Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία εκτός των καταστροφών στην εμπόλεμη ζώνη, την αναστάτωση των διεθνών αγορών, την ενεργειακή αλλά και επισιτιστική κρίση, διαμόρφωσε ένα νέο γεωπολιτικό τοπίο. Την αμφισβήτηση της κυριαρχίας της Δύσης σ’ έναν πλήρως, μέχρι πρότινος, παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Συνολικά περίπου 40 χώρες ακολουθούν τις επιταγές των ΗΠΑ. Ο Ευρωπαϊκός δορυφόρος τους, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, οι χώρες της Ωκεανίας, Αυστραλία-Νέα Ζηλανδία καθώς και η Νότια Κορέα.
Ισχυρές χώρες, τουλάχιστον οικονομικά και στρατιωτικο-πολιτικά, που όμως δεν είναι η πλειοψηφία στον πλανήτη. Οι διαφωνίες φάνηκαν από το ξεκίνημα της παράνομης ρωσικής εισβολής απέναντι στις κινήσεις της Αμερικής και των συμμάχων της καθώς οι κυρώσεις εναντίον της Μόσχας δεν έγιναν αποδεκτές από την μεγάλη πλειοψηφία των κρατών.
Ο διαχωρισμός Δύσης και υπόλοιπου κόσμου δείχνει να μην είναι αντιστρέψιμος. Ο κύβος ερρίφθη κι ένας νέος ανταγωνισμός ξημέρωσε στον κόσμο. Δεν θα είναι ένας νέος ψυχρός πόλεμος του περασμένου αιώνα, αλλά η «εκδίκηση» του υπόλοιπου κόσμου απέναντι στην υπερδύναμη και τους συμμάχους της.
Έχοντας στραμμένα τα βλέμματα οι δυτικοί, μαζί και η Ελλάδα, στις ΗΠΑ, την ΕΕ και τους δυτικούς μηχανισμούς εξυπηρέτησης των φιλοδοξιών τους, οι αναδυόμενες οικονομίες έχουν εδώ και κάτι περισσότερο από μια δεκαετία, που χτίζουν το δικό τους σύστημα.
Οι πρώην αποικίες των ευρωπαϊκών χωρών, σε συνεργασία με χώρες της πάλαι ποτέ φιλειρηνικής πρωτοβουλίας των Αδεσμεύτων χωρών, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες γι’ αυτό το πλαίσιο του νέου κόσμου που αρχίζει να διαμορφώνεται.
Η λογική της επιβολής κυρώσεων σε κάθε χώρα που αντιστέκεται στις επιδιώξεις των ΗΠΑ, έχει αποτύχει καθώς είναι η κύρια αιτία της συσπείρωσης των αναπτυσσόμενων χωρών ενάντια στη Δύση.
Ήδη από το 2009, οι BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) στην πρώτη επίσημη σύνοδο κορυφής της ομάδας, που πραγματοποιήθηκε στο Αικατερίνμπουργκ, επικεντρώθηκαν στη βελτίωση της παγκόσμιας οικονομικής κατάστασης και στη μεταρρύθμιση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων ενώ συζητήθηκε ο τρόπος με τον οποίο οι τέσσερις χώρες θα μπορούσαν να συνεργαστούν καλύτερα στο μέλλον.
Στον απόηχο της συνόδου κορυφής του Αικατερίνμπουργκ, τα κράτη BRIC ανακοίνωσαν την ανάγκη για ένα νέο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, το οποίο θα πρέπει να είναι «ποικιλόμορφο, σταθερό και προβλέψιμο». Αν και η δήλωση που δημοσιεύθηκε δεν επέκρινε άμεσα την αντιληπτή «κυριαρχία» του δολαρίου ΗΠΑ – κάτι που η Ρωσία είχε επικρίνει στο παρελθόν – προκάλεσε πτώση της αξίας του δολαρίου έναντι άλλων σημαντικών νομισμάτων. Το πρώτο λιθαράκι για την αμφισβήτηση της Αμερικανικής κυριαρχίας είχε μπει, ταρακουνώντας τις αγορές.
Το 2010 στις BRIC προστέθηκε και το S, με την ένταξη της Νότιας Αφρικής, με τους BRICS να έχουν πλέον συνολική έκταση 39.746.220 km2 και εκτιμώμενο συνολικό πληθυσμό περίπου 3,21 δισεκατομμυρίων, ή περίπου το 26,7% της παγκόσμιας χερσαίας επιφάνειας και το 41,5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Τέσσερα από τα πέντε μέλη συγκαταλέγονται στις δέκα μεγαλύτερες χώρες του κόσμου με βάση τον πληθυσμό, την έκταση και το ΑΕΠ, εκτός από τη Νότια Αφρική που είναι εικοστή τρίτη και στα δύο.
Μέλη της G20, από το 2018, τα πέντε αυτά κράτη είχαν συνδυασμένο ονομαστικό ΑΕΠ 19,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, περίπου το 23,2% του ακαθάριστου παγκόσμιου προϊόντος, συνδυασμένο ΑΕΠ (PPP) περίπου 40,55 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ (32% του παγκόσμιου ΑΕΠ PPP) και εκτιμώμενα 4,46 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε συνδυασμένα συναλλαγματικά αποθέματα.
Παρόλο που οι σχέσεις μεταξύ των χωρών δεν είναι και οι αρμονικότερες καθώς υπάρχουν σημαντικές διαφορές, όπως μεταξύ Κίνας και Ινδίας, ο κοινός στόχος παραμένει ισχυρός για μια «δίκαιη, δημοκρατική και πολυπολική παγκόσμια τάξη».
Η οικονομία ήταν ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των χωρών και οι πρώτες τους κινήσεις ήταν η δημιουργία της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΝDB), tο BRICS Contingent Reserve Arrangement ( CRA ) ένα πλαίσιο για την παροχή προστασίας έναντι των παγκόσμιων πιέσεων ρευστότητας και το σύστημα πληρωμών BRICS ως αντίβαρο στο παγκόσμιο σύστημα πληρωμών SWIFT.
Έχοντας οργανώσει ένα πλαίσιο οικονομικής συνεργασίας και πρωτοβουλιών οι BRICS, η πανδημία πρώτα και ο πόλεμος στην Ουκρανία μετά, έδωσαν την ευκαιρία σε αρκετές χώρες να δουν την ομάδα των πέντε χωρών ως εναλλακτική λύση απέναντι στην Ευρώπη που παράλυσε με την πανδημία, τις ΗΠΑ που δεν βοήθησαν τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου για τον εμβολιασμό, αλλά και τον δυτικό κόσμο που παρασύρει σε οικονομική, ενεργειακή και επισιτιστική κρίση την παγκόσμια κοινότητα, λόγω των κυρώσεων στην Ρωσία.
Όπως ήταν φυσικό η επέκταση του μπλοκ των BRICS ήταν θέμα χρόνου. Κάτι που απασχόλησε την εικονική σύνοδο κορυφής της 23ης Ιουνίου 2022, την οποία φιλοξένησε η Κίνα.
Στην ανακοίνωση που εκδόθηκε μετά το τέλος της εικονικής συνάντησης κορυφής αναφέρθηκε ότι οι ηγέτες θα συνεχίσουν να συζητούν το ενδεχόμενο εισδοχής νέων χωρών στην ομάδα των πέντε χωρών στη βάση «πλήρους διαβούλευσης και συναίνεσης».
Ήδη χώρες όπως το Μπαγκλαντές, η Ινδονησία, το Μεξικό, η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Νιγηρία, το Σουδάν, η Συρία, η Σαουδική Αραβία τα Ηνωμένα, Αραβικά Εμιράτα και το Πακιστάν έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για ένταξη στους BRICS, ενώ επίσημα το 2022, τόσο η Αργεντινή όσο και το Ιράν κατέθεσαν αίτημα προσχώρησης στiς BRICS.
Κοιτώντας με μια πρώτη ματιά τις χώρες που επιθυμούν να συμπεριληφθούν στις BRICS, το μέλλον φαντάζει δυσοίωνο για τη Δύση και τις ΗΠΑ. Σ’ αυτούς που θα έχουν πρόβλημα συμπεριλαμβάνεται και η ΕΕ που έχει προσδεθεί στο άρμα των ΗΠΑ.
Με την εξάρτηση της ΕΕ από τις αναπτυσσόμενες χώρες να είναι μεγάλη, κάτι που φάνηκε τόσο στην πανδημία όσο και τώρα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένας νέος κόσμος θα θέσει στο περιθώριο τόσο την ΕΕ όσο και τον δυτικό κόσμο.
Κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει ότι κατά την πανδημία φάνηκε η εξάρτηση από την Κίνα, ενώ στον πόλεμο στην Ουκρανία φάνηκε ξεκάθαρα η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα της Ρωσίας.
Με τη Δύση απλά να καταναλώνει και τις αναπτυσσόμενες χώρες να παράγουν και να έχουν τις πρώτες ύλες, η ζυγαριά γέρνει επικίνδυνα προς την άλλη μεριά απ’ αυτή που θα επιθυμούσε η Δύση.
Δυστυχώς στην Ευρώπη κοιμούνται κι όχι τον ύπνο του δικαίου.
(Ο Σπύρος Σιδέρης είναι δημοσιογράφος)
