Η παραίτηση και αποδοχή της λύσης των δύο κρατών στο νησί δεν είναι λύση. Είναι τραγωδία για το νησί, για τον Ελληνισμό, για την ειρήνη στην Α. Μεσόγειο. Δεν λύνει τίποτα, αντίθετα θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου. Με απρόβλεπτες και, ενδεχομένως, δραματικές συνέπειες για το μέλλον
Εντός Φεβρουαρίου τοποθετείται, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η έναρξη της νέας, άτυπης πενταμερούς διάσκεψης για το Κυπριακό. Οι προσδοκίες είναι έτσι κι αλλιώς περιορισμένες, την ίδια ώρα που το άνοιγμα των Βαρωσίων ρίχνει βαριά τη σκιά του στο μέλλον του ζητήματος. Εξάλλου, μετά την εκλογή του εκλεκτού του Ερντογάν, Τατάρ, στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα, η λύση των δύο κρατών δεν είναι πια ψίθυρος αλλά προπαγανδίζεται ανοιχτά. Άρα, προς ποια λύση θα κινηθεί μια ενδεχόμενη νέα διαπραγμάτευση;
Αυτό όμως που κυρίως θα έπρεπε να αναρωτηθούμε είναι εάν η Κυπριακή ηγεσία επιθυμεί λύση και αν ναι, ποια; Για χρόνια οι Κύπριοι ηγέτες διαπραγματεύονταν για ‘διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία’ εννοώντας όμως κατά βάση ενιαίο κράτος, όπου μια τουρκοκυπριακή μειονότητα θα απολαμβάνει αυξημένα δικαιώματα. Αυτό ήταν αδύνατο να γίνει αποδεκτό από την άλλη πλευρά. Σε μια σειρά λοιπόν τέτοιων διαπραγματεύσεων όπου άλλα λέγονταν και άλλα εννοούνταν το αδιέξοδο ήταν εξαρχής το μόνο πιθανό αποτέλεσμα. Επιπλέον, ο ηγέτης που είχε στηρίξει και με προσωπικό κόστος τότε το Σχέδιο Ανάν, ο νυν Πρόεδρος Αναστασιάδης προχώρησε σε ‘οβιδιακή μεταμόρφωση’ στο Κραν Μοντανά, δυναμιτίζοντας την τελευταία και κρισιμότερη φάση της διαπραγμάτευσης.
Αυτό που δεν λαμβάνουμε συχνά υπόψη είναι οι αλλαγές στην ίδια την ελληνοκυπριακή κοινότητα. Οι σημερινοί πενηντάρηδες και οι νεώτεροί τους δεν έχουν καμιά ανάμνηση από την ενωμένη Κύπρο, δεν έχουν, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, τη νοσταλγία για επιστροφή, τον πόνο των εγκαταλειμμένων εστιών. Φοβούνται παρά επιθυμούν την επανένωση, νιώθοντας ασφαλείς και αυτάρκεις στο δικό τους κράτος, που, έτσι κι αλλιώς, είναι κράτος μέλος της ΕΕ. Το καλό οικονομικό τους επίπεδο, η προοπτική των εξορύξεων αλλά και η πραγματικότητα της ‘άλωσης’ της τουρκοκυπριακής κοινότητας από τους εποίκους στο πέρασμα των χρόνων, καθιστούν την ενδεχόμενη λύση ελάχιστα θελκτική.
Όμως αυτή η αίσθηση αυτάρκειας είναι μια φενάκη. Η Κύπρος δεν έχει ως αντίπαλο την αδύναμη τουρκοκυπριακή κοινότητα αλλά την Τουρκία, η οποία δεν πρόκειται να δεχθεί τον αποκλεισμό της από τους ενεργειακούς πόρους της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτό και μόνο θα αποτελεί μια μόνιμη πηγή αστάθειας που θα καθιστά την κατάσταση μη βιώσιμη. Εξάλλου αν η λύση των δυο κρατών, που ορισμένοι εύχονται σιωπηλά σε Ελλάδα και Κύπρο, προχωρήσει η Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα συνορεύει πια με την Τουρκοκυπριακή κοινότητα αλλά με την ίδια την Τουρκία. Η λογική του αποκλεισμού και περικύκλωσης της Τουρκίας που ακολουθείται με τις τριμερείς και τετραμερείς με την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Αίγυπτο δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμη αλλά, αντίθετα, αυξάνει την ένταση, ενισχύοντας τον υπαρξιακό φόβο της Τουρκίας στην περιοχή αυτή.
Είναι σαφές ότι όταν μιλάμε για την Τουρκία σήμερα οφείλουμε να έχουμε στο μυαλό μας ένα κράτος αυταρχικό, αντιδημοκρατικό όπου για να διατηρηθεί μπορεί εύκολα να καταφεύγει σε εξαγωγή της έντασης και κινητοποίηση κατά υπαρκτών ή και ανύπαρκτων εχθρών. Έχουμε δει αυτό να συμβαίνει. Δεν παίζουμε με τους ίδιους κανόνες με το κράτος του Ερντογάν και αυτό απαιτεί ιδιαίτερα προσεκτικούς χειρισμούς.
Είναι περισσότερο από αυταπόδεικτο ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις συνδέονται άρρηκτα με το Κυπριακό και οι εξελίξεις στο ένα πεδίο επηρεάζουν τις εξελίξεις στο άλλο. Αξίζει να θυμηθούμε ότι στις αρχές της δεκαετίας 2000, όταν ο διάλογος είχε προχωρήσει ουσιαστικά, προχωρούσαν παράλληλα και οι διαπραγματεύσεις του Κυπριακού. Οι δύσκολες διερευνητικές που ξεκινούν σε μερικές μέρες, με έναν απρόβλεπτο συνομιλητή που, όπως όλα δείχνουν, δεν επιθυμεί συνεννόηση και ουσιαστικό διάλογο και επιλέγει την διαρκή ένταση, σκιάζονται και από το Κυπριακό. Έχει λοιπόν η ελληνική πλευρά κάθε λόγο να εργαστεί για την επανέναρξη της διαδικασίας επίλυσης.
Η Κύπρος ήταν και θα είναι πάντα το κλειδί στην ειρήνη στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Ελληνοτουρκική συνεννόηση. Δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα για το νησί από το να ξεκινήσει πάλι τον διάλογο για λύση. Όσο κι αν μετά από κάθε χαμένη διαπραγμάτευση ξεκινάμε από χειρότερη βάση. Όσο κι αν οι συνομιλητές δεν δείχνουν πλέον να το επιθυμούν. Όσο κι αν αυτή τη στιγμή η Λευκωσία πλήττεται από σειρά σκανδάλων με κορυφαίο αυτό της ‘Χρυσής Βίζας’ που αγγίζει άμεσα το Προεδρικό Μέγαρο. Πρέπει, παράλληλα με τις διερευνητικές να βρεθεί και η αρχή του νήματος για μια εκ νέου συζήτηση για το Κυπριακό.
Γιατί η παραίτηση και αποδοχή της λύσης των δυο κρατών στο νησί δεν είναι λύση. Είναι τραγωδία για το νησί, για τον Ελληνισμό, για την ειρήνη στην Α. Μεσόγειο. Δεν λύνει τίποτα, αντίθετα θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου. Με απρόβλεπτες και, ενδεχομένως, δραματικές συνέπειες για το μέλλον.
Η Μαριλένα Κοππά είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
