Το πρώτο και πιο βασικό συμπέρασμα από την ανάλυση των αποτελεσμάτων της μεγάλης πανελλαδικής κοινωνικής έρευνας που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ με τη συνεργασία της Prorata (Νοέμβριος 2022) είναι ότι δύο κρίσιμες σε κοινωνικοδημογραφικό επίπεδο κατηγορίες, οι γυναίκες και οι νέοι 17 έως 34 ετών συμπίπτουν στην επισήμανση ότι η ασκούμενη πολιτική έχει αποτύχει να εγγυηθεί, όχι μόνο τη βιωσιμότητα των νοικοκυριών, αλλά και τη βιωσιμότητα οποιουδήποτε σχεδιασμού για το μέλλον.
Αυτό σημαίνει ότι η συνθήκη στη χώρα σήμερα δεν εμπνέει, αλλά φοβίζει, δεν κινητοποιεί, αλλά θέτει τον πληθυσμό σε κατάσταση άμυνας.
Πιο συγκεκριμένα:
Στην ερώτηση «ποια από τα παρακάτω κυρίαρχα συναισθήματα νιώθετε σήμερα», στην οποία οι ερωτώμενοι είχαν να επιλέξουν μεταξύ θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, οι γυναίκες και οι νέοι μεταξύ 17-34 δήλωσαν την απογοήτευση και τον θυμό. Και ενώ αυτά τα δύο συναισθήματα φαίνεται από την έρευνα ότι χαρακτηρίζουν οριζόντια την ελληνική κοινωνία, οι δύο αυτές ομάδες συγκέντρωσαν τα υψηλότερα ποσοστά (41%). Το γεγονός ότι η απογοήτευση και ο θυμός είναι ο κοινός παρονομαστής ερμηνείας της πραγματικότητας εξίσου σε νέους και γυναίκες μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι και οι δύο αυτές ομάδες είναι αποδέκτες του μεγαλύτερου φορτιού πίεσης.
Παράλληλα, στην ερώτηση για την ποιότητα ζωής στη χώρα σήμερα το 37% των ερωτηθέντων την χαρακτήρισαν πιεστική και το 35% ασφυκτική. Ενώ για τις γυναίκες και τους νέους 17-34 τα ποσοστά όσων απάντησαν ασφυκτική είναι 38% και 46% αντίστοιχα και πιεστική 40% και 43% αντίστοιχα. Η αύξηση των ποσοστών πίεσης και στον κρίσιμο δείκτη ποιότητας ζωής, που από τη φύση του είναι ολιστικός, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου γιατί σηματοδοτεί την απαρχή γενικευμένης απόρριψης του πολιτικού συστήματος λόγω του προφανούς αδιεξόδου που επικρατεί.
Όσον αφορά τους νέους, ενδιαφέρον έχει ότι σε σχέση με άλλες ηλικιακές ομάδες που θεωρούν ότι το βασικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα είναι η ακρίβεια, για τους νέους 17-34 το βασικότερο πρόβλημα είναι οι χαμηλοί μισθοί και οι συνθήκες εργασίες, δεύτερο η ακρίβεια και τρίτο η διαφθορά και τα θέματα διαφάνειας. Ειδικά σε ό,τι αφορά στους νέους, το γεγονός ότι προτάσσουν ως βασικότερο πρόβλημα τους χαμηλούς μισθούς, την ανεργία και τις συνθήκες εργασίας, ερμηνεύεται από το γεγονός ότι η χώρα μας είναι «πρωταθλήτρια» στην ανεργία των νέων με το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στη ζώνη του ευρώ, αλλά οφείλουμε να αναδείξουμε τη συσχέτιση των συνθηκών ποιότητας ζωής και την εναγώνια αναζήτηση προοπτικής. Γεγονός που επιβεβαιώνουν τα πολύ υψηλά ποσοστά πρόθεσης για οικονομική μετανάστευση στις ηλικίες 17-34.
Μάλιστα, σύμφωνα με την έρευνα, ένας στους δύο νέους 17-34 δηλώνει ότι έχει σκεφτεί να αφήσει την εργασία τους γιατί θεωρεί ότι υπαμείβεται σε σχέση με την προφορά του στην εργασία του ή σε σχέση με τα προσόντα του. Στην έρευνα επιβεβαιώνεται ότι οι νέοι αντιμετωπίζουν υψηλό βαθμό δυσκολίας απεξάρτησης από το οικογενειακό περιβάλλον και εισόδημα, ενώ ταυτόχρονα βρίσκονται σε φάση εμπέδωσης αισθήματος αδιεξόδου αναφορικά με την αξιοποίηση των ακαδημαϊκών ή των επαγγελματικών τους προσόντων στη χώρα.
Ένα άλλο κρίσιμο εύρημα της έρευνας είναι η στάση των νέων απέναντι στα αποκαλούμενα εθνικά θέματα και τη διαφθορά σε σχέση με τις άλλες ηλικιακές ομάδες. Ενώ στις άλλες ηλικιακές ομάδες τα εθνικά θέματα θεωρούνται ένα από τα πέντε βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα, για τους νέους είναι ένα από τα πέντε λιγότερο σημαντικά. Παράλληλα οι νέοι 17-34 θεωρούν τρίτο κατά προτεραιότητα πρόβλημα της χώρας τη διαφθορά και τα θέματα διαφάνειας.
Τα παραπόνα ευρήματα μπορούμε να τα ερμηνεύσουμε αναλογιζόμενοι τους διαφορετικούς τρόπους ενημέρωσης των ηλικιακών ομάδων. Για τους νέους, τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν την κύρια πηγή ενημέρωσής τους, σε αντίθεση με τις μεγαλύτερες ηλικίες που επιλέγουν πιο συμβατικά μέσα. Το τελευταίο διάστημα οι υποθέσεις διαφθοράς ως ειδήσεις βρίσκουν χώρο κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε ιστότοπους, ενώ τα συμβατικά μέσα, η τηλεόρασης και το ραδιόφωνο, υποβαθμίσουν τη βαρύτητά τους και επιβάλουν στη δημόσια συζήτηση έναντι αυτών τα εθνικά θέματα.
Τέλος οι νέοι 17-34 κρίνουν αρνητικά σε μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με άλλες ηλικιακές ομάδες συγκεκριμένες κυβερνητικές πολιτικές όπως το πρόγραμμα στεγαστικής πολιτικής για νέα ζευγάρια, τις πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και τη διαχείριση του μεταναστευτικού, γεγονός που σε συνδυασμό με τις προηγούμενες απαντήσεις τους μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι αποζητούν πιο προοδευτικές και αποτελεσματικές πολιτικές λύσεις.
Όσον αφορά τις γυναίκες, στην ερώτηση «ποιες κοινωνικές ομάδες θεωρείτε ότι πρέπει να ενισχυθούν οικονομικά μέσω επιδομάτων», το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών απάντησε ότι πρέπει να ενισχυθούν οι κακοποιημένες γυναίκες/παιδιά (36%) και τα άτομα με αναπηρία (36%) ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των αντρών προτεραιοποίησε την οικογένεια και το παιδί (49%) και έπειτα τα άτομα με αναπηρία (39%).
Πρέπει να σημειωθεί ότι παρά τη γενικευμένη πίεση που τους ασκείται κοινωνικά και οικονομικά, οι γυναίκες δεν προτάσσουν το ατομικό έναντι του συλλογικού συμφέροντος της κοινωνικής πολιτικής. Επίσης οι γυναίκες, σε ποσοστά ανάλογα με αυτά των νέων 17-34 στην ίδια ερώτηση, έχουν σκεφτεί να παρατηθούν από τη θέση εργασίας τους διότι θεωρούν ότι υπαμείβονται σε σχέση με τα προσόντα τους ή με όσα προσφέρουν στην εργασία τους. Μάλιστα το 57% των γυναικών στην έρευνα αισθάνονται πολύ δυσαρεστημένες ή δυσαρεστημένες με τις αποδοχές τους, έναντι του 48% των αντρών.
Συμπερασματικά, οι γυναίκες και οι νέοι 17-34 ετών είναι αποδέκτες του μεγαλύτερου φορτίου κοινωνικής και οικονομικής πίεσης και για πρώτη φορά στη μεταπολίτευση δημιουργείται η πολυπληθέστερη ευάλωτη κοινωνική και οικονομική ομάδα στη χώρα. Η ομάδα, αποτελούμενη από τις γυναίκες και τους νέους, φαίνεται ότι έχει ανάγκη αλλαγής πολιτικών, αλλά και ένα πολιτικό αφήγημα προς την κατεύθυνση μιας προοδευτικής, κοινωνικά δίκαιης και προοπτικά εγγυητικής για την ευημερία δημόσιας πολιτικής.
(Η Μάγκυ Δούση είναι Πολιτική Επιστήμονας – Ανάλυση για το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ)
