Αν η Ελλάδα θέλει να σταθεί στα πόδια της στο διεθνές σύστημα, θα πρέπει με αυτοπεποίθηση, και όχι με φοβικά σύνδρομα, να βγει στο ξέφωτο. Δεν υπάρχει η πολυτέλεια να απορρίπτει τίποτα. Θα πρέπει να αφήσει πίσω εθνικές βεβαιότητες που αναπτύσσονταν εύκολα στο παλιό περιβάλλον
Ο συντονισμός μιας χώρας στο πλαίσιο της πολυμέρειας με άλλες χώρες, σε διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς, φέρνει μαζί του μια σειρά από κανόνες συμπεριφοράς, ένα είδος «πολιτικής αγωγής». Αυτό δεν σημαίνει ότι ένα κράτος μέλος ενός Οργανισμού αφήνει πίσω του απαραιτήτως τους ανταγωνισμούς και τις φιλοδοξίες του. Πολλές φορές συμβαίνει το αντίθετο. Ωστόσο πάντα η πολυμέρεια έδινε την ευκαιρία σε μια χώρα να κοινοποιεί και να προσπαθεί να λύνει τα ζητήματά της σε αυτό το πλαίσιο. Η Ελλάδα το έχει κάνει πολύ συχνά αυτό στο παρελθόν, ποικιλότροπα.
Σε αντίθεση με αυτό, διεθνείς παράγοντες συχνά επισημαίνουν ότι η Συμφωνία Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας ήταν ένα καλό παράδειγμα επίλυσης μιας διαφοράς, όπου το περιεχόμενο – αυτό κάθε αυτό – της επίλυσης δεν το επέβαλε μια τρίτη δύναμη ή ένας Οργανισμός. Όσοι κάνουν αυτή την παρατήρηση σημειολογικά αναφέρουν πως η Συμφωνία δεν υπεγράφη εκτός των δύο χωρών όπως άλλες συμφωνίες (π.χ. Ντέιτον), αλλά στα σύνορά τους (Πρέσπες).
Η επισήμανση αυτή δεν αποτελεί προτροπή στην αντιγραφή του παραδείγματος σε άλλα εντελώς διαφορετικά ζητήματα, αλλά γίνεται προκειμένου να καταδειχθεί πως η εποχή όπου προστάτες ή καταπιεστές, με ή χωρίς μανδύα έναν οργανισμό, προσπαθούσαν να επιβάλλουν τα πάντα, πιστεύοντας ότι μόνο έτσι παίρνουν αυτά που ήθελαν, έχει περάσει. Καλώς ή κακώς για την ειρήνευση στον κόσμο, πολλά σημεία στις περιφερειακές διαμάχες μπορεί πλέον να νοηματοδοτηθούν περισσότερο απ’ ότι στο παρελθόν από τις μεσαίες ή μικρές δυνάμεις. Η ιδέα ότι ένας έξωθεν διαχειριστής λειτουργεί καταλυτικά την κρίσιμη στιγμή παραπέμπει στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου – το πολύ πολύ και λίγα χρόνια μετά, αν μιλήσουμε αυστηρά για την περιοχή μας.
Αν κάτι τέτοιο γίνεται αποδεκτό, τότε θα πρέπει να αναρωτηθούμε και εάν η θεσμική επιρροή ενός μικρότερο κράτους στο εσωτερικό ενός υποψήφιου διαχειριστή θα έχει τη σημασία που είχε κάποτε.
Μιλώντας συγκεκριμένα για τον διαχειριστή – ΗΠΑ, η συνεχής εμπλοκή των ΗΠΑ στους καβγάδες των άλλων από το 1991 μέχρι και την περίοδο Ομπάμα, σε πολύ μεγάλο βαθμό έχει αποτιμηθεί αρνητικά. Όχι απαραίτητα για τη σταθεροποίηση των υποθέσεων, αλλά για την εικόνα και την πραγματική επίδραση των ΗΠΑ. Η περίοδος Τραμπ αυτό το απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας. Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς, τόσο ότι κάτι τέτοιο θα αλλάξει ξαφνικά, με θεαματικό τρόπο, όσο και ότι τα πράγματα θα παραμείνουν ως έχουν, στην περίοδο Μπάιντεν που ανοίγεται μπροστά μας.
Η λογική της ενθάρρυνσης προς την επίλυση μιας διαφοράς, χωρίς την πίεση για κάποιο συγκεκριμένο περιεχόμενο λύσης, ίσως δούμε να κερδίζει έδαφος.
Αν συμφωνήσουμε και σε αυτή την παραδοχή, τα εργαλεία εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας των προηγούμενων δεκαετιών αποδυναμώνονται. Η “πολιτική αγωγή” που αντλείται από μια διατλαντική συμμαχία, από το ευρωπαϊκό πλαίσιο και από τη δύναμη της επιρροής της Ομογένειας, δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί, αλλά να εμπλουτιστεί. Η έξυπνη διπλωματία, η άμυνα, η ενίσχυση της ήπιας ισχύος, η τεκμηριωμένη επίκληση του διεθνούς δικαίου, η πληροφόρηση(intelligence)οφείλουμε να αποκτήσουν δυναμικές προοπτικές.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο διάλογος αποτελεί ένα εργαλείο έξυπνης διπλωματίας. Πλέον αν η Ελλάδα θέλει να σταθεί στα πόδια της στο διεθνές σύστημα, θα πρέπει με αυτοπεποίθηση, και όχι με φοβικά σύνδρομα, να βγει στο ξέφωτο. Δεν υπάρχει η πολυτέλεια να απορρίπτει τίποτα. Θα πρέπει να αφήσει πίσω εθνικές βεβαιότητες που αναπτύσσονταν εύκολα στο παλιό περιβάλλον. Και, έτσι, ίσως θα πρέπει να ξανασκεφτούμε με θάρρος στρατηγικές παγιωμένες για δεκαετίες, για να τις προσαρμόσουμε στις νέες διεθνείς απαιτήσεις.
Ο Ανδρέας Μπελεγρής είναι δημοσιογράφος
