Θα κέρδιζε ο ΣΥΡΙΖΑ τις εκλογές του 2015, αν δεν είχε απέναντί του την κυβέρνηση Σαμαρά και τον τρισκατάρατο –εκείνη τη χρονική περίοδο– παλαιό δικομματισμό; Θα κέρδιζε η ΝΔ τις εκλογές του 2019, αν δεν είχε απέναντί την κυβέρνηση Τσίπρα και την απροκάλυπτα κυνική συμμαχία του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ; Οι εκλογές στην Ελλάδα κερδίζονται από όποιον απλώς σκοτώνει την ώρα του περιμένοντας να φουντώσει η οργή για την αλαζονεία και την αναποτελεσματικότητα του προηγούμενου.
Για αυτό και οι εκλογικές αναμετρήσεις πλέον δε συγκινούν κανέναν. Όσο χαμηλότερες οι προσδοκίες σου από μια κυβερνητική αλλαγή, τόσο λιγότερο το ενδιαφέρον σου για την πολιτική και τα δημόσια πράγματα. Μια πολιτεία χωρίς πολίτες; Περίπου. Μαθημένοι για χρόνια να βλέπουν τα κόμματα ως διεκπεραιωτές προσωπικών αναγκών τους, οι Έλληνες σήμερα δυσκολεύονται να βρούνε τον λόγο της εμπλοκής τους σε μια δράση με στόχο το συλλογικό συμφέρον και αρκούνται στο προνόμιο της περιοδικής βαθμολόγησης των κυβερνήσεων, περίπου όπως κάνουν και ως θεατές των reality shows.
Θα ήταν διαφορετική η ποιότητα των κυβερνήσεών μας, αν ήμασταν ενεργότεροι πολιτικά; Θεωρητικά, οι ενεργοί πολίτες θα παρακολουθούσαν τις εξελίξεις στην οικονομία και στην κοινωνία, θα πρότειναν λύσεις και θα ήλεγχαν συστηματικά την κάθε κυβέρνηση ως προς τις εφαρμοζόμενες δημόσιες πολιτικές σε διαρκή βάση.
Πώς θα οργανώνονταν οι ενεργοί πολίτες; Σε κόμματα; Είναι τόσο εύκολη η απάντηση;
Όχι. Άλλωστε η ελληνική κοινωνία έχει βιώσει μάλλον τραυματικά τις συνέπειες της κομματικής ένταξης των πρώτων δεκαετιών της μεταπολιτευτικής περιόδου. Η οργάνωση των πολιτών στα κόμματα τη δεκαετία του 1980 έγινε με όρους και προθέσεις αποικισμού της κοινωνίας πολιτών από αυτά. Κάθε κοινωνική δράση, από τη διεκδίκηση της ισότητας των δύο φύλων στην εργασία μέχρι την προστασία των δικαιωμάτων των ζώων, χρωματίστηκε και τελικά παρέλυσε, καθώς έγινε σαφές με τον καιρό ότι η ικανοποίηση των αιτημάτων ήταν πάντα μονόπλευρη –χωρίς να επιχειρείται δηλαδή καμία σύνθεση αντιτιθέμενων προτιμήσεων– και άμεσα εξαρτημένη από τη σχέση της ομάδας διεκδίκησης με την κομματική εξουσία. Τέτοια κόμματα δεν μπορούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη κανενός. Όμως υπάρχει άλλη οδός ενεργοποίησης εκτός των κομμάτων σε μια σύγχρονη δημοκρατία;
Όχι. Υπάρχουν όμως και άλλου τύπου κόμματα που θα μπορούσαν να κερδίσουν πίσω τους πολίτες. Πώς θα ήταν ένα τέτοιο κόμμα; Θα ήταν δημιουργημένο ως ένα μικρό σύνολο ανθρώπων με κοινή συναίσθηση της ανάγκης μεταρρυθμίσεων τόσο της αγοράς και του κράτους, όσο και της κοινωνικής ζωής και κοινή νοοτροπία ως προς τον συναινετικό τρόπο λήψης των αποφάσεων. Το δεύτερο, δηλαδή η νοοτροπία ενός κόμματος και, σε επόμενο χρόνο όταν το κόμμα φτάσει στην εξουσία, η νοοτροπία μιας διακυβέρνησης είναι τα πλέον κομβικά στοιχεία ενός κόμματος που θα μπορούσε να κερδίσει πίσω τους πολίτες.
Το «έτσι θέλω», το «σειρά μας τώρα», το «αυτό λένε οι επικοινωνιολόγοι» δεν μπορούν να είναι οι οδηγοί μιας κατ’ ευφημισμό συλλογικής δράσης. Πίσω από κάθε τέτοια φράση βρίσκεται η ίδια αλαζονική νοοτροπία. Αυτή η αλαζονεία των σημερινών κομματικών ηγεσιών και των επαγγελματιών της πολιτικής είναι πιο απεχθής και από την αναποτελεσματικότητά τους. Για αυτό και είναι η πλέον κρίσιμη παράμετρος στη μάχη για την επιστροφή των πολιτών στην πολιτική. Μια νοοτροπία συναίνεσης ως προς τις προτεινόμενες λύσεις και ισοτιμίας ως προς τις σχέσεις των μελών είναι το υπ’ αριθμόν ένα ζητούμενο για ένα κόμμα που θα μπορούσε να κερδίσει πίσω τους πολίτες.
Μπορεί κάποιο από τα εδραιωμένα κόμματα να αποκτήσει μια τέτοια νοοτροπία; Όχι. Η Νέα Δημοκρατία, ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΙΝΑΛ είναι όλα κόμματα φτιαγμένα από τα υλικά της παλιάς νοοτροπίας που έστειλε τους πολίτες στην ακραία ιδιώτευση. Το στοίχημα ενός κόμματος που θα έχει σημαία του τη νοοτροπία συναίνεσης και ισοτιμίας μπορεί να κερδηθεί μόνο από ένα νέο κόμμα που θα χτιστεί από εκείνες τις μικρές ομάδες ανθρώπων που συζητούν, κατανοούν και πασχίζουν να βρούνε λύσεις στην υπηρεσία τους, στη γειτονιά τους, στον συνεταιρισμό τους. Ένα κόμμα χωρίς αστέρες και μεγάλες μεταγραφές από άλλα κόμματα. Ένα τέτοιο κόμμα λείπει από το ελληνικό κομματικό σύστημα. Και σήμερα και εχθές.
(Ο Νίκος Νυφούδης είναι πρώην βουλευτής του Ποταμιού)
