Διανύουμε ένα περίεργο καλοκαίρι το οποίο μας βάζει στον προθάλαμο αναμενόμενων εξελίξεων. Οι απανωτές κρίσεις των δύο τελευταίων ετών, με αποκορύφωμα τη σύρραξη στην Ουκρανία, δημιούργησαν ένα τοπίο άηχης έντασης. Μια κοινωνία που κατακερματίζεται και απαξιώνεται με ταχύτατους ρυθμούς, εύκολα οριζόμενη πλέον ως μετα-κοινωνία.
Μια μικρομεσαία επιχειρηματικότητα -που αποτελεί τον ουσιαστικό πυλώνα ανάπτυξης αλλά ταυτόχρονα και πυρήνα δημιουργίας καινοτομίας τόσο στην Ευρώπη, όσο και την Ελλάδα-, να βρίσκεται μετέωρη και ακροβατούσα.
Η αλήθεια είναι ότι βρισκόμαστε στην κρισιμότερη καμπή της μεταπολεμικής Ευρώπης. Ο Σύνδεσμος Γερμανών Βιομηχάνων (BDI) πριν λίγα χρόνια – επί εποχής Covid και Τράμπ – ζητούσε περισσότερο προστατευτισμό για να διαφυλαχθεί η παραγωγή αλλά και οι κεντρικές υποδομές (τρένα, λιμάνια κοκ) από «ξένους» (βλέπε Κινεζικών συμφερόντων) επενδυτές. Ο ίδιος σύνδεσμος, όπως αναφέρει σε άρθρο του στο iEidiseis ο κ. Θάνος Λιάπας, Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης στο European University Viadrina,της Φρανκφούρτης, ζητά σήμερα από την Γερμανική κυβέρνηση͘͘· Βιομηχανική Πολιτική, με το κράτος σε ρόλο παρεμβατικό και κατευθυντήριο. Αποτελεί αυτή η στροφή των Γερμανών βιομηχάνων αλλαγή μοντέλου και δραπέτευση από τον νεοφιλελευθερισμό που μέσω της παγκοσμιοποίησης έλεγχε τις παγκόσμιες αγορές; Μάλλον όχι, το μόνο σαφές είναι ότι η παγκοσμιοποίηση κατέρρευσε οικονομικά, πολιτικά και ηθικά, αφήνοντας όμως στην καρδιά των εξελίξεων έναν «δράκο» που ελέγχει πλέον το διεθνές εμπόριο, τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και την παγκόσμια παραγωγή.
Ο συνεχιζόμενος πόλεμος συμφερόντων και υπερ-εξάρτισης, εμφανίζει κινδύνους και ο -επιβαλλόμενος- οπαδικός διαχωρισμός των κοινωνιών, δημιουργεί αναποτελεσματικότητα και επικίνδυνα ομιχλώδες τοπίο. Με αυτό τον τρόπο, ο λαϊκισμός βρίσκει χώρο και χρόνο να ελιχθεί και να εδραιωθεί στο πολιτικό τοπίο. Η Γαλλία παραπαίει πολιτικά, γιατί οι πολιτικές «εσωτερικού» απαξίωσαν το Ευρωπαϊκό όραμα (και τις επιθυμίες του Μακρόν για ηγετικό ρόλο). Η Ιταλία με τον «έμπειρο» Ντράγκι βρίσκεται σε αναγκαστική προσγείωση και ο Όρμπαν σε ναζιστικό κρεσέντο. Η δε Ευρώπη σε ρόλο επιθεωρητή δημοτικού σχολείου με την Λαγκάρντ και την ΕΚΤ σε αμυντική στάση, βλέπουν το μέλλον ακαδημαϊκά.
Η αναγκαία αύξηση των επιτοκίων -για τη συγκράτηση του πληθωρισμού- από τις κεντρικές τράπεζες, δημιουργεί μια σειρά κρίσιμων και επικίνδυνων φαινομένων:
1ο) Οι επενδυτές αποσύρουν τα κεφάλαιά τους από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ήδη το τελευταίο πεντάμηνο, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Διεθνών Χρηματοοικονομικών, «έφυγαν» 38 δις δολάρια, εκ των οποίων τα 10 δις τον μήνα Ιούλιο. Αυτή η διαφυγή επενδύσεων (ομόλογα, χρηματιστήριο) από φτωχές χώρες, θα μεγαλώσει τις παγκόσμιες ανισότητες, δημιουργώντας τεράστιες πολιτικές και οικονομικές διαταραχές.
2ο) Τα αποσυρόμενα κεφάλαια δεν θα κατευθυνθούν στην πραγματική οικονομία της Δύσης αλλά – κατά το πλείστον –θα τοποθετηθούν σε ύπνωση (κυρίως σε ομόλογα) με σταθερές και σίγουρες αποδόσεις, έστω και χαμηλότερες του πληθωρισμού. Αυτό αποτελεί πλήγμα για τον παραγωγικό ιστό που σήμερα όσο ποτέ άλλοτε χρειάζεται -φτηνά- κεφάλαια για την αναχαίτηση του στασιμοπληθωρισμού και την δημιουργία ανάπτυξης. Ταυτόχρονα επιβαρύνει το χρέος των χωρών της Ευρωζώνης και κυρίως των χωρών του Νότου.
3ο) Η βουτιά του ευρώ έναντι του δολαρίου αποτελεί σοβαρότατη διαταραχή. Με απώλειες μεγαλύτερες του 10% η αύξηση των τιμών -με την ταυτόχρονη αύξηση του πληθωρισμού- δημιουργεί τσουνάμι μιας σταθερά αυξανόμενης και επικίνδυνης -με βάθος- ακρίβειας. Χωρίς ανάπτυξη ή έστω -εκεί που υπάρχει- πολύ χαμηλής, οι κοινωνίες εξαρτώνται από τις εφοδιαστικές αλυσίδες, που ήδη παρουσιάζουν υψηλό κόστος. Την ίδια στιγμή ανοίγει χώρος για παντός τύπου κερδοσκόπους, που αποτελούν μεγάλο πρόβλημα στα κράτη που έχουν απολέσει το ρυθμιστικό και εγγυητικό ρόλος τους. Εάν μάλιστα επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις διεθνών οίκων, τότε σε λίγο καιρό θα έχουμε ένα αδύναμο ευρώ στο επίπεδο του 0,95(θετικό σενάριο) έναντι του δολαρίου, εδραιώνοντας έτσι την ακρίβεια και τον στασιμοπληθωρισμό.
4ο) Ο ηγεμονισμός της Γερμανίας με την υποστήριξη των κρατών πέριξ αυτής, θα σύρει την Ευρώπη σε μια νέα πολιτική για την επιβίωση της οικονομίας της (Γερμανίας) και των πολιτικών της, που – μέχρι πρότινος – κουνούσαν το δάχτυλο.
Σε αυτό το αέναο παιχνίδι επικράτησης των οικονομιών πάνω από την πολιτική, σε αντίθεση με αυτό που ισχυριζόντανε ο Μπίσμαρκ («η υπεροχή της πολιτικής έναντι της οικονομίας»), χρειάζεται ιδιαίτερη ψυχραιμία, αυτοσυγκράτηση και εγρήγορση. Χρειάζεται διπλή ανάγνωση και πολύ κριτηριακή μελέτη με εμβάθυνση στα τεκταινόμενα. Χρειάζεται να διαβάζουμε πίσω από τις λέξεις και τα γεγονότα, γιατί δεν είναι τυχαία η ενεργοποίηση της αποσταθεροποίησης των Δυτικών Βαλκανίων, όπως δεν είναι τυχαία η συνέχιση της σύρραξης στην Ουκρανία και φυσικά διόλου τυχαία η ένταση στον Ειρηνικό μέσω Ταϊβάν. Η Ευρώπη χρειάζεται αφύπνιση, ποιος όμως είναι αυτός που μπορεί να την ξυπνήσει;
(Ο Νίκος Ροδόπουλος είναι Διευθύνων Σύμβουλος OnLine Data AE,Executive Director YES ADVISORY, Επιστημονικός Σύμβουλος ΕΒΕΠ)
