έκαναν δεκτή με ενθουσιασμό την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών, θα διαπιστώσουμε ότι προέρχονται από τον συντηρητικό χώρο καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα του: από τη mainstream δεξιά μέχρι κόμματα, προσωπικότητες, άτομα και εφημερίδες της νέας δεξιάς και της alt-right, του φασισμού και του (νέο)ναζισμού. Αυτό επιβεβαιώνεται αν επίσης εξετάσουμε ποιες πολιτικές δυνάμεις, κόμματα και άτομα στο πρόσφατο παρελθόν έχουν πάρει θέση υπέρ της κατάργησης της πρόσβασης στην άμβλωση και υπέρ των δικαιωμάτων του εμβρύου ή, όπως προτιμούν να το αποκαλούν, αγέννητου παιδιού ή έχουν προωθήσει αυτά τα δύο με διάφορους, συνήθως έμμεσους και ύπουλους τρόπους. Και η χρήση του όρου «αγέννητο παιδί» είναι ένας από αυτούς τους τρόπους.
Ο έλεγχος της σεξουαλικότητας και της αναπαραγωγικής ικανότητας των γυναικών είναι ένας από τους πυλώνες συγκρότησης της πατριαρχίας. Η διατήρηση του ελέγχου αυτού αποτελεί μία από τις εγγυήσεις συντήρησης και αναπαραγωγής της πατριαρχίας. Άλλες φορές ο έλεγχος αυτός μπορεί να έχει τη μορφή της απροκάλυπτης και απροσχημάτιστης βίας, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του βιασμού, και άλλες φορές μπορεί να φτιασιδώνεται κάτω από όρους, προϋποθέσεις και προβλέψεις που ορίζουν τι είναι νόμιμο και τι όχι, τι είναι συνταγματικό και τι όχι, τι είναι κοινωνικά αποδεκτό και τι όχι. Αυτό είναι κάτι που οι συντηρητικοί σε όλο τον πλανήτη το γνωρίζουν καλά και ο αγώνας τους για να διατηρηθεί και να ενταθεί αυτός ο έλεγχος είναι διαρκής και λυσσαλέος. Την ίδια στιγμή, η σεξουαλικότητα και η αναπαραγωγική ικανότητα των γυναικών πρέπει να υποτάσσεται στο έθνος και να υπηρετεί τα συμφέροντά του. Οι γυναίκες πρέπει να μετατρέπονται από ανθρώπινα όντα με δική τους βούληση σχετικά με ό,τι αφορά τη ζωή τους σε μηχανές αναπαραγωγής του έθνους μέσω της τεκνοποίησης και της ανατροφής των παιδιών. Αυτός ο κρίσιμος ρόλος των γυναικών στη διαδικασία αναπαραγωγής του ανθρώπινου είδους απαιτεί οι γυναίκες να μην έχουν οι ίδιες τον έλεγχο της ζωής τους και της αναπαραγωγικής του ικανότητας αλλά να τις υποτάσσουν στις υποτιθέμενες ανάγκες της κάθε φαντασιακής εθνικής κοινότητας. Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της 24ης Ιουνίου ήρθε να υπενθυμίσει στις γυναίκες ποια ακριβώς είναι η θέση τους εντός της πατριαρχίας και του εθνικού κράτους.
Όμως, η απόφαση αυτή ήρθε να μας υπενθυμίσει και κάποια ακόμα πράγματα. Παρ’ όλη τη ρητορική και προπαγάνδα, κυρίως από συντηρητικές δυνάμεις, ότι η ισότητα έχει επιτευχθεί και αποτελεί πλέον μια πραγματικότητα που καθιστά τους αγώνες των γυναικών περιττούς, καμία ουσιαστική ισότητα δεν έχει επιτευχθεί και οι όποιες κατακτήσεις των γυναικών παραμένουν εύθραυστες και ευάλωτες. Αυτό γίνεται ακόμα πιο έντονο, όταν και όπου υπάρχουν μισογύνικες κυβερνήσεις και θεσμοί που ανυπομονούν να τις αναιρέσουν περιμένοντας απλώς την κατάλληλη συγκυρία για αυτό. Τέλος, η απόφαση Dobbsv Jackson Women’s Health Organization του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών ήρθε να μας υπενθυμίσει κάτι που μπορεί συχνά να ξεχνάμε: ότι η πορεία προς την πρόοδο δεν είναι γραμμική αλλά γνωρίζει ανασχέσεις και οπισθοδρομήσεις και θα έχει πάντοτε ορκισμένους αντιπάλους.
(Η Δήμητρα Μαρέτα είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης)
