Βιετνάμ (ήττα Αμερικανών), Αφγανιστάν (ήττα Σοβιετικών), Γιουγκοσλαβία (πρόκληση αστάθειας), Λιβύη (πρόκληση αστάθειας),Ιράκ (αστάθεια, ευνοήθηκε το Ιράν), Συρία (ευνοήθηκε ο αντίπαλος), Αφγανιστάν (αποχώρηση δυτικών και επικράτηση των Ταλιμπάν;). Χωρίς να αναφέρουμε τα πραξικοπήματα και τις μικρότερες επεμβάσεις στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου και μετέπειτα.
Ενώ πλησιάζει η ημερομηνία της οριστικής αποχώρησης των Αμερικανών από το Αφγανιστάν, την 20η επέτειο της 11ης Σεπτέμβρη (ημέρας που συνέβη το απροσδόκητο της επίθεσης των φανατικών τζιχαντιστών εντός του αμερικανικού εδάφους) έχει αρχίσει ο προβληματισμός για τα αίτια που προκάλεσαν την αποτυχία της αμερικανικής πολιτικής να αλλάξει τα δεδομένα στην ορεινή αυτή χώρα και να δημιουργήσει συνθήκες μόνιμης και σταθερής Δημοκρατίας δυτικού τύπου. Πολύ μελάνι έχει χυθεί περιγράφοντας τις στρατιωτικές αποτυχίες καθώς και ατυχείς πολιτικές αποφάσεις. Υπάρχει προβληματισμός για τους λόγους που η πιο ισχυρή χώρα, με τα εκατοντάδες thinktanks σχεδίασε όλους τους πολέμους χωρίς στρατηγική εξόδου (exitstrategy).
Δυστυχώς, μικρός συσχετισμός γίνεται με την προηγούμενη εισβολή και την προσπάθεια των Σοβιετικών το 1979. Επίσης δεν συσχετίζονται οι πόλεμοι μεταξύ τους, η νεοαποικιοκρατία, η προσπάθεια «εξαγωγής» της δυτικού τύπου Δημοκρατίας, τα σχέδια για δημιουργία νέων αγορών ή φθηνών ζωνών παραγωγής προϊόντων, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, προκειμένου να τροφοδοτούνται οι αναπτυγμένες, κύρια δυτικές χώρες.
Η αποτυχία στο Αφγανιστάν
Η κακοτράχαλη χώρα του Αφγανιστάν, ελέγχει στρατηγικούς δρόμους και επηρεάζει τις σχέσεις Πακιστάν, Ινδίας, Κίνας, κεντρικής Ασίας, Ιράν.
Οι Βρετανοί και οι Ρώσοι τον 19ο αιώνα το ήξεραν καλά και πλήρωσαν το τίμημα πρώτοι. Ένας Ρώσος στρατηγός το 2001 προειδοποίησε τους Αμερικανούς συναδέλφους του για τους κινδύνους του Αφγανιστάν, παραθέτοντας ένα άρθρο των Μάρξ και Ένγκελς(1853) για την πολυπλοκότητα της κατάστασης στη χώρα αυτή. Δεν τον άκουσαν. Ο «καλός πόλεμος» (the good war), σε αντίθεση με τον δύσκολο πόλεμο του Ιράκ, κόστισε 2 τρις δολάρια και 3.500 νεκρούς, συν τους τραυματίες. Ένας πόλεμος που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2001 για να εξουδετερώσει τις βάσεις της Αλ-Καϊντα και πράγματι μέσα σε 60 μέρες το καθεστώς των Ταλιμπάν, δηλαδή των ισλαμιστών που είχαν υποστηριχτεί από την CIA για να εκδιωχθούν οι σοβιετικοί, είχε πέσει. Απώλειες μόνο τέσσερεις Αμερικανοί στρατιώτες και αυτοί από φίλια πυρά. Η συνέχεια όμως ήταν πιο δύσκολη. Οι Ταλιμπάν εκμεταλλεύτηκαν τα λάθη των Αμερικανών (παραβίαση τοπικής κουλτούρας, βομβαρδισμός αμάχων) και την διάθεση για αγώνα απέναντι στον εισβολέα και κατόρθωσαν να οργανώσουν το 2006 ένα στρατό άτακτων 10.000 ανδρών. Περισσότεροι από 40.000 άμαχοι σκοτώθηκαν σε 15 χρόνια πολέμου. Χωριά καταστράφηκαν. Οι συνεχείς ενισχύσεις που έφτασαν τους 140.000 το 2011 δεν έφεραν αποτέλεσμα. Με ένα πληθυσμό όπου το 70% είναι κάτω από 25 ετών, άνεργοι, μεγαλωμένοι στον πόλεμο, με πατριαρχικές οικογένειες, τα πράγματα δεν βελτιώνονται επειδή 3,5 εκατ. κορίτσια πηγαίνουν σχολείο από ένα σύνολο 5,5 εκατ. Είναι ο ίδιος λόγος που δεν επικράτησε ο σοβιετικός εκσυγχρονισμός παρά τις υποδομές (σχολεία, νοσοκομεία κλπ) που έφτιαξαν. Η συμφωνία με τους Ταλιμπάν για αποχώρηση όλων των Αμερικανών μέχρι τον Σεπτέμβριο θα σταματήσει την αιματοχυσία για τους Αμερικανούς αλλά κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγήσει σε εμφύλιο. Οι Ταλιμπάν λένε στους Αμερικανούς «εσείς έχετε όλα τα ρολόγια αλλά εμείς έχουμε τον χρόνο με το μέρος μας».
Η «εξαγωγή» της Δημοκρατίας
Οι νεοσυντηρητικοί σύμβουλοι του Μπούς (κάποιοι πρώην τροτσκιστές) θεώρησαν ότι μετά την κατάρρευση του «σοσιαλισμού» ήταν εύκολη η «εξαγωγή» της δυτικού τύπου Δημοκρατίας. Όπως κάποιοι από αυτούς πίστευαν στην «εξαγωγή’’ της επανάστασης πριν χρόνια. Αυτό θεώρησαν θα επηρέαζε τις συνήθειες, την κοινωνική κατάσταση και θα δημιουργούσε νέες αγορές με καταναλωτικές συνήθειες. Η επιβράδυνση του καπιταλισμού θα έβρισκε διέξοδο. Σκόνταψαν στις βαθιές ρίζες μιας οπισθοδρομικής τοπικής κουλτούρας και στην αποικιοκρατική αντίληψη που επέδειξαν.
Η παγκοσμιοποίηση
Τι έφεραν οι «αραβικές ανοίξεις»; Αντί να δημιουργήσουν αγορές και δυτική Δημοκρατία, προκάλεσαν χάος, ανάδειξη τοπικών συμφερόντων, θρησκευτικό φανατισμό (Ιράκ, Συρία, Λιβύη κλπ).
Τι έφεραν οι «πορτοκαλί επαναστάσεις» στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες (Ουκρανία, Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία κλπ); Αντί να δημιουργήσουν ζώνη δυτικών συμφερόντων και δυτική Δημοκρατία, αύξησαν τον αυταρχισμό των κυβερνήσεων, σκλήρυναν τη στάση της Ρωσίας και της Κίνας (Ουκρανία, Ουϊγούροι στην επαρχία Ξινγιάνγκ) και προκάλεσαν δυσκολίες στη διεθνή οικονομική συνεργασία, σε μια εποχή κρίσης του καπιταλισμού.
Οι κίνδυνοι για εμάς
Πέρα από τη γενικότερη γεωπολιτική αστάθεια που εγκυμονεί κινδύνους γενίκευσης των πολέμων, δεν ευνοεί το διεθνές εμπόριο και τη συνεργασία, προκαλεί οικονομικές κρίσεις, υπάρχουν και οι επιπτώσεις στο μεταναστευτικό και ανθρωπιστικό πεδίο. Φανταστείτε σε περίπτωση εμφυλίου ή κατάρρευσης της κυβέρνησης του Αφγανιστάν, πόσοι Αφγανοί (μορφωμένοι, απελπισμένοι κ.α.) θα καταφύγουν στην Ευρώπη. Δείτε τι γίνεται με τους εμφύλιους στην ρημαγμένη Αφρική και χωρίς το ‘’ανάχωμα» της Λιβύης. Πόσοι μετανάστες πνίγονται καθημερινά στη Μεσόγειο. Φανταστείτε μια ακόμη αστάθεια στα Βαλκάνια. Ή μια καθεστωτική κρίση στην Τουρκία, για να μιλήσουμε για τον περίγυρό μας.
Συμπέρασμα: Η «εξαγωγή» Δημοκρατίας (πρόσχημα για αγορές και επιρροή) αποτυγχάνει όταν δεν σχετίζεται με τις τοπικές ανάγκες και απαιτήσεις.
Οι επεμβάσεις των «μεγάλων» χωρών για λόγους γεωπολιτικούς μόνο προβλήματα προκαλούν και διαταράσσουν το πλέγμα της παγκοσμιοποίησης, που επηρεάζει τις περισσότερες χώρες. Οι επιπτώσεις των τοπικών πολέμων δεν περιορίζονται πλέον σε μια περιοχή. Ακόμη και τυχαία γεγονότα σε τοπικό επίπεδο έχουν επιπτώσεις παντού. Ο πλανήτης έγινε εύθραυστος…
Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην Υπουργός και Υποστράτηγος ε.α.
