Τον Σεπτέμβριο του 2015, οι χώρες- μέλη του ΟΗΕ υιοθέτησαν ένα σύνολο δεκαεπτά (17) Στόχων Αειφόρου Ανάπτυξης (SDGs) για τον τερματισμό της φτώχειας, την προστασία του πλανήτη και τη διασφάλιση της ευημερίας για όλους με διάρκεια έως το 2030. Οι στόχοι αυτοί διαμορφώθηκαν μετά από διάλογο για μια περίοδο τριών ετών, με τη συμβολή εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, ειδικά των νεότερων γενεών. Αυτοί οι Παγκόσμιοι Στόχοι αντιπροσωπεύουν μια «αλλαγή παραδείγματος” στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τη βιωσιμότητα – η αειφορία αναφέρεται τόσο στα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής, όσο και στις αντιλήψεις για ισότητα και καλή διακυβέρνηση. Εξίσου σημαντικό, είναι επίσης ότι οι SDGs αντιπροσωπεύουν μια «αλλαγή παραδείγματος” στον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να αντιλαμβανόμαστε την ανάπτυξη. Προς αυτήν την προοπτική τα SDGs πρέπει να γίνουν αντικείμενο παγκόσμιας μια παγκόσμιας συμμαχίας με εταίρους που εκτείνονται πέραν του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και να εφαρμοστούν από κυβερνήσεις, αυτοδιοίκηση, ΜΚΟ, πανεπιστήμια, τον ιδιωτικό τομέα, αλλά ακόμη και σε ατομικό επίπεδο.
Η διευρυμένη αντίληψη που εισάγεται στην έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης του 21ου αιώνα απορρέει εν μέρει από το ρόλο που διαδραμάτισαν αρκετές γυναίκες- πρέσβεις από χώρες που είχαν πρόσφατα εξέλθει από πολέμους. Κατά τα τελικά στάδια των διαπραγματεύσεων στον ΟΗΕ, αυτές οι εθνικοί εκπρόσωποι υποστήριξαν έντονα, μεταξύ άλλων, ότι ζητήματα που σχετίζονται με ειρηνικές, δίκαιες και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίες (συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων) αποτελούν μέρος των SDGs.
Πιο συγκεκριμένα ο στόχος 8.7 απ’ αυτούς, αφορά στη λήψη άμεσων και αποτελεσματικών μέτρων για την εξάλειψη της καταναγκαστικής εργασίας, τον τερματισμό της σύγχρονης δουλείας και της εμπορίας ανθρώπων και την εξασφάλιση της απαγόρευσης και εξάλειψης των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της πρόσληψης και χρήσης παιδιών στρατιωτών, και έως το 2025 το τέλος της παιδικής εργασίας όλες τις μορφές του.
Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Γυναίκες, την Ειρήνη και την Ασφάλεια
Σε ένα άλλο επίπεδο αλλά στο πλαίσιο πάντα της προώθησης της έννοιας της «ανθρώπινης ασφάλειας», στην Ελλάδα τέθηκε σε εφαρμογή από το 2019 το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Γυναίκες, την Ειρήνη και την Ασφάλεια (ΕΣΔΓΕΑ) το οποίο αποσκοπεί στην εθνική εφαρμογή της ομώνυμης Ατζέντας του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΣΑΗΕ).
Η Ατζέντα ΣΑ του ΟΗΕ για τις Γυναίκες, την Ειρήνη και την Ασφάλεια καθιερώνει την έμφυλη διάσταση, ως θεμελιώδη παράμετρο διαμόρφωσης της ατζέντας περί διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας και θέτει τους εξής πυλώνες/βασικούς τομείς προτεραιότητας:
- πρόληψη των ενόπλων συγκρούσεων και της τελούμενης -στο πλαίσιο αυτών- έμφυλης και σεξουαλικής βίας.
- ισότιμη συμμετοχή και αντιπροσώπευση των γυναικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την πρόληψη και καταστολή των ενόπλων συγκρούσεων και την οικοδόμηση της ειρήνης,
- προστασία των δικαιωμάτων γυναικών, ανήλικων και ενήλικων,
- προστασία και ψυχοκοινωνική αρωγή των θυμάτων έμφυλης και σεξουαλικής βίας κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων.
Στην Εισαγωγή του Εθνικού Σχεδίου ξεχωρίζουμε τις εξής καίριες και επίκαιρες διαπιστώσεις:
«Η έμφυλη και σεξουαλική βία στο πλαίσιο των ενόπλων συγκρούσεων, η οποία πλήττει κυρίως τις γυναίκες και τα κορίτσια, χρησιμοποιείται συχνά ως όπλο πολέμου και τρομοκρατίας. Η διαδεδομένη κουλτούρα ατιμωρησίας των αυτουργών έμφυλης και σεξουαλικής βίας και η λανθασμένη αντίληψη ότι αυτή αποτελεί παράπλευρη απώλεια πολέμου, συχνά, καταδικάζουν όσες την υπέστησαν σε σιωπή, αποξένωση και περαιτέρω θυματοποίηση».
Οι εκτοπίσεις πληθυσμών, λόγω των εμφύλιων συγκρούσεων, η παγκόσμια μεταναστευτική και προσφυγική κρίση και η έλλειψη ασφαλών μεταναστευτικών οδών διευκολύνουν της παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων, ιδιαίτερα γυναικών και κοριτσιών, η οποία διασυνδέεται με άλλες μορφές διεθνούς οργανωμένης εγκληματικότητας, όπως η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και όπλων.
Σε αρκετές περιοχές του κόσμου, οι βιασμοί και οι γυναικοκτονίες αυξάνονται ανησυχητικά, ενώ σε άλλες, πολλές γυναίκες γίνονται θύματα εγκλημάτων τιμής. Τα κορίτσια υφίστανται επιβλαβείς πρακτικές, όπως ο εξαναγκαστικός γάμος και ο ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων και στερούνται την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας και στην εκπαίδευση. Η ρατσιστική και σεξιστική ρητορική υποδαυλίζει την έμφυλη βία κατά γυναικών, ΛΟΑΤΚΙ+ και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αυξανόμενη τάση προς τον αυταρχισμό και η ανεπάρκεια δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών παρακωλύουν την παγίωση βιώσιμων, συμμετοχικών και ισότιμων ως προς το φύλο κοινωνιών.
Μη-βίαιες απειλές κατά της ειρήνης και ασφάλειας, όπως η ακραία φτώχεια, η πείνα, οι ασθένειες και η υποανάπτυξη, επιδρούν δυσανάλογα σε γυναίκες και κορίτσια, ενισχύοντας προϋπάρχουσες δομικές ανισότητες. Η τρέχουσα παγκόσμια υγειονομική κρίση, λόγω της πανδημίας του κορονοϊού COVID-19, επηρεάζει αρνητικά και σωρευτικά την προσωπική, επισιτιστική, οικονομική, πολιτική και κοινωνική ασφάλεια γυναικών και κοριτσιών και, κατ΄επέκταση, την απρόσκοπτη απόλαυση των δικαιωμάτων τους.
Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι οι απειλές κατά της ειρήνης και της ασφάλειας συνιστούν επίθεση στο κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των φύλων και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η ανεπαρκής προστασία θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων, όπως όσων αφορούν στην προσωπική ασφάλεια και τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, έχει αρνητικό αντίκτυπο τόσο στην ιδιωτική ζωή των γυναικών όσο και στη δημόσια, καθόσον οδηγεί στην υποεκπροσώπηση τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Εν κατακλείδι, οι απειλές κατά της ασφάλειας των γυναικών και των κοριτσιών χρήζουν επείγουσας συντονισμένης αντιμετώπισης σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, ούτως ώστε καμία γυναίκα, ανήλικη ή ενήλικη, να μην μείνει χωρίς προστασία. Η δε ανταπόκριση της διεθνούς κοινότητας οφείλει να στοχεύει διττά, τόσο στην προστασία τους από τις ένοπλες συγκρούσεις και την έμφυλη και σεξουαλική βία, όσο και στην ενδυνάμωση και συμμετοχή αυτών, ως φορέων δημοκρατικής και ειρηνικής αλλαγής, στην προσπάθεια διατήρησης της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.
Το 2004 εξάλλου, το ΝΑΤΟ συμφώνησε σε μια προσέγγιση μηδενικής ανοχής στην πολιτική της για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων (CTHB), η οποία εγκρίθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της Κωνσταντινούπολης τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Η πολιτική δεσμεύει τις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ και άλλα έθνη που συνεισφέρουν στρατεύματα συμμετοχή σε αποστολές υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ, για την ενίσχυση των προσπαθειών πρόληψης και καταπολέμησης του Human Trafficking. Όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν άλλωστε υπογράψει το σχετική Σύμβαση & Πρωτόκολλο του ΟΗΕ.
Οι επιπτώσεις της Εμπορίας Ανθρώπων γίνονται αισθητές δυσανάλογα σε περιοχές που έχουν υποστεί πολέμους και κρίσεις, καθώς έχει επιπτώσεις σε ατομικό, κοινοτικό και εθνικό επίπεδο. Ένοπλες συγκρούσεις κάθε είδους προκαλούν αυξημένο αριθμό εκτοπισμένων και φτωχών ανθρώπων, προκαλώντας στη συνέχεια μεγαλύτερες ευπάθειες θέτοντας περισσότερα άτομα και ομάδες στον κίνδυνο να χρησιμοποιηθούν από δίκτυα του οργανωμένου εγκλήματος. Η σχέση μεταξύ ένοπλων συγκρούσεων και εμπορίας ανθρώπων είναι ένας μόνο λόγος για το ΝΑΤΟ, ως στρατιωτική και πολιτική συμμαχία, να παραμείνει εμπλεκόμενο και να διερευνήσει πώς η Συμμαχία μπορεί να προσαρμόσει τις προσεγγίσεις της στην καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων υπό το φως των εξελισσόμενων περιβάλλον ασφαλείας. Αυτή η προσέγγιση φιλοδοξεί να παίξει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σε επιχειρήσεις και αποστολές, ως μέρος της γενικότερης αντίληψης της Συμμαχίας περί Ανθρώπινης Ασφάλειας.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η διασύνδεση με την κυβερνο-ασφάλεια. Πράγματι, καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται και τα κοινωνικά δίκτυα πολλαπλασιάζονται, η χρήση διαδικτυακών καναλιών για να στρατολογήσει ή να εξαναγκάσει πιθανά θύματα (πχ παιδιά στρατιώτες η παιδιά που εξωθούνται στην εγκληματικότητα), έχει γίνει πλέον μια νέα και ανερχόμενη τυπολογία εκμετάλλευσης. Είναι επομένως ζωτικής σημασίας να προωθήσουμε την συστηματική ανταλλαγή πληροφοριών για τον μετριασμό των κινδύνων που ενέχουν οι νέες τεχνολογικές εφαρμογές όπως αντίστοιχα βεβαίως είναι και μια μεγάλη ευκαιρία να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες στην ανίχνευση και διάσωση πιθανών θυμάτων και στην ταυτοποίηση και δίωξη των εγκληματιών .
Ανακεφαλαιώνοντας, θα συνοψίζαμε ότι το πλέγμα αυτών των τριών νέων προσεγγίσεων από πλευράς διεθνών Οργανισμών δύναται να συνενώσει τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων σύγχρονων απειλών.
Ηρακλής Μοσκώφ,PhD, Εθνικός Εισηγητής Καταπολέμησης Εμπορίας Ανθρώπων Γ.ΕΘ.ΕΙΣ, ΥΠΕΞ
Νίκος Βλαχάκης, PhD, Σύμβουλος Επικοινωνίας στο Γ.ΕΘ.ΕΙΣ του ΥΠΕΞ
