Η σεισμική δράση σε ολόκληρο τον πλανήτη, αλλά και σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως η χώρα μας, δεν παραμένει σταθερή με το χρόνο. Αντίθετα, παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις στο χρόνο, στο χώρο και ως προς το μέγεθος των σεισμών. Για το λόγο αυτό οι ειδικοί παρακολουθούμε αυτές τις διακυμάνσεις γιατί μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τα φαινόμενα και τις γεωφυσικές διαδικασίες που οδηγούν στη γένεση των σεισμών.
Στο πλαίσιο αυτό έκανα μία σχετική, σύντομη ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την τρέχουσα σεισμική δράση στην Ελλάδα, πιστεύοντας ότι ίσως ενδιέφερε μερικούς. Αποδείχτηκε αμέσως ότι το ενδιαφέρον υπήρξε πολύ πιο έντονο από το αναμενόμενο. Συνεπώς, είναι αναγκαία η περαιτέρω ερμηνεία των όσων ανέφερα στην ανάρτηση.
Ας δούμε πρώτα την ανάρτηση αυτή καθ’ αυτή και η οποία λέει τα εξής:
«ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΗΣΥΧΙΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗ ΧΩΡΑ!!
Εντός του 2022 δεν έχει κάνει ούτε ένα σεισμό μεγέθους μεγαλύτερου του 5. Που είναι τα 6άρια και 7άρια της διετίας 2020-2021…Τώρα συσσωρεύει ενέργεια το σύστημα!!»
H αλήθεια είναι ότι δεν ανέμενα αυτή η απλή παρατήρηση να προκαλέσει το μεγάλο ενδιαφέρον των συμπολιτών μας αλλά και αρκετών ΜΜΕ, αν και 1-2 από τα ειδησεογραφικά sites, που ασχολήθηκαν με το θέμα, διαστρέβλωσαν και διάνθισαν με σχόλια την ανάρτηση προκειμένου να προκαλέσουν το πολυπόθητο «κλικ».
Η ανάρτηση-διαπίστωση περιέχει τέσσερεις αναντίρρητες σεισμολογικές αλήθειες. Η πρώτη αλήθεια είναι ότι στη χώρα μας περάσαμε μία διετία (2020-2021) έντονης σεισμικής δράσης με αρκετούς ισχυρούς σεισμούς. Στις 2 Μαΐου 2020 σεισμός μεγέθους Μ=6,6 διέρρηξε το τμήμα της ελληνικής τάφρου στο θαλάσσιο χώρο στα νότια της Ιεράπετρας Κρήτης. Μερικούς μήνες αργότερα, στις 30 Οκτωβρίου του 2020, ένας ακόμη ισχυρότερος σεισμός μεγέθους 7,0 συγκλόνισε τη Σάμο και την περιοχή της Σμύρνης στη Δ. Τουρκία, όπου και σημειώθηκαν ολικές καταρρεύσεις πολυκατοικιών με πολλά θύματα. Στη Σάμο προκλήθηκαν εκτεταμένες βλάβες και δύο θύματα. Επίσης, δημιουργήθηκε ένα δυνατό τσουνάμι που κατέκλυσε πολλές παράκτιες περιοχές της Σάμου και της Δ. Τουρκίας.
Η σεισμική ενέργεια στην ελλαδικό χώρο δεν είχε εκτονωθεί επαρκώς και οι ισχυροί σεισμοί επαναλήφθηκαν στις 3 και 4 Μαρτίου στην περιοχή του Τυρνάβου Θεσσαλίας με μεγέθη 6,3 και 6,2, αντίστοιχα. Οι βλάβες υπήρξαν σημαντικές στο Δαμάσι και στα άλλα χωριά της περιοχής. Ο κύκλος της έντονης σεισμικής δράσης συνεχίστηκε και πάλι στην Κρήτη. Ύστερα από μία σχεδόν τετράμηνη προσεισμική δράση στο Αρκαλοχώρι, έγινε ο κύριος και καταστροφικός σεισμός μεγέθους 6,0 στις 27 Σεπτεμβρίου του 2021. Ο κύκλος της διετούς έντονης σεισμικής δράσης έκλεισε στις 12 Οκτωβρίου του 2021 με σεισμό μεγέθους 6,3 που είχε το επίκεντρο του στο θαλάσσιο χώρο στα νοτιοανατολικά της Ζάκρου στην ανατολική Κρήτη. Μόνο λίγες βλάβες παρατηρήθηκαν στην περιοχή της Σητείας. Εδώ δεν θα αναφέρουμε και τους πολλούς άλλους σεισμούς με σημαντικά μεγέθη της τάξης του 5,5 ή γύρω από το μέγεθος αυτό, που έγιναν στη χώρα στη διετία 2020-2021. Η αναφορά μόνο των πολύ ισχυρών σεισμών αρκεί για να αποδώσουμε επαρκώς το υψηλό επίπεδο σεισμικότητας που βιώσαμε κατά την προηγούμενη διετία.
Η δεύτερη αλήθεια που εμπεριέχεται στην εν λόγω ανάρτηση είναι ότι στη διάρκεια του 2022 δεν έχει γίνει στη χώρα μας ούτε ένας σεισμός που να υπερβαίνει το μέγεθος 5. Όλοι οι σεισμοί είναι μικρότεροι αυτού του μεγέθους.
Η τρίτη αλήθεια, που προκύπτει αβίαστα από τη δεύτερη, συμπυκνώνεται στη φράση «Σεισμική ησυχία σε όλη τη χώρα». Ουδεμία αμφιβολία υπάρχει επ’ αυτού. Τα επιστημονικά δεδομένα είναι εξαιρετικά εύγλωττα.
Η τέταρτη αλήθεια είναι ότι με τους αλλεπάλληλους ισχυρούς σεισμούς απελευθερώθηκε πολύ σημαντική ποσότητα σεισμικής ενέργειας κατά τη διετία 2020-2021. Το γεωδυναμικό σύστημα, που προκαλεί τους σεισμούς στη χώρα, δε διαθέτει προς το παρόν σημαντικά αποθέματα για τη γένεση και άλλων ισχυρών σεισμών, ούτε καν μετρίου μεγέθους σεισμών. Αυτή είναι μια πολύ βάσιμη ερμηνεία που δικαιώνει τη διαπίστωση περί σεισμικής ησυχίας. Ταυτόχρονα δικαιώνει και τη διαπίστωση ότι το «Τώρα συσσωρεύει ενέργεια το σύστημα”. Πράγματι, η διαδικασία συσσώρευσης σεισμικής ενέργειας, λόγω της σύγκρουσης των λιθοσφαιρικών πλακών της Αφρικής και της Ευρασίας, είναι συνεχής επί εκατομμύρια χρόνια και έτσι θα συνεχίσει. Οπότε δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και πάλι συσσωρεύεται ενέργεια.
Αυτές οι αναντίρρητες αλήθειες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ενέργεια που συσσωρεύεται θα εκτονωθεί και πάλι με τη γένεση ισχυρών σεισμών στο μέλλον. Πιστεύω ότι ακόμη και οι μη ειδικοί αντιλαμβάνονται, έστω και σε αδρές γραμμές, αυτούς τους φυσικούς μηχανισμούς. Οι ειδικοί, όμως, δε μπορούμε τώρα να απαντήσουμε στο ερώτημα πού, πότε και με τι μέγεθος θα εκδηλωθεί ο επόμενος ισχυρός σεισμός. Όταν πλησιάσει η ώρα του, ίσως να μπορέσουμε να διαγνώσουμε προειδοποιητικά σημάδια, όπως υπήρξαν οι προσεισμοί στο Αρκαλοχώρι.
Εκείνο που είναι σημαντικό από επιχειρησιακή άποψη είναι η εφαρμογή των προληπτικών μέτρων που προβλέπονται στο Σχέδιο Εγκέλαδος, το οποίο προσδιορίζει και τις αρμοδιότητες και υπευθυνότητες των διαφόρων φορέων (π.χ. ΟΤΑ κλπ.) που είναι εντεταλμένοι να εφαρμόσουν τα μέτρα. Για να είμαστε προετοιμασμένοι και να μην αιφνιδιαστούμε.
Μήπως η εφαρμογή του Σχεδίου Εγκέλαδος είναι η μόνη ικανή και αναγκαία συνθήκη προκειμένου να πετύχουμε αποτελεσματική αντισεισμική προστασία; Ασφαλώς όχι. Το πλέγμα των δράσεων που απαιτούνται για να πετύχουμε αυτό το αποτέλεσμα είναι ευρύτατο. Και τα προβλήματα πολλά. Ελπίζω ότι δεν θα χρειαστεί να επανέλθουμε επ’ αυτών.
(Ο Δρ. Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος είναι Σεισμολόγος, Επιστημονικός συνεργάτης ΕΕ και UNESCO, Συγγραφέας του βιβλίου «Στα Μονοπάτια του Εγκέλαδου», Εκδόσεις Οσελότος, Ιούνιος 2021)
