Το 1989, ενενήντα επτά φίλαθλοι της Λίβερπουλ βρήκαν τραγικό θάνατο στιβαγμένοι σε μία κερκίδα του γηπέδου της Σέφιλντ, «Χίλσμπορο». Το γεγονός αυτό έγινε η αφορμή, ώστε οι αγγλικές ομάδες να φτιάξουν τα νέα ασφαλή γήπεδα, πάνω στα οποία στηρίχθηκε η ανάπτυξη των επαγγελματικών ποδοσφαιρικών πρωταθλημάτων. Πολλοί αποδίδουν αυτή την εξέλιξη στη Μάργκαρετ Θάτσερ. Άλλοι, στη βούληση των ιδιοκτητών των ομάδων να δημιουργήσουν ένα νέο ελκυστικό προϊόν. Όπως και να έχει, το αποτέλεσμα της προσπάθειας οδήγησε στον αποκλεισμό των ομάδων χούλιγκαν από τα βρετανικά γήπεδα και τη δημιουργία του πιο ποιοτικού και προσοδοφόρου πρωταθλήματος στον Κόσμο: της Πρέμιερ Λιγκ.
Το ζήτημα είναι ότι από τα γήπεδα δεν αποκλείστηκαν μόνο οι χούλιγκανς. Η παγκοσμιοποίηση του προϊόντος, η θέληση ανθρώπων από όλα τα μέρη του πλανήτη να βρεθούν και να παρακολουθήσουν αγώνες της Πρέμιερ Λιγκ, αυτόματα έκανε τα γήπεδα «μικρά», για να χωρέσουν τηζ ήτηση. Ως αποτέλεσμα της μεγάλης ζήτησης αυξήθηκαν οι τιμές και σχεδόν αναπόφευκτα οι αγγλικές ομάδες έχασαν την υποστήριξη του βασικού πυρήνα των οπαδών τους: την εργατική τάξη. Έτσι, ένα κατ’ εξοχήν λαϊκό άθλημα έγινε (με μία δόση υπερβολής) ένα είδος… Άσκοτ ή έστω θεάτρου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Άλεξ Φέργκιουσον, ο πιο επιτυχημένος Μάνατζερ στην ιστορία της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, είχε διαμαρτυρηθεί για το γεγονός ότι στο «Ολντ Τράφορντ» είναι περισσότεροι οι τουρίστες από τους πραγματικούς φιλάθλους, με αποτέλεσμα η ομάδα του να μην έχει την υποστήριξη που χρειάζεται κατά τη διάρκεια του αγώνα.
Ενάντια στους κοινούς τόπους
Η απονεύρωση του γηπέδου, από τη λαϊκή βάση του, ήταν θέμα που απασχόλησε και τη γερμανική Μπουντεσλίγκα. Οι κοινοί τόποι και οι προκαταλήψεις θέλουν τους Γερμανούς να είναι ανελαστικοί και δύσκαμπτοι. Ωστόσο, αυτό το ζήτημα το χειρίστηκαν με μεγάλη μαεστρία. Χώρισαν το γήπεδο σε ζώνες και εξασφάλισαν κερκίδες με προσιτό εισιτήριο. Διαφύλαξαν, μάλιστα και ένα μεγάλο μέρος της παράδοσης του γηπέδου, που ήθελε κερκίδες, για όρθιους οπαδούς. Και όλα αυτά κρατώντας αδιαπραγμάτευτες τις προδιαγραφές ασφάλειας των οπαδών.
Ένα από τα πάγια αιτήματα των οργανωμένων Άγγλων οπαδών ήταν και παραμένει να δημιουργηθούν κερκίδες ορθίων. Εκεί όπου οι φίλαθλοι δεν αντιμετωπίζονται μόνο ως πελάτες, τα αιτήματά τους εξετάζονται σοβαρά. Έτσι, άρχισαν σιγά σιγά να αναζητούν τρόπους επιστροφής αυτής της μεγάλης παράδοσης των αγγλικών γηπέδων και από την 1η Ιανουαρίου 2023 θα λειτουργήσουν πιλοτικά και τέτοιες κερκίδες. Η αρμόδια για θέματα Πολιτισμού και Αθλητισμού Γραμματέας της Βρετανικής Κυβέρνησης Ναντίν Ντόρις δήλωσε ότι «ύστερα από μία μακρά διαδικασία διεξοδικών δοκιμών, η σύγχρονη μηχανική μας επιτρέπει να αποδεχθούμε θέσεις ορθίων στις κερκίδες των γηπέδων μας. Άδειες θα δοθούν μόνο στα κλαμπ που ικανοποιούν τα κριτήρια ασφαλείας».
Ήδη, οι μεγαλύτερες ομάδες της Πρέμιερ Λιγκ, όπως η Τσέλσι, η Μάντσεστερ Σίτι, η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και η Τότεναμ, αλλά και η Κάρντιφ, που αγωνίζεται στο κατώτερο πρωτάθλημα έχουν υποβάλει αίτηση για να επιτραπεί η λειτουργία ασφαλούς κερκίδας για ορθίους. Υπάρχουν επίσης ομάδες που προτίθενται να ανοίξουν κερκίδες ορθίων όχι μόνο για τους δικούς τους φιλάθλους, αλλά και για τους φιλοξενούμενους. Τέτοιες ομάδες είναι η Μπρέντφορντ, η Γουλβς και η ΚΠΡ. Εξάλλου, η Βρετανική Κυβέρνηση προσανατολίζεται να δημιουργήσει παρόμοια κερκίδα και στο «Γουέμπλεϊ», που φιλοξενεί τους αγώνες της Εθνικής Αγγλίας.
Προέχει η ασφάλεια
Λένε ότι όποιος καεί απ΄ το χυλό, φυσάει και το γιαούρτι. Η προτεραιότητα που έδειξαν οι Βρετανοί, στο θέμα της ασφάλειας των γηπέδων τους, λειτούργησε καταλυτικά στο να τους οδηγήσουν στον εκ προοιμίου αποκλεισμό κερκίδων για ορθίους. Από ένα σημείο και μετά όμως, είναι φανερό ότι το ζήτημα της ασφάλειας λειτούργησε και ως άλλοθι, για να απευθυνθούν σε συγκεκριμένη μερίδα «πελατών» – φιλάθλων, αποκλείοντας άλλους. Η επιλογή αυτή βόλεψε πολλούς. Το γήπεδο δεν είναι μόνο ένας χώρος όπου συγκεντρώνονται άνθρωποι για να παρακολουθήσουν ένα θέαμα. Είναι και πεδίο κοινωνικής εκπροσώπησης και, σε πολλές περιπτώσεις, έκφρασης διαμαρτυρίας, για διάφορα θέματα. Ξεκινώντας από εκείνα που αφορούν στη διαχείριση της ομάδας και φτάνοντας σε λήψη θέσεων για καθημερινά προβλήματα κοινωνικά ή πολιτικά.
Εξάλλου, μόνο με την παρουσία στο γήπεδο, όλων των κοινωνικών εκπροσώπων της οπαδικής (ή φίλαθλης) βάσης μίας ομάδας, μπορεί αυτή να εξακολουθήσει να υπηρετεί την ιστορική και πολιτισμική ταυτότητά της. Οι ομάδες – σωματεία – ποδοσφαιρικές εταιρείες που θέλουν να μιλάνε για έξυπνο και πρωτοποριακό αθλητικό μάρκετινγκ, οφείλουν να εξασφαλίσουν την παρουσία όλων στο γήπεδο. Γιατί, εν τέλει, η «Ομάδα» είναι όλοι αυτοί, χωρίς εξαιρέσεις και αποκλεισμούς.
Το δόγμα «η ασφάλεια των φιλάθλων προέχει» είναι ένα από εκείνα τα αυτονόητα που καλό είναι να επαναλαμβάνονται. Είναι όμως, γεγονός, ότι η τεχνολογία έχει εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό, που μπορεί να εγγυηθεί ότι ακόμα και θέσεις ορθίων είναι ασφαλείς. Έτσι, για παράδειγμα, ο Πρόεδρος της Τότεναμ Ντάνιελ Λίβι, προκειμένου να κάνει το… χατίρι των οπαδών της ομάδας του, έψαξε, βρήκε και τοποθέτησεστο “Tottenham Hotspur Stadium”, καρεκλάκια με πρωτοποριακό σχεδιασμό, που επιτρέπουν στους φίλους της ομάδας να στέκονται και όρθιοι με την ίδια άνεση και ασφάλεια.
Με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνικής και με τη διαβούλευση όλων των εμπλεκόμενων μερών, λύσεις βρίσκονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν προχωρήσουν οι Βρετανοί από την Πρωτοχρονιά του επόμενου έτους, στο πειραματικό στάδιο εφαρμογής της «ασφαλούς κερκίδας για ορθίους», έκαναν διαβούλευση με επιστήμονες, την Αστυνομία, τις διοικήσεις των ομάδων, τους εκπροσώπους των οργανωμένων οπαδών, αλλά και εκπροσώπους οικογενειών που είχαν θύματα στο Χίλσμπορο!
Τριάντα δύο χρόνια πίσω
Από το 1989 μέχρι σήμερα, έχουν περάσει τριάντα δύο ολόκληρα χρόνια. Στην Ελλάδα, ο Ολυμπιακός έχει ένα σχετικά σύγχρονο γήπεδο, ηλικίας ήδη 18 χρόνων. Η ΑΕΚ τον Σεπτέμβριο θα μπει στο υπερσύγχρονο σπίτι της, ενώ ο Παναθηναϊκός και ο ΠΑΟΚ βρίσκονται μόλις στο ξεκίνημα οικοδόμησης των γηπέδων τους. Επομένως, το 2022 βρισκόμαστε στο σημείο που οι Βρετανοί βρέθηκαν το 1989.
Τη στιγμή που στο εξωτερικό συζητούν για το τί είδους γήπεδο θέλουμε, ποιοι θα έχουν πρόσβαση σε αυτό και υπό ποιες προϋποθέσεις, εμείς συζητάμε ακόμα για το εάν και το πώς θα φτιάξουμε σύγχρονες και ασφαλείς υποδομές. Σε λίγα χρόνια όμως, σχεδόν όλες οι μεγάλες ελληνικές ομάδες θα έχουν καινούργια γήπεδα. Οι ΠΑΕ θα απευθυνθούν στους ενδιαφερόμενους και θα τους «πουλήσουν» μία ή περισσότερες θέσεις στα νέα γήπεδα. Και εκεί θα μετρήσει αν θα απευθυνθούν στον κόσμο με όρους «πελάτη» ή με όρους «οπαδού».
Αν, δηλαδή, θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν την αγάπη (ή και την «τρέλα») των φιλάθλων, για την ομάδα τους ή αν θα λάβουν υπόψη και άλλους παράγοντες: όπως, για παράδειγμαοι οικονομικές συνθήκες, η προοπτική να είναι παρόντες άνθρωποι όλων των ηλικιών και από όλες τις οικονομικές και κοινωνικές κατηγορίες. Αν θα διευκολυνθεί η παρουσία νέων παιδιών, που θα αποτελέσουν τη βάση για την επόμενη γενιά φιλάθλων της ομάδας. Εν πάσει περιπτώσει, εκεί θα μετρήσει αν οι διοικήσεις των ΠΑΕ θέλουν ένα γήπεδο όπου θα εκπροσωπείται η ιστορική και κοινωνική βάση της ομάδας σε όλο εύρος τους ή, αντιθέτως, αν το γήπεδο θα μετατραπεί σε ένα μαγαζί που, κάθε Κυριακή θα μετράει πελάτες και εισπράξεις.
Το σύγχρονο μάρκετινγκ είναι ολόκληρη επιστήμη. Και το αθλητικό μάρκετινγκ εξειδικευμένος κλάδος της. Τα ευρωπαϊκά ποδοσφαιρικά κλαμπ που θέλουν να λέγονται μεγάλα και σύγχρονα, πριν ακόμα κάνουν μεγάλες και δαπανηρές μεταγραφές, έχουν επενδύσει στη στελέχωση των διευθύνσεων μάρκετινγκ πολλά και ικανά στελέχη.
Παραμένει η ουσία… Τα μεταξωτά γήπεδα θέλουν και επιδέξιες διοικήσεις. Όποια καταφέρει να βρει τη σωστή ισορροπία, ανάμεσα στον «πελάτη» και στο «φίλαθλο – οπαδό» θα επιτύχει να έχει σύγχρονα γήπεδα, ασφαλή, γεμάτα και «ζεστά». Όσοι το τραβήξουν στα άκρα, θα κινδυνέψουν να έχουν κόσμο μόνο στις σουίτες. Η συζήτηση καλό είναι να ανοίξει, γιατί τα μέχρι τώρα δείγματα μόνο θετικά δεν είναι.
(Ο Κώστας Καρβουναρίδης είναι Δικηγόρος – Διεθνές Μάστερ Αθλητικού Δικαίου και Μάνατζμεντ / Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών – CIES –FIFA)
