Θα ήταν πραγματικά ενδιαφέρουσα μια έρευνα για τη χρήση της λέξης «αξιολόγηση» από πολιτικούς, εκπαιδευτικούς και γονείς κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης. Από το αυταρχικό σχολείο του μετεμφυλιακού κράτους περάσαμε στην αντιαυταρχική εκπαίδευση, στην κυριαρχία των φροντιστηρίων και τη σταδιακή παραμέληση του δημόσιου σχολείου, και για μια ακόμη φορά σήμερα, την εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης και της «Ελλάδας 2.0», ξανασυζητάμε εν μέσω έντασης το ζήτημα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Κάτι που απ’ όποια πλευρά κι αν το δεις δημιουργεί την εντύπωση μιας χώρας και ενός κράτους που οι λειτουργίες του έχουν ξεπεραστεί από την περιρρέουσα πραγματικότητα.
Και για να μην βγουν εκ των προτέρων λανθασμένα συμπεράσματα, ο γράφων δεν ανήκει σε αυτούς που στο όνομα του εκσυγχρονισμού συγκρίνει άκριτα τα καθ’ ημάς με το τι συμβαίνει στις αναπτυγμένες χώρες. Όχι γιατί οι συγκρίσεις απογοητεύουν, αλλά γιατί οφείλουμε να βάζουμε στη ζυγαριά της σύγκρισης φαινόμενα και καταστάσεις που έχουν κοινά βασικά χαρακτηριστικά. Και αν μιλάμε για τα κράτη της ΕΕ, τα μονά κοινά που έχουμε στο ζήτημα της εκπαίδευσης με πραγματικά αναπτυγμένα εκπαιδευτικά κράτη είναι κάποιες κεντρικές κατευθυντήριες γραμμές και η διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων που πλήττει βάναυσα την ισότιμη πρόσβαση στη εκπαιδευτική διαδικασία και το δικαίωμα στις ίσες ευκαιρίες μέσω της εκπαίδευσης.
Λόγω των παραπάνω, η οποιαδήποτε σύγκριση με εκπαιδευτικά συστήματα που οι σχολικές υποδομές είναι άρτιες και οι μισθοί των εκπαιδευτικών δεν είναι μόνο για την επιβίωσή τους, αλλά τους προσφέρουν ποιότητα ζωής, καταλαβαίνουμε ότι αν δεν είναι εκ του πονηρού, είναι άτοπη και δεν υπάρχει καμιά σχέση με τα ελληνικά πράγματα. Και σε αυτό το σημείο είναι που διαπράττει το δομικό και ιδεοληπτικό λάθος η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας. Στο όνομα ενός ψευδεπίγραφου εκσυγχρονισμού, θέτει απέναντί της έναν κλάδο καθημαγμένο από τις αλλεπάλληλες κρίσεις, που παρόλες τα παθογένειες που κουβαλάει, απέδειξε στην πανδημία ότι μπορεί να δίνει τη μάχη για την εκπαίδευση όλων των παιδιών που φοιτούν στο ελληνικό σχολείο. Με πιο απλά λόγια, πώς μπορεί να γίνει ατομική αξιολόγηση σε έναν εκπαιδευτικό που δεν έχει επιμορφωθεί από την υπηρεσία του και δεν έχει τα κατάλληλα εφόδια να κάνει το μάθημά του;
Από την άλλη πλευρά, οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν καταφέρει να πείσουν την κοινωνία ότι δεν φοβούνται την αξιολόγηση. Ο τρόπος που επικοινωνούνται τα αιτήματά τους, καθώς και μια παρωχημένη, αλλά ορθά μαχητική, συνδικαλιστική διεκδίκηση τους βάζει άδικα απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Και λέμε άδικα, γιατί ήδη από τη δεκαετία του 2000 προπαγανδιζόταν μια άποψη περί τεμπέληδων εκπαιδευτικών που «κάθονται τρεις μήνες», πράγμα το οποίο δεν ισχύει κατ’ ελάχιστο. Αντιθέτως, όταν όλοι κατηγορηθήκαμε ως τεμπέληδες του μεσογειακού νότου, τότε ίσως κάποιοι να καταλάβαμε τι σημαίνει ομαδοποιημένος στιγματισμός. Ωστόσο, η συνεχής επίκληση τεχνικών αφορισμών από πλευράς των εκπαιδευτικών δεν βοηθά στην εξέλιξη του ελληνικού δημόσιου σχολείου.
Το γεγονός είναι ότι το ελληνικό σχολείο χρειάζεται αναβάθμιση. Και αυτό δεν θα γίνει αν μέσω της ατομικής αξιολόγησης το εκφυλίσουμε σε εκπαιδευτικές μονάδες δύο ταχυτήτων, όπως εύλογα ισχυρίζονται οι εκπαιδευτικοί, ούτε με την απόλυση εκπαιδευτικών λειτουργών, επειδή μετά από δεκαετίες στρεβλώσεων τους καλούμε τώρα και εν μια νυκτί να ανταποκριθούν σε εντελώς νέα δεδομένα. Στον αντίποδα η αναβάθμιση δεν μπορεί επίσης να επέλθει με δογματικές αρνήσεις, που αυτο-υπονομεύουν έναν ολόκληρο κλάδο. Η πραγματική αναβάθμιση μπορεί να συντελεστεί με μια εκ θεμελίων «ανακαίνιση» του δημόσιου σχολείου που θα ανταποκρίνεται στις κοινωνικές και εκπαιδευτικές ανάγκες της εποχής. Μια στρατηγική που δεν θα προορίζει ταξικά και εκ των προτέρων τα παιδιά για «υδραυλικούς» ή «πυρηνικούς φυσικούς», αλλά θα συνδυάζει την πλουραλιστική εκπαίδευση με το συνδυασμό ανθρωπιστικής παιδείας και εξοικείωσης με τις νέες τεχνολογίες. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα χωρίς αποκλεισμούς, στιγματισμούς αλλά και προσγειωμένο στο σήμερα και τις ανάγκες του, πνευματικές και υλικές.
(Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος-ιστορικός)
