Με αφορμή την υπερψήφιση από τη Βουλή του εργασιακού νομοσχεδίου, η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι έδωσε δύναμη στον εργαζόμενο. Παράλληλα, σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, ο νέος νόμος προωθεί διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που συμβάλλουν στην αλλαγή νοοτροπίας, την προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Στην πραγματικότητα, όμως, ο νέος εργασιακός νόμος δεν υπηρετεί αποτελεσματικά κανέναν από τους παραπάνω στόχους.
Αναφορικά με την δήθεν προστασία των εργαζομένων, τα συνολικά αποτελέσματα της έως τώρα κυβερνητικής πολιτικής μιλούν από μόνα τους. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Εθνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, η Ελλάδα δαπάνησε -αναλογικά με το ΑΕΠ της- τα περισσότερα κονδύλια, μεταξύ όλων των χωρών της Ευρωζώνης, σε άμεσες ενισχύσεις των πληγέντων από την πανδημία.
Παραδόξως όμως, ενώ είμαστε πρώτοι στις δαπάνες, η οικονομία μας βίωσε την τρίτη υψηλότερη ύφεση μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Ωστόσο, η πιο ανησυχητική εξέλιξη είναι ότι βρισκόμαστε μόλις στην 11η θέση, αναφορικά με το ποσοστό αναπλήρωσης της απώλειας εισοδήματος. Η αιτία για τη μη αποτελεσματική διαχείριση των δαπανών έγκειται στο ότι τα μέτρα στήριξης δεν ήταν καλά στοχευμένα. Με άλλα λόγια, τα μέρα επεκτάθηκαν σχεδόν στους πάντες αλλά δεν επικεντρώθηκαν στις πιο αδύναμες κατηγορίες εργαζομένων, που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση.
Αναφορικά, τώρα, με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που προωθεί ο νέος νόμος στην αγορά εργασίας, εκείνο που πρέπει να τονιστεί είναι ότι η κυβέρνηση συνεχίζει το δόγμα της «εσωτερικής υποτίμησης», που υλοποιήθηκε κατά την προηγούμενη δεκαετία και οδήγησε σε μια αγορά εργασίας με λίγες, χαμηλής ποιότητας και κακοπληρωμένες θέσεις απασχόλησης. Δίνεται έμφαση στη μείωση του κόστους εργασίας, αλλά όχι στη μακροπρόθεσμη αύξηση της παραγωγικότητας μέσω επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο, όπως είναι οι δράσεις κατάρτισης του εργατικού δυναμικού.
Παράλληλα, προωθείται η περαιτέρω ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας και η θεσμική αποδυνάμωση των δυνάμεων της εργασίας, μέσω της δυνατότητας διευθέτησης του χρόνου εργασίας σε ατομικό επίπεδο, σε όσες επιχειρήσεις δεν υπάρχει σωματείο. Η συγκεκριμένη ρύθμιση οξύνει στην πραγματικότητα τον δυισμό στην αγορά εργασίας, μεταξύ των σχετικά λίγων μισθωτών σε μεγάλες επιχειρήσεις αυξημένης εξειδίκευσης (που καλύπτονται από τις συλλογικές συμβάσεις) και στη συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων χαμηλής εξειδίκευσης σε μικρές επιχειρήσεις που δεν θα έχουν την παραπάνω δυνατότητα.
Επιπλέον, με την αύξηση της ημερήσιας εργασίας στις 10 ώρες, χωρίς επιπλέον αμοιβή για την υπερωριακή απασχόληση, θα ενταθούν τα εκβιαστικά διλήμματα για την διατήρηση της θέσης εργασίας των μισθωτών. Με αυτό τον τρόπο, σε καμία περίπτωση δεν διασφαλίζεται η «συμφιλίωση της προσωπικής με την επαγγελματική του ζωή», όπως διατείνεται η κυβέρνηση. Στην αύξηση της εργασιακής ανασφάλειας συμβάλλει βέβαια και η διευκόλυνση των απολύσεων που προβλέπεται στο νομοσχέδιο.
Τέλος, οι μεταρρυθμίσεις στο εργασιακό συνδέονται οργανικά με το εθνικό σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, «Ελλάδα 2.0», το οποίο με τη σειρά του έχει μια πολύ σοβαρή αδυναμία: Δεν περιλαμβάνει πολιτικές συμπαραγωγής, εθνικής παραγωγής ή συνεργειών με άλλους τομείς, διαιωνίζοντας έτσι το βασισμένο στην κατανάλωση (δηλαδή στις εισαγωγές) αναπτυξιακό μοντέλο.
Με αυτό τον τρόπο, η κυβέρνηση παριστάνει ότι υιοθετεί «βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές» που στην ουσία θα διευρύνουν τις ανισότητες, θα περιορίσουν τον ορίζοντα των προοπτικών των νέων ανθρώπων και θα οδηγήσουν σε λίγες, χαμηλής ποιότητας και κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας.
(Ο Θανάσης Κολλιόπουλος είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών)
