Οι εξοπλισμοί και ο ανορθόδοξος τρόπος επιλογής και προμήθειας αυτών αναμένεται να απασχολήσει εκτενώς την επικείμενη συζήτηση των πολιτικών αρχηγών την ερχόμενη Παρασκευή στην Βουλή.
Η συζήτηση αυτή σαφώς και θα διεξαχθεί υπό την πίεση των γεγονότων της τελευταίας περιόδου που οι τουρκικές προκλήσεις ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο.
Ωστόσο μια τέτοιου είδους συζήτηση ανασύρει από το χρονοντούλαπο της ιστορίας αμαρτίες του παρελθόντος που ναι μεν βαραίνουν και τα τρία κόμματα εξουσίας, όχι όμως ισόποσα.
Διαχρονικά από την Μεταπολίτευση και έως σήμερα στον τομέα των εξοπλισμών η ΝΔ σημειώνει ποσοτικά και ποιοτικά τις πιο σημαντικές ιστορικές ευθύνες! Είναι η παράταξη που ως κυβέρνηση έχει αλλεργία με τις διαδικασίες διαφάνειας και αξιολόγησης που διέπουν τις αμυντικές προμήθειες αλλά ως αντιπολίτευση επικαλείται αυτές τις διαδικασίες για να διαβάλει την αντίπαλη κυβερνώσα παράταξη και για να ασκήσει διώξεις εναντίον της!
Δεν θα σταθώ στο πώς έκανε τις αμυντικές προμήθειες η ΝΔ την περίοδο 1974-1981 χωρίς εκθέσεις σκοπιμότητας, προκήρυξη διαγωνισμών, αξιολόγηση κριτηρίων. Ανατρέχοντας κανείς στα πρακτικά της Βουλής εκείνης της περιόδου, τον πιάνει ανατριχίλα. Ενδεικτικό το πώς η ΝΔ αγόραζε όπλα στα “τυφλά” σε συνεννόηση απευθείας με τους εμπόρους και όχι μετά από απαίτηση και αξιολόγηση των Επιτελείων ήταν η περίπτωση των βλημάτων Μάβερινγκ το 1976. Ένα χρόνο μετά το ´77 με τυμπανοκρουσίες επιχείρησαν να κάνουν βολή στην Κρανέα παρουσία του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή και υπουργού Άμυνας Ευάγγελου Αβέρωφ. Το βλήμα ήταν ελαττωματικό και πέρασε ξυστά πάνω από τα κεφάλια των επισήμων…
Όταν το ´81 ήρθε στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ, ο Ανδρέας Παπανδρέου εφαρμόζει την στρατηγική της «εθνικής συναίνεσης» στον Τομέα της Άμυνας και αποφεύγει να σκαλίσει τις αμαρτίες του παρελθόντος. Αυτό το εκμεταλλεύεται η ΝΔ και ως αντιπολίτευση εμφανίζεται άσπιλη, αμόλυντη, αγνή Παρθένα…
Το πρόβλημα με την ΝΔ δεν είναι ότι ασκεί έλεγχο στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ – ως θεσμικά είναι υποχρεωμένη- αλλά ότι ενσπείρει την σκανδαλολογία σε κάθε μικρή ή μεγάλη αμυντική προμήθεια και το σοβαρότερο είναι ότι βγάζει άχρηστα τα οπλικά συστήματα που αποκτούνται μέσω πολυετών ανοιχτών διαδικασιών αξιολόγησης από Επιτροπές Εμπειρογνωμόνων των Γενικών Επιτελείων.
Η ΝΔ ως αντιπολίτευση επί προεδρίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη είχε βγάλει «τυφλά» τα Μιράζ 2000 του Ανδρέα τα οποία βρήκαν το …φως τους όταν έγινε εκείνος πρωθυπουργός.
Ως κυβέρνηση η ΝΔ και στην 2η μεταπολιτευτική περίοδο διακυβέρνησης επί Κων/νου Μητσοτάκη ακολουθεί την πρακτική της πρώτης περιόδου Κων/νου Καραμανλή. Δηλαδή αγορές fast track (αεροσκαφών και φρεγατών). Φυσικά και το ΠΑΣΟΚ ως αντιπολίτευση δεν έσπευσε να απαξιώσει τα πλοία και τα αεροπλάνα του Επίτιμου…
Το 1993 ξεκινάει η 2η δεκαετία ΠΑΣΟΚ όπου βάζει στα σκαριά την απόκτηση τεσσάρων υποβρυχίων. Συγκροτούνται επιτροπές επί επιτροπών. Γίνονται συζητήσεις επί συζητήσεων. Έντονος προβληματισμός σε τεχνικό – επιχειρησιακό επίπεδο. Μετά από οκτώ ολόκληρα χρόνια το Ελληνικό Ναυτικό ξέρει τι θέλει και πώς το θέλει. Δεν πηγαίνει στο Κίελο για να αγοράσει «γουρούνι στο σακί».
Θέλει υποβρύχια με αναερόβια πρόωση με τεχνικά χαρακτηριστικά που δεν διαθέτει κανένα άλλο υποβρύχιο στον κόσμο. Ούτε η Γερμανία, η «μάνα» των υποβρυχίων, δεν έχει υποβρύχιο σαν αυτό που ζητάνε οι Έλληνες !
Η ΝΔ ως αντιπολίτευση μουρμουράει γιατί αργεί η παραγγελία των υποβρυχίων. Επί της ουσίας κακίζει το Πολεμικό Ναυτικό γιατί έχει απαιτήσεις! Παράλληλα στην γραμμή των «τυφλών» Μιράζ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη η ΝΔ του Κώστα Καραμανλή του Β´ βγάζει αχρείαστα τα Ρώσικα αντιαεροπορικά συστήματα που παρήγγειλε η κυβέρνηση Σημίτη.
Το 2004 η ΝΔ έρχεται για 3η φορά στην εξουσία με έντονο άρωμα σκανδαλολογίας για τους εξοπλισμούς. Μάλιστα ο Κώστας Καραμανλής διορίζει στο τιμόνι των εξοπλισμών τον αδέκαστο εισαγγελέα Γιώργο Ζορμπά για να βγάλει την κόπρο του Αυγεία…
Και εδώ ξεκινάει το πιο σκοτεινό ταξίδι της ΝΔ στον χώρο της Άμυνας και των εξοπλισμών.
Όλα ξεκινούν το 2005, με τη συγγραφή και αποστολή στην Εισαγγελία μιας ανώνυμης επιστολής από δήθεν έντιμους αξιωματικούς, που αναφερόταν σε παραβιάσεις της διαδικασίας σε δύο εξοπλιστικές συμβάσεις της περιόδου του 1999/2000. Έκτοτε το κυνήγι μαγισσών δεν έχει προηγούμενο σε παγκόσμια κλίμακα.
Ξεσηκώνεται τόσο μεγάλο κύμα συνωμοσιολογίας που σαρώνει τα πάντα και παγώνει τους εξοπλισμούς για μια δεκαετία.
Η Βουλή διερευνά και τις δύο υποθέσεις επί μακρόν αλλά άνθρακες ο θησαυρός. Η Δικαιοσύνη παράλληλα, θέτει τις δύο υποθέσεις στο αρχείο χωρίς να αποδοθούν ευθύνες σε μη πολιτικά πρόσωπα. Η ζημιά όμως έχει ήδη γίνει. Πρώτα θύματα της ιστορίας αυτής πέφτουν οι ίδιοι οι εμπνευστές της. Μέχρι το 2006 έχουν όλοι απομακρυνθεί από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.
Ο χορός της σκανδαλολογίας καλά κρατεί σε όλη την θητεία της κυβέρνησης Καραμανλή. Υποθέσεις «παράνομων προμηθειών» επανέρχονται στο φως κατά διαστήματα από δικαστικές έρευνες στο εξωτερικό και δημοσιεύματα του ξένου Τύπου (υπόθεση Zosserand που απεδείχθη άσφαιρη τελικά).
Ορισμένοι πολιτικοί της γαλάζιας παράταξης συνεχίζουν να επενδύουν στο κυνήγι μαγισσών, καλλιεργώντας ένα πολεμικό κλίμα γύρω από τις εξοπλιστικές συμβάσεις.
Αποκορύφωμα η υπόθεση των υποβρυχίων: Ποιος δε θυμάται τα υποβρύχια που έγερναν και δήθεν θα μπορούσαν να γίνουν φέρετρα; Σήμερα αυτά είναι που φυλάνε Θερμοπύλες και όσοι τα έλεγαν αυτά απλά κρύβονται.
Σε αυτό το κλίμα συνεχώς καλλιεργούμενης καχυποψίας το 2010 η υπόθεση των υποβρυχίων συνταράσσει αρχικά τη Γερμανία και μετά την Ελλάδα. Η διαμάχη μεταξύ αντιπροσώπων και κατασκευαστριών εταιριών ανέδειξε τη βασική πτυχή του προβλήματος. Μια μικρή ομάδα επιχειρηματιών με προνομιακές σχέσεις με τους κατασκευαστές συγκέντρωσε σε μικρό διάστημα στα χέρια της μεγάλο πλούτο και δύναμη. Από αυτά που εισέπραξαν μικρό μέρος πήγε σε πολιτικούς και αξιωματούχους όπως απεδείχθη από τις μακροχρόνιες ανακριτικές έρευνες και δικαστικές διαδικασίες. Τα περισσότερα κατέληξαν στις τσέπες τους.
Όμως, η πολιτική διαμάχη γύρω από τους εξοπλισμούς έμοιαζε σαν τα “βουβάλια“ που πλακώνονταν στον βάλτο. Τελικώς την πλήρωσαν τα “βατράχια”. Εκατοντάδες αξιωματικοί και πολιτικοί υπάλληλοι που συμμετείχαν στις Επιτροπές υπέστησαν την βάσανο του ακροατηρίου με βαρύτατες κατηγορίες που σαφώς και δεν είχαν διαπράξει. Ενώ δια γυμνού οφθαλμού φαίνονταν ότι δεν είχαν καμιά σχέση με παράνομες διαδικασίες ή δωροδοκία τελικά κατηγορήθηκαν για απιστία με τους επιβαρυντικούς όρους περί καταχραστών του Δημοσίου.
Υπήρχαν ημέρες στο Εφετείο Αθηνών που πάνω από 100 αξιωματικοί δικάζονταν σε διάφορες υποθέσεις εξοπλιστικών προγραμμάτων. Διαδραματίζονταν σκηνές απείρου κάλλους…
Ορισμένοι Ιαβέρηδες (εισαγγελείς και ανακριτές) έφθασαν στο σημείο να εφευρίσκουν κατηγορίες εναντίον αθώων ανθρώπων και να τους στέλνουν στις αίθουσες των δικαστηρίων χωρίς ενδείξεις ενοχής.
Οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες αντί να βοηθήσουν στη διαλεύκανση των υποθέσεων περιέπλεκαν τα πράγματα ακόμα περισσότερο, κυρίως λόγω άγνοιας των διαδικασιών προμηθειών και των πολύπλοκων συναλλαγών που πραγματοποιούσαν οι αντιπρόσωποι.
Σε συγκεκριμένη υπόθεση που έχει ήδη εκδικαστεί εντοπίστηκε επιχειρηματίας να έχει διακινήσει δεκάδες εκατομμύρια για πρόγραμμα αντισταθμιστικών ωφελημάτων το οποίο ουδέποτε υλοποιήθηκε και αντί να κληθεί αυτός στην ανάκριση, απαγγέλθηκε κατηγορία σε άλλον επιχειρηματία ο οποίος επιμελώς ολοκλήρωσε το δικό του πρόγραμμα και τελικά αθωώθηκε στο δικαστήριο.
Σε όλες αυτές τις στημένες δικαστικές υποθέσεις πέριξ των εξοπλισμών αποδείχτηκε άνθρακας ο θησαυρός…
Η ΝΔ είτε ως αντιπολίτευση , είτε ως κυβέρνηση φέρει ακέραια την ευθύνη για την ηθική ταλαιπωρία εκατοντάδων στρατιωτικών και πολιτικών υπαλλήλων του υπουργείου Άμυνας.
Ωστόσο για να είμαστε ακριβοδίκαιοι. Δεν είναι η ΝΔ που επιδόθηκε στο κυνήγι μαγισσών στον τομέα των εξοπλισμών. Το ίδιο έπραξε η επόμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ.
Η κατάσταση ξέφυγε επί υπουργίας Π. Καμμένου, όταν ιδρύθηκε η ΜΕΕ (Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου) που υποτίθεται θα διερευνούσε υποθέσεις κακοδιαχείρισης στο υπουργείο Άμυνας. Κατά διαστήματα από τη ΜΕΕ τοποθετήθηκαν στην Εισαγγελία Διαφθοράς χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί (πχ λοχαγοί) ως τεχνικοί σύμβουλοι και εμπειρογνώμονες για να στηρίξουν τις ποινικές διώξεις! Ποτέ δεν κατάλαβα ποια σκοπιμότητα εξυπηρετούσε η επιλογή κατώτερων αξιωματικών χωρίς προηγούμενη εμπειρία σε εξοπλιστικά και συμμετοχή σε διαδικασίες προμηθειών του ΠΔ 284/89.
Οι λοχαγοί δεν είχαν καλά-καλά αποφοιτήσει από τη Σχολή Ευελπίδων όταν καταργήθηκε το ΠΔ το 2006. Η ΜΕΕ διαλύθηκε από τη σημερινή ηγεσία του υπουργείου Άμυνας με βαρύτατες υπόνοιες για το ρόλο της, σύμφωνα με παλαιότερες δηλώσεις του νυν υπουργού.
Ωστόσο παραμένουν τα ερωτήματα:
-Για ποιο λόγο οι εισαγγελείς απεδείχθησαν ως εμπειρογνώμονες “λοχαγούς” ;
-Γιατί άσκησαν διώξεις κατά παραγγελία ή επιθυμία πολιτικών προσώπων;
– Γιατί άφησαν να διαφύγουν ορισμένα μεγάλα ψάρια παρά το γεγονός ότι είχαν εντοπιστεί επιβαρυντικά στοιχεία εναντίον τους;
-Γιατί καμιά δίωξη δεν έγινε ποτέ για τη μετά 2004 εποχή όταν εντοπίστηκαν βαρύτατες παρατυπίες στην εκτέλεση των συμβάσεων και στην παραλαβή των οπλικών συστημάτων;
Σήμερα, η περίοδος αυτή από πολλούς δικαστικούς κύκλους έχει χαρακτηριστεί η εποχή της υπερβολής. Επικρατεί πλέον μια μεγαλύτερη νηφαλιότητα και η προσπάθεια επικεντρώνεται εκεί που έχουν εντοπιστεί ροές χρημάτων και ενδείξεις δωροδοκίας.
Είναι ευχής έργον αυτό το κλίμα θα επικρατήσει οριστικά. Αρκεί να μην το υποδαυλίσει η πολιτική αντιπαράθεση. Αρκετές ανθρωποθυσίες έγιναν.
Όσοι εκ των πολιτικών προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν κομματικά όλη αυτή την λαίλαπα, βρέθηκαν αντιμέτωποι με την αναξιοπιστία τους. Όχι μόνο αυτά που κατήγγειλαν δεν αποδείχθηκαν αλλά αναγκάστηκαν οι ίδιοι να προσφύγουν σε μεθοδεύσεις για να αποφύγουν οποιοδήποτε έλεγχο στο μέλλον.
– Είναι πρακτική κράτους δικαίου να κυρώνονται από τη Βουλή όλες οι εξοπλιστικές συμβάσεις για να περιοριστεί ο έλεγχος της δικαστικής εξουσίας στα νέα εξοπλιστικά προγράμματα (την πρακτική εγκαινίασε ο Βενιζέλος το 2011 και ακολούθησαν όλοι οι υπόλοιποι έκτοτε);
Καμιά κύρωση δεν προστατεύει την ουσία του δικαίου και των συμβάσεων. Ας θυμηθούμε τις συμβάσεις παραχώρησης των αυτοκινητοδρόμων του Σουφλιά που κατέρρευσαν την περίοδο της κρίσης και τη σύμβαση για τα υποβρύχια του Βενιζέλου που μέσα σε λίγους μήνες κατέστη ανενεργή. Φθάσαμε την περίοδο 2015-19 να κυρώνονται από τη Βουλή και απλές τροποποιήσεις συμβάσεων αντισταθμιστικών ωφελημάτων (RAYTHEON).
Όσες πολιτικές δυνάμεις επένδυσαν στη κάθαρση βρέθηκαν αντιμέτωπες με τις επιπτώσεις των πράξεων τους και οδήγησαν την χώρα σε ένα ιδιότυπο αφοπλισμό.
Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο κύμα εξοπλισμών. Το εξωτερικό περιβάλλον έχει επιδεινωθεί, οι συμμαχίες είναι εύθραυστες και η χώρα όπως πάντα τρέχει πίσω από τα γεγονότα. Η προσφυγή σε στρατιωτικές λύσεις δεν ήταν ποτέ η πρώτη επιλογή της Ελλάδας. Οι εξελίξεις όμως δεν εξαρτώνται από την Ελλάδα ως εκ τούτου θα πρέπει να είναι έτοιμη για να μην έχει τη τύχη της Αρμενίας.
Για να αποφευχθούν νέα λάθη απαιτείται προγραμματισμός. Εδώ και τώρα πρέπει να υιοθετηθεί το νέο μεσοπρόθεσμο εξοπλιστικό πρόγραμμα και να εγκριθεί από τη Βουλή. Μεμονωμένες κινήσεις μπορεί να φαίνονται αναγκαίες για να καλύψουν τα κενά που δημιουργήθηκαν από μια δεκαπενταετία καθυστερήσεων αλλά δεν επαρκούν.
Τα προβλήματα έχουν αρχίσει να φαίνονται καθώς δεν ακολουθούνται οι ορθές διαδικασίες για την αρχική έγκριση των προμηθειών. Σε μια νύκτα άλλαξε ο σχεδιασμός και ενώ είχε υπογραφεί μνημόνιο συνεργασίας με τους Γάλλους για τις φρεγάτες το ενδιαφέρον στράφηκε προς την αμερικανική πλευρά.
Η διαδικασία για τα RAFALE δείχνει και αυτή να είναι βεβιασμένη. Μπορεί να πρόκειται για μια σοβαρή κίνηση απόκτησης πλεονεκτήματος στο Αιγαίο αλλά από το χρονοδιάγραμμα βλέπουμε ότι ακόμα και τα πρώτα έξι μεταχειρισμένα αεροσκάφη δεν θα ενταχθούν στην αεροπορία πριν τα τέλη του 2021. Τι εμπόδιζε τις υπηρεσίες να ακολουθήσουν ένα πιο συστηματικό τρόπο λειτουργίας και όχι να στριμώχνουν τις συνεδριάσεις της επιτροπής διαπραγμάτευσης σε λιγότερο από ένα μήνα. Ποτέ στο παρελθόν η προετοιμασία μιας τόσο μεγάλης προμήθειας δεν υλοποιήθηκε σε αυτό τον περιορισμένο χρόνο. Κάτω από πίεση τα λάθη και οι παραλείψεις είναι αναπόφευκτα.
Η ιστορική αναδρομή στις αμυντικές προμήθειες, στην σκανδαλολογία και τις δικαστικές διώξεις γίνεται με στόχο να αποφευχθούν παρόμοια παρατράγουδα στο μέλλον ώστε να μην βρεθούν όσοι εμπλέκονται στις σημερινές προμήθειες σε καθεστώς δικαστικής ομηρίας μετά από λίγα χρόνια. Εκτός εάν η Βουλή κληθεί πάλι να λειτουργήσει ως κολυμπήθρα του Σιλωάμ.
(Ο Δήμος Βερύκιος είναι δημοσιογράφος)
