«Το μήνυμα μας προς την Ευρώπη και τον κόσμο είναι σαφές: μπορείς να νικήσεις το αντιδραστικό κύμα προβάλλοντας ένα εναλλακτικό προοδευτικό ορίζοντα» Πάμπλο Μπουστιντούι (γραμματέας Διεθνών Σχέσεων του SUMAR.)
Υποθέτω ότι το μήνυμα αφορά και την Ελλάδα. Στην Ισπανία πράγματι ο κίνδυνος σε αυτή την φάση αποτράπηκε. Το βάρος της Ιστορίας σε συνδυασμό με την υπαρκτή απειλή του σχηματισμού κυβέρνησης δεξιάς – Ακροδεξιάς λειτούργησε , η συμμετοχή ανέβηκε στο 70% , οι Σοσιαλιστές άντεξαν , η Αριστερά ανασυγκροτήθηκε με νέα ηγεσία κυριολεκτικά στο νήμα , από κοινού υπερασπίστηκαν το κυβερνητικό τους έργο και έχουν την δυνατότητα να συνεχίσουν στην κυβέρνηση με σαφώς προοδευτικό πρόγραμμα. Ανεξαρτήτως αυτού, το κύμα της ακραίας συντηρητικής επίθεσης που ξεκίνησε στην κεντροανατολική Ευρώπη , πέρασε στην Ιταλία , απειλεί άμεσα την Γαλλία και φουσκώνει και στην Γερμανία αναχαιτίστηκε στην Ισπανία. Όμως ας μην έχουμε αυταπάτες. Η συνολική εικόνα στην Ευρώπη θυμίζει σκοτεινή ήπειρο ενώ δεν έχει αποκλειστεί το ενδεχόμενο οι εκλογές στις ΗΠΑ να μας επιφυλάξουν ανεπιθύμητες επιστροφές.
Η γενική τάση είναι προς τα δεξιά , χρειάζονται πολλές Ισπανίες για να αντιστραφεί. Η συνολική εικόνα τόσο του σοσιαλιστικού ρεύματος όσο και της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ευρώπη δεν είναι ενθαρρυντική. Χρειάζονται μεγάλες αλλαγές προγραμματικές και οργανωτικές για να πάρουν οι προοδευτικές δυνάμεις την πρωτοβουλία κινήσεων από τα χέρια της συντηρητικής παράταξης. Όσοι νόμιζαν ότι ενδιάμεσα σχήματα , ούτε αριστερά ούτε δεξιά, θα δώσουν διέξοδο διαψεύστηκαν πανηγυρικά.
Ο Μακρονισμός πνέει τα λοίσθια , οι Ciudadanos στην Ισπανία απορροφήθηκαν πλήρως από την Δεξιά και το Ποτάμι στην χώρα μας από την Νέα Δημοκρατία. Οι καιροί είναι σκληροί, ο πολιτικός χυλός απωθητικός, οι αντιθέσεις και οι ανισότητες αυξάνουν, το προσφυγικό – μεταναστευτικό υποδαυλίζει ταυτοτικά ζητήματα. Έχει μεγάλη σημασία αυτό που συνέβη στην Ισπανία ακριβώς γιατί εκεί τα πράγματα ήταν σαφή, τα αντιπαρατιθέμενα μέτωπα ευκρινέστατα. Η διαχωριστική γραμμή Αριστεράς Δεξιάς- την οποία στην χώρα μας διάφοροι πρώην αριστεροί διανοούμενοι κήρυξαν αποβιώσασα – ήταν πεντακάθαρη . Επίσης η ενότητα της πληθυντικής Αριστεράς ήταν η χειρολαβή για τον προοδευτικό ψηφοφόρο.
Αναπόφευκτα άρχισε μια συζήτηση γύρω από τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στην Ελληνική και την Ισπανική περίπτωση. Μπορούμε να το κάνουμε όπως οι Ισπανοί; Προφανώς κάθε χώρα έχει την δική της Ιστορία και οι προοδευτικές δυνάμεις, οι δυνάμεις της Αριστεράς και της κεντροαριστεράς την δική τους διαδρομή. Στην Ισπανία για παράδειγμα Σοσιαλιστές και κομμουνιστές πολέμησαν από κοινού στον εμφύλιο απέναντι στην δεξιά. Είναι μια ρίζα που φαίνεται ότι κρατάει. Στον ελληνικό εμφύλιο το ΚΚΕ δεν το ακολούθησαν οι σύμμαχοι του στο ΕΑΜ. Επίσης στην Ισπανία σήμερα δεν υπάρχει δογματικό κομμουνιστικό κόμμα , αρνητικό στην συνεργασία των προοδευτικών δυνάμεων. Το ΠΑΣΟΚ στην χώρα μας ενσωματώνοντας αρχικά μεγάλο μέρος του εαμικού κόσμου, έβαλε τέλος στην μακρόχρονη ηγεμονία της δεξιάς και έδωσε πειστικά δείγματα προοδευτικής διακυβέρνησης. Ταυτοχρόνως κινήθηκε αλαζονικά απέναντι στην Αριστερά, την αξιοποίησε ως « λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις» κυρίως στον χώρο της αυτοδιοίκησης. Αυτό δημιούργησε ένα πρώτο ψυχολογικό χάσμα με τον Συνασπισμού που με την σειρά του αντέδρασε με σεχταρισμό και μικρομεγαλισμό.
Το χάσμα ψυχολογικό και πολιτικό πλέον διευρύνθηκε μετά το 2012 και την κρίση όταν μεγάλο μέρος της εκλογικής βάσης αλλά και του μεσαίου στελεχικού δυναμικού του ΠΑΣΟΚ μετακινήθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ έφτασε στο όριο φθοράς και αφθαρσίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ με την ηγεσία του χαρισματικού Αλέξη Τσίπρα διέγραψε μια μετεωρική πορεία στην μεγαλύτερη διάρκεια της οποίας το ΠΑΣΟΚ αποτελούσε ενεργό μέρος του αντι ΣΥΡΙΖΑ Μετώπου. Για αυτή την εξέλιξη – τις συνέπειες της οποίας αισθάνεται σήμερα το ΠΑΣΟΚ ΚΙΝΑΛ με την ευχέρεια με την οποία στελέχη του νυν και πρώην μεταπηδούν στην ΝΔ- δεν είναι άμοιρος ευθυνών και ο ΣΥΡΙΖΑ που άργησε να αντιληφθεί την ανάγκη να σταματήσει η εχθροπάθεια και να στηθούν γέφυρες επικοινωνίας με τους φυσικούς του συμμάχους. Όταν το αντελήφθη ήταν αργά , η αντίδραση της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ εκδικητική με πρώτη απτή συνέπεια να χαθεί η ευκαιρία που έδινε η απλή αναλογική. Η συζήτηση για το «τις πταίει» στις σχέσεις των δυο χώρων σε αυτή την ταραγμένη δεκαετία που έφερε την Αριστερά στην διακυβέρνηση σε αντίξοες συνθήκες και κατέληξε με την μεγάλη νίκη της συντηρητικής παράταξης , έχει νόημα αν γίνεται για να υπερπηδηθούν εμπόδια και ψυχώσεις και αναζητηθούν κοινοί προγραμματικοί τόποι. Όχι για ρεβάνς και μεταχρονολογημένες δικαιώσεις άνευ σημασίας.
Για του λόγου το αληθές ας γυρίσουμε στο παράδειγμα της Ισπανίας. Δεν ήταν πάντα ειδυλλιακά τα πράγματα στις σχέσεις των δυο κομμάτων. Για χρόνια στην μετά Φρανκο εποχή οι διαδοχικές ηγεσίες του PSOE (Σοσιαλιστών) είχαν σε απομόνωση την Ισπανική Ενωμένη Αριστερά ( Isquierda Unida) . Μέσα στην κρίση ξεπήδησαν δυναμικά οι Podemos αλλά και πάλι η δεξιόστροφη ηγεσία των Σοσιαλιστών δυστροπούσε. στην ιδέα της συνεργασίας. Ακόμα και όταν ο Σάντσεθ με την προσφυγή στην βάση έστρεψε το κόμμα του προς τα αριστερά, χρειάστηκε χρόνος και αμοιβαίες υποχωρήσεις για να φτάσουν σε κυβερνητική συνεργασία . Στις προηγούμενες εκλογές οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο οι διαπραγματεύσεις και χρειάστηκε νέα προσφυγή στην λαϊκή ετυμηγορία για να καταλήξουν εν τέλει σε συνεργασία. Μετά μια γόνιμη κυβερνητική θητεία εφέτος η συνεργασία PSOE SUMAR( η διευρυμένη Αριστερά με επικεφαλής την κομμουνίστρια Γιολάντα Ντίαζ που συγκροτήθηκε την ώρα που σχεδόν εξέπνεαν οι προθεσμίες κατάθεσης ψηφοδελτίων ) προέκυψε σαν φυσικό επακόλουθο. Και όλα αυτά την ώρα που οι εσωτερικές αντιπαραθέσεις στην SUMAR κάνουν την κατάσταση στον ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία να μοιάζει με παιδική χαρά.
Τα αναφέρω όλα αυτά για να τονίσω ότι η υπόθεση της ενότητας της πληθυντικής Αριστεράς, Αριστεράς και κεντροαριστεράς, των προοδευτικών δυνάμεων ( πείτε το όπως θέλετε ) είναι δύσκολη υπόθεση. Δύσκολη αλλά απαραίτητη. Και ότι χωρίς ένα ποσοστό λήθης τίποτε σημαντικό δεν πρόκειται να προκύψει.
Μπορούμε , λοιπόν, να το κάνουμε όπως οι Ισπανοί; Ναι, με ορισμένες όμως απαραίτητες προϋποθέσεις και παραδοχές. Η πρώτη είναι ότι η διαχωριστική γραμμή Αριστεράς Δεξιάς, προόδου συντήρησης υπάρχει. Με σύγχρονους όρους αλλά υπάρχει. Και όποιος την παραβιάζει δεν έχει θέση στην ευρεία δημοκρατική παράταξη. Η δεύτερη είναι η αμοιβαία αναγνώριση οτι παρά τις διαφορές τους οι δυο χώροι αποδέχονται αμοιβαία την ύπαρξη του άλλου στην δημοκρατική παράταξη και έχουν την θέληση να υπερπηδησουν τα εμπόδια και να αναζητήσουν προγραμματικές συμπτώσεις. Οι φωνές και στους δυο χώρους που αμφισβητούν την προοδευτικότητα του άλλου και διεκδικούν την αποκλειστικότητα της εκπροσώπησης είτε ως αυθεντικοί εκπρόσωποι της ριζοσπαστικής αριστεράς είτε ως πανίσχυροι σοσιαλδημοκράτες πρέπει επειγόντως να σιγήσουν. Ο δημοκρατικός ανταγωνισμός είναι – και αυτός ως ένα σημείο- θεμιτός ,η επιδίωξη εξαφάνισης του άλλου όχι. Πέραν των άλλων είναι και ανέφικτη.
Η τρίτη παραδοχή αφορά τις εμμονές για διεκδίκηση ποσοστών άλλων εποχών. Και τα 45% του πάλαι ποτέ κραταιού ΠΑΣΟΚ και τα 30% με 35% του ΣΥΡΙΖΑ επιτεύχθηκαν σε άλλες εντελώς συνθήκες , κατά πάσα πιθανότητα ανεπανάληπτες. Εμμονή σε κατάκτηση τέτοιων κορυφών οδηγεί αναγκαστικά σε ανελέητο ανταγωνισμό, σε εμφύλιο και υποβάθμιση της ανάγκης ενότητας απέναντι στον αντίπαλο. Όσο πιο γρήγορα συμφιλιωθούν άπαντες με ισχυρά διψήφια ποσοστά που όμως θα επαναφέρουν συνολικά την δημοκρατική παράταξη σε ποσοστά διεκδίκησης της κυβέρνησης , τόσο το καλύτερο. Να το πω αλλιώς : στο προβλεπτό μέλλον μόνο ενωμένες οι προοδευτικές δυνάμεις πάνω σε ένα πρόγραμμα ριζοσπαστικών και ρεαλιστικών μεταρρυθμίσεων θα ξαναδούν κυβέρνηση. Προφανώς θα συμβάλει καθοριστικά η αναζωογόνηση των κινημάτων, παραδοσιακών και νέων αλλά χωρίς εναλλακτική πρόταση εξουσίας των προοδευτικών δυνάμεων όλα τα άλλα θα έχουν αποσπασματικές και περιορισμένες επιπτώσεις.
Έχουμε μείνει πολύ πίσω. Αργούμε χαρακτηριστικά. Στις επερχόμενες δημοτικές και περιφερειακές εκλογές φαίνονται όλες οι παθογένειες μιας πολυδιασπασμένης προοδευτικής παράταξης. Ας δεχθούμε το ελαφρυντικό ότι ο ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο και το ΠΑΣΟΚ ΚΙΝΑΛ σε σεχταριστική φάση. Όμως μετά από αυτό τέλος. Επειγόντως μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, κοινή δράση, ενεργοποίηση ενός πλούσιου επιστημονικού ( κομματικού και ευρύτερου ) επιστημονικού δυναμικού για την προγραμματική θωράκιση της εναλλακτικής πρότασης. Δύσκολο και για ορισμένους και στους δυο χώρους και ανεπιθύμητο. Οι τελευταίοι ας παραμερίσουν. Γιατί δεν υπάρχει άλλος δρόμος για να το κάνουμε όπως οι Ισπανοί.
(Ο Νίκος Μπίστης είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ- Προοδευτική Συμμαχία)