Το Σύνταγμα προβλέπει αυξημένη και αυστηρή προστασία για τα δασικά οικοσυστήματα καθώς αποτελούν πολύτιμο στοιχείο της φύσης και καθοριστικό παράγοντα της οικολογικής ισορροπίας.
Στο άρθρο 24Σ., με το οποίο κατοχυρώνεται η προστασία του περιβάλλοντος (φυσικού και ανθρωπογενούς),ο συνταγματικός νομοθέτης προβλέπει την υποχρέωση θέσπισης νόμου για την προστασία των δασών (ν. 998/1979), επιβάλλει στη Διοίκηση τη σύνταξη Δασολογίου και απαγορεύει τη μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων εκτός αν προέχει για την εθνική οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη χρήση τους που επιβάλλεται από το δημόσιο συμφέρον.
Όπως έχει κριθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) δεν αποτελεί θεμιτό σκοπό επέμβασης και μεταβολής του προορισμού του δάσους η οικιστική αξιοποίηση (ΣτΕ 3754/1981, 3403/2001) ή η εξυπηρέτηση κάποιου κοινωφελούς ,έστω, σκοπού. Αντιθέτως απαιτείται η συνδρομή σπουδαίου και επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος, το οποίο δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί με άλλο τρόπο, και παράλληλα πρόβλεψη της επέμβασης, η οποία θα πρέπει να περιορίζεται στο απολύτως αναγκαίο μέτρο (ΣτΕ 4189/2014, 1495/2015), σε ειδική διάταξη νόμου ή κανονιστική πράξη.
Επισημαίνεται ότι με ερμηνευτική δήλωση, η οποία προστέθηκε στο Σύνταγμα με το 2001,θεσπίζεται συνταγματικά ο ορισμός της έννοιας του δάσους. Και τούτο με σκοπό να αποτραπεί το φαινόμενο της άμβλυνσης της προστασίας του με το τέχνασμα νομοθετικών ορισμών που θα εξαιρούσαν από τη συνταγματική προστασία εκτάσεις που με βάση τα δεδομένα της επιστήμης της δασολογίας είναι πράγματι δασικές.
Περαιτέρω στο Σύνταγμα προβλέπεται (άρθρο 117 παρ. 3) η υποχρέωση αναδάσωσης των δασών και των δασικών εκτάσεων (δημόσιων ή ιδιωτικών) που καταστράφηκαν από πυρκαγιά ή αποψιλώθηκαν, χωρίς να επιτρέπεται η διάθεσή τους για άλλο σκοπό και μέχρι την ανάκτηση της δασικής της μορφής.
Το ανωτέρω συνταγματικό πλαίσιο δεν απέτρεψε, όμως, καταστρατηγήσεις του νομοθέτη και ανεπίτρεπτες καθυστερήσεις της Διοίκησης αναφορικά με τη δασική προστασία.
Ειδικότερα, για να φέρω μερικά παραδείγματα:
– Η απαγόρευση οικιστικής αξιοποίησης των δασών δεν εμπόδισε τη Διοίκηση να χωροθετήσει οικισμούς εντός του δάσους, όπως έγινε το 1977 στην Πάρνηθα με την Ιπποκράτειο Πολιτεία, η οποία επλήγη σφοδρά από τις πρόσφατες πυρκαγιές. Το Συμβούλιο της Επικρατείας μάλιστα έκρινε (ΣτΕ 2282/1992) ότι δεν συνάγεται από τις προστατευτικές για τα δάση συνταγματικές διατάξεις η υποχρέωση της Διοίκησης να ανακαλεί τα αντισυνταγματικά διατάγματα ρυμοτόμησης οικισμών εντός των δασικών εκτάσεων!
– Επίσης παρά τη συνταγματική πρόβλεψη της κατάρτισης δασολογίου η υποχρέωση αυτή δεν εκπληρώθηκε ως τώρα καθώς το δασολόγιο εξαρτάται από την προηγούμενη κατάρτιση και έγκριση των δασικών χαρτών. Πρόκειται για μια διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη για πάνω από 20 χρόνια, με αναβολές, ματαιώσεις, παρατάσεις, και αναθεωρήσεις και χωρίς ορατό ορίζοντα άμεσης ολοκλήρωσης παρά τις κατά καιρούς εξαγγελίες….
– Το γεγονός, τέλος, της ένταξης του ορισμού του δάσους στο ίδιο το Σύνταγμα δεν απέτρεψε τον κοινό νομοθέτη από το να θεσπίσει και άλλα κριτήρια αναφορικά με την έννοια του δάσους (άρθρο 1 του ν. 3208/2003 και 1 παρ. 6 . 3147/2003), τα οποία οδηγούσαν σε άμβλυνση της προστασίας του. Χρειάστηκαν, μάλιστα, δέκα χρόνια για να κριθεί (ΣτΕ 32-34/2013) ότι οι σχετικές διατάξεις είναι αντισυνταγματικές….
Εν κατακλείδι το συνταγματικό πλαίσιο για την προστασία των δασών αν και επαρκές, συνεκτικό και πλήρες (μέχρι και συνταγματικό ορισμό του δάσους διαθέτουμε) αποτελεί αναγκαία αλλά όχι επαρκή προϋπόθεση για την προστασία των δασών και εν γένει του φυσικού περιβάλλοντος.
Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που εκ των πραγμάτων μας θέτει η κλιματική αλλαγή απαιτείται η αποτελεσματική λειτουργία ενός μηχανισμού που θα είναι σε θέση να εφαρμόσει στην πράξη συγκροτημένες πολιτικές για την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων αλλά και της ζωής και της ασφάλειας των πολιτών. Κυρίως όμως απαιτείται η συγκρότηση μιας οικολογικής ταυτότητας για όλους μας που θα μας καταστήσει ενεργά μέλη μιας κοινωνίας η οποία θα σέβεται το φυσικό περιβάλλον επειδή έχει αυτοτελή αξία και όχι επειδή είναι ένα ακόμη μέσο για την ικανοποίηση των συμφερόντων μας.
Ο Παναγιώτης Δημητρόπουλος είναι Δικηγόρος, ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου
