Πού να φανταζόταν ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς τι θα συνέβαινε στην ελληνική πρωτεύουσα τις επόμενες δεκαετίες και μετά από έναν αιώνα, όταν το 1910 εμπνεύστηκε και έγραψε τον συγκεκριμένο στίχο στον Έβδομο Λόγο στο έργο του «Η Φλογέρα του Βασιλιά» που είχε κυκλοφορήσει από το τυπογραφείο «Εστία». Αφορμή να θυμηθούμε αυτά τα λόγια ήταν η εικόνα μιας συστάδας ερυθρόλευκων χημικών τουαλετών που αντικρίσαμε την προηγούμενη εβδομάδα μπροστά στα Προπύλαια στην οδό Πανεπιστημίου και αιτία η διαχρονική παραμέληση αυτής της ιστορικής πόλης, στο όνομα πάντα του εξωραϊσμού και της απελευθέρωσης των δυνατοτήτων της…
Για την ιστορία, οι χημικές τουαλέτες είχαν τοποθετηθεί από το ΠΑΜΕ, με άδεια του Δήμου Αθηναίων, για τις ανάγκες των ηλικιωμένων διαδηλωτών. Αυτό που έκανε, ωστόσο, τη μεγάλη εντύπωση είναι ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν ακόμη αποκαλυφθεί η αλήθεια, οι πολίτες, ανεξαρτήτως κομματικής ή ιδεολογικής προτίμησης, έβαλαν κατά της δημοτικής αρχής. Και αυτό δεν είναι διόλου τυχαίο, αφού τα χρόνια της δημαρχίας Κώστα Μπακογιάννη, όσο και καλές, αναπτυξιακές και εκσυγχρονιστικές να είναι οι προθέσεις η μία αστοχία διαδέχεται την άλλη, με πιο «εμβληματική» τον «Μεγάλο Περίπατο», «πειραματικό» έργο που τελικά ξηλώθηκε και στοίχισε ένα αξιοσέβαστο κονδύλι στον δήμο και κατ’ επέκταση στους δημότες.
Τα προβλήματα όμως δεν σταματούν σε αποσπασματικές και σπασμωδικές παρεμβάσεις που, δυστυχώς, διαιωνίζουν τις παθογένειες. Το κρίσιμο ζήτημα είναι ότι έχει επικρατήσει μια αντίληψη ολιστικού χαρακτήρα που θέλει την Αθήνα και κυρίως το κέντρο της – με την «Αθηναϊκή Ριβιέρα» και το Ελληνικό, καθώς τις μακέτες που ξαναπαρουσιάστηκαν με πολιτιστική αιτιολόγηση της αρχιτεκτονικής(!) θα ασχοληθούμε σε επόμενο άρθρο μας- ως ένα «μουσειακό τοπίο» αποστειρωμένο από τους κατοίκους της πόλης και τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Μια πόλη-μουσείο-κατάλυμα που θα απευθύνεται μόνο στους επισκέπτες της, κάτι που θα είναι εξαιρετικά καταστροφικό για το μέλλον. Ήδη πολλές από τις πιο γνωστές γειτονιές του κέντρου όπως το Κουκάκι και το Παγκράτι και οσονούπω τα Εξάρχεια και η Κυψέλη, όπως εύστοχα έγραψε σε πρόσφατο άρθρο της η καλή συνάδελφος Ξένια Κουναλάκη, είναι «δυσπρόσιτες» για τους κατοίκους λόγω υψηλών ενοικίων και των Airbnb.
Αυτός ο χωρίς όρια μετασχηματισμός της πόλης εγκυμονεί πολλαπλούς κινδύνους. Η απειλή της κατάληξης σε έναν μεγάλο ερειπιώνα αν κάτι δεν πάει καλά στην παγκόσμια οικονομία και τον τουρισμό παραμένει υπαρκτή, κάτι που φάνηκε με τον εμφαντικό τρόπο στη διάρκεια της πανδημίας. Επιπλέον, τα παραδείγματα σημαντικών πόλεων-πρωτευουσών στο εξωτερικό κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Για παράδειγμα, το Παρίσι, που ναι μεν το να μείνεις στο κέντρο είναι πολύ ακριβό, αλλά δεν έχει «αποψιλωθεί» από τους κατοίκους του, που αποτελούν ζωντανό τμήμα αυτής της εν κινήσει πολιτιστικής κληρονομιάς, δίνοντας αυτοί το ρυθμό στους επισκέπτες της Πόλης του Φωτός.
Η Αθήνα δεν είναι εντελώς χαμένη περίπτωση, αρκεί να προλάβουμε ν’ αλλάξουμε πλεύση. Όπως συνηθίζουμε να γράφουμε, οι τόποι είναι οι άνθρωποί τους και χωρίς αυτούς οδηγούνται σε μαρασμό. Για τον πολύ απλό λόγο ότι οι άνθρωποι είναι αυτοί που συνεχίζουν και προωθούν τον πολιτισμό. Δεν θα είναι αρκετό για κανέναν να βλέπει «απόμακρα τις αρχαίες κολόνες», για να δανειστούμε, με αντίστροφο νόημα τον στίχο του Σεφέρη. Κάτι ανάλογο μας είχε πει κι ο μεγάλος αείμνηστος ιστορικός Έρικ Χομπσμπάουμ, όταν πριν από χρόνια σε μια επίσκεψή του στην Αθήνα τον είχαμε σταματήσει στην Πλάκα για να του εκφράσουμε την εκτίμησή μας και τον θαυμασμό μας για το έργο του και αφού μας ευχαρίστησε, μας ρώτησε: «πού είναι οι σύγχρονοι Αθηναίοι και οι αγορές τους»…
(Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος και ιστορικός)
