1. Η συμμετρία
Η ΕΚΤ προχώρησε σε νέα στρατηγική για τη νομισματική πολιτική. Σύμφωνα με την ανακοίνωση :
«Το Διοικητικό Συμβούλιο θεωρεί ότι η σταθερότητα των τιμών διατηρείται καλύτερα με την επιδίωξη ρυθμού πληθωρισμού 2% μεσοπρόθεσμα. Η δέσμευση του Διοικητικού Συμβουλίου σε αυτόν τον στόχο είναι συμμετρική. Συμμετρία σημαίνει ότι το Διοικητικό Συμβούλιο θεωρεί ότι οι αρνητικές και οι θετικές αποκλίσεις από αυτόν τον στόχο είναι εξίσου ανεπιθύμητες. Ο στόχος για ρυθμό πληθωρισμού 2% παρέχει ένα σαφές σημείο αναφοράς για τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό, το οποίο είναι ουσιώδες για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών».
Ένας ρητός αριθμητικός στόχος για το ρυθμό πληθωρισμού, δεν σημαίνει για καμία ΚΤ, ότι ο τρέχων ρυθμός πληθωρισμού, ανά πάσα στιγμή, θα πρέπει να είναι ίσος με τον στόχο. Αυτό που μετράει είναι κατά μέσο όρο να είναι ίση με τον στόχο 2,0%.
Ο στόχος του πληθωρισμού για τη ΕΚΤ , μέχρι σήμερα ήταν α – συμμετρικός γύρω στο 2,0%. Εκείνο που έχει σημασία για να κατανοηθεί η α-συμμετρία είναι ότι η σύγκλιση προς το 2,0% , «από πάνω», δηλαδή από επίπεδα πληθωρισμό πάνω από το 2,0% ,δεν ήταν επιθυμητά. Μόνο η σύγκλιση «από τα κάτω» , δηλαδή από επίπεδα χαμηλότερου πληθωρισμού, ήταν ανεκτά και επιθυμητά. Σε αυτό συνίσταται η μέχρι σήμερα ασυμμετρία στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ.
2. Σε τι μπορεί να βοηθήσει η συμμετρία.
Πρώτος, ένας συμμετρικός στόχος βοηθά να μειωθεί η πιθανότητα να εμφανιστεί το πρόβλημα του μηδενικού ορίου για τα επιτόκια. Πρόκειται για αυτό που η ΕΚΤ ορίζει ως “inflationbuffer”. Με τον συμμετρικό στόχο η ΕΚΤ θα έχει περισσότερο χώρο για να ανεχθεί ποσοστά πληθωρισμού που υπερβαίνουν τον στόχο, προκειμένου να έχει τη δυνατότητα να απομακρύνεται πιο συχνά από την περιοχή κινδύνου του αντιπληθωρισμού.
Δεύτερος, με επίμονα χαμηλό ρυθμό πληθωρισμού (όπως τα τελευταία έτη) και με πληθωριστικές προσδοκίες με τάση μείωσης, μια ρητή αναφορά σε συμμετρικό στόχο για τον πληθωρισμό, βοηθά να αυξηθούν οι πληθωριστικές πιέσεις , γιατί δίνει σήμα ότι η ΕΚΤ είναι διαθέσιμη να ανεχθεί υψηλότερο ρυθμό πληθωρισμού από το 2,0% στο μέλλον, με συνέπεια όμως, ότι η πορεία του θα συγκλίνει «από τα πάνω» προς το βασικό στόχο του 2,0%.
Τρίτος, ένας συμμετρικός στόχος για τον πληθωρισμό ενδυναμώνει την αξιοπιστία της στρατηγικής «forwardguidance» που ακολουθεί η ΕΚΤ από τον Ιούλιο του 2013 (πρόκειται για την στρατηγική κατά την οποία η ΕΚΤ δίνει σαφή μηνύματα για τη νομισματική πολιτική που θα ακολουθήσει στο προσεχές μέλλον). Η στρατηγική «forwardguidance», υπό μια έννοια, βρισκόταν λογικά σε αντίθεση με την προηγούμενη στρατηγική της ΕΚΤ, διότι έδινε καθαρά σήμα ότι καμία παρέκκλιση πάνω από τον στόχο 2,0%, ακόμη και συγκυριακά, δεν θα ήταν ανεχτή. Αλλά η άσκηση στρατηγικής «forwardguidance», σημαίνει ακριβώς ότι υπόσχεσαι σήμερα ότι θα αποδεχθείς ένα σχετικά υψηλότερο ρυθμό πληθωρισμού στο μέλλον (για να αυξηθούν, σήμερα, οι πληθωριστικές προσδοκίες, να μειωθούν τα πραγματικά επιτόκια, ελπίζοντας ότι θα δοθεί κίνητρο για αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας). Με α συμμετρικό στόχο η στρατηγική είναι ελάχιστα πιστευτεί.
3. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της νέας στρατηγικής ΕΚΤ με τη νέα στρατηγική της Fed, την ονομαζόμενη “averageinflationtargeting”;
Ένα ουσιαστικό σημείο : η αξιοπιστία και η δέσμευση (commitment).
Στην περίπτωση της Fed, όταν ο πληθωρισμός βρίσκεται χαμηλότερα από το 2,0%, στο 1,0% η ίδια η Fed επιδιώκει όχι μόνο να επαναφέρει τον πληθωρισμό στο 2,0%, αλλά επισήμως να ανεχθεί ρυθμό πληθωρισμού υψηλότερο του 2,0% για μια χρονική περίοδο ικανή προκειμένου να αντισταθμιστεί η προηγουμένη χρονική περίοδος που ο πληθωρισμός ήταν «πολύ χαμηλός». Αυτή η στρατηγική της αντιστάθμισης αποτελεί επίσημο καθήκον της Fed , και επομένως της δένει τα χέρια. Όσο περισσότερο ότι η Fed θα ανταποκριθεί με αξιοπιστία σε αυτό το καθήκον , τόσο περισσότερο αναμένεται να αυξηθούν οι πληθωριστικές προσδοκίες, κάτι που θα βοηθήσει στη μείωση των πραγματικών επιτοκίων, δίνοντας κίνητρα στην οικονομική δραστηριότητα. Με απλά λόγια η Fed επιθυμεί οι προσδοκίες για την μελλοντική αντιστάθμιση να ενσωματώνονται αυτόματα στους ασκούντες την οικονομική δραστηριότητα.
Στην περίπτωση της ΕΚΤ, δεν υπάρχει κανένα επίσημο-τυπικό καθήκον να αντισταθμιστούν περίοδοι χαμηλού πληθωρισμού με μελλοντικές περιόδους υψηλού πληθωρισμού. Η ΕΚΤ από τη στιγμή που δεν έχει αναλάβει κανένα τέτοιο καθήκον, έχει τα χέρια της ελεύθερα αλλά με το κόστος να διαχειρίζεται τις προσδοκίες με πολύ χαλαρότερο τρόπο από τον αντίστοιχο της Fed. Αυτός ο συμβιβασμός είναι το αποτέλεσμα της γερμανικής παρέμβασης, και συγκεκριμένα ο φόβος ότι αν ακολουθήσει η ΕΚΤ το μονοπάτι της Fed, η νομισματική πολιτική γίνεται πολύ προσαρμοστική σε σχέση με τον κίνδυνο της αύξησης του δημοσίου χρέους σε πολλές χώρες της ευρωζώνης. Συμπερασματικά η διαφορά συνίσταται ότι η Fed επισήμως έχει το καθήκον να αντισταθμίσει τον χαμηλό πληθωρισμό με υψηλότερο πληθωρισμό, ενώ η ΕΚΤ θα μπορούσε να το κάνει σε συγκεκριμένες περιόδους.
(Ο Κώστας Μελάς διδάσκει οικονομία στο Πάντειο και είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων)
