«Αν δεν είμαστε όλοι ασφαλείς δεν είναι κανείς ασφαλής». Αυτή τη φράση επαναλαμβάνει σχεδόν δογματικά ο δρ. Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, Γενικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, θέλοντας να τονίσει πόσο σημαντικό είναι το εμβόλιο κατά του SARS-CoV-2 να αποτελεί δημόσιο αγαθό.
Στην πραγματικότητα μόλις 51 χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν πρόσβαση στα εμβόλια, ενώ υπάρχουν χώρες ακόμα και στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, γειτονικές προς τη χώρα μας, όπως τα Δυτικά Βαλκάνια, η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, οι οποίες δεν έχουν καθόλου πρόσβαση στα εμβόλια. Οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες θα έχουν πρόσβαση στο εμβόλιο το 2022, ενώ η Αφρική θα έχει πρόσβαση το 2023 στο πιο αισιόδοξο σενάριο.
Η χώρα μας είναι τυχερή-άτυχη σε αυτή την ιστορία. Τυχερή γιατί ανήκοντας στην ευρωπαϊκή οικογένεια ωφελείται από την κεντρική διαπραγμάτευση της Ε.Ε. και τη συμφωνία προαγοράς επαρκών δόσεων για να καλυφθούν όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες. Άτυχη γιατί σε μία κρίσιμη στιγμή έχει μία κυβέρνηση που ιδεοληπτικά στέκεται απέναντι από το ΕΣΥ και από τους ανθρώπους του, απορρίπτει την ανάγκη ενίσχυσης της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, έχει σε δεύτερο πλάνο την προστασία των ευάλωτων και βεβαίως δεν είναι καθόλου δεκτική σε πρωτοβουλίες που προϋποθέτουν ισχυρή πολιτική βούληση περιορισμού των κερδών της αγοράς ακόμη και όταν αυτό απαιτείται για λόγους δημόσιου συμφέροντος, για λόγους δημόσιας υγείας.
Παρά την αρχική αισιοδοξία που προκάλεσαν οι πρώτες αδειοδοτήσεις εμβολίων, είναι γεγονός ότι υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στην ανταπόκριση των κατασκευαστριών εταιρειών στην αυξημένη ζήτηση και στην τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων παράδοσης των αναγκαίων δόσεων με βάση την κεντρική συμφωνία με την Ε.Ε.. Αποδεικνύεται ότι η αγορά δεν μπορεί να καλύψει με καθολικό και ισότιμο τρόπο τις ανάγκες του κόσμου σε περίοδο πανδημίας.
Μόνη προοδευτική λύση λοιπόν είναι η υπέρβαση του καθεστώτος της πατέντας, η άρση των πνευματικών δικαιωμάτων στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο που θα ενισχύσει αποφασιστικά τη δυνατότητα άμεσης και μαζικής παραγωγής εμβολίων με σκοπό την καθολική εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού. Αίτημα που είναι απολύτως τεκμηριωμένο υγειονομικά, οικονομικά και ηθικά, καθώς οι έρευνες των εμβολίων χρηματοδοτήθηκαν με δημόσιους πόρους, οι εταιρείες έχουν ήδη εγγυημένα κέρδη μέσω των συμφωνιών προαγοράς, ενώ και η επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) τους εξοικονόμησε χρόνο και χρήμα.
Και αυτή η πρωτοβουλία, γνωστή πλέον και ως «πρόταση Τσίπρα», βρίσκει έδαφος και σε θεσμικά όργανα της Ευρώπης, με νωπή την υπερψήφιση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της σχετικής πρότασης που κατατέθηκε από την ευρωομάδα της Αριστεράς, αλλά υπερψηφίστηκε ακόμη και από βουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος.
Και αντί η Κυβέρνηση της Ελλάδας, μιας χώρας που κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις της πανευρωπαϊκής καταγραφής διανομής δόσεων εμβολίων, έχοντας εμβολιάσει μόλις το 2% του πληθυσμού, να στηρίξει αυτή την πρωτοβουλία, τι κάνει;
Ανοίγει με διθυραμβικό τρόπο τη συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για χρήση του πιστοποιητικού εμβολιασμού ως διαβατήριο εμβολιασμού, ως προϋπόθεση δηλαδή για μπορεί κάποιος να μετακινείται, να ταξιδεύει. Και το κάνει αυτό δίχως να έχει συμβουλευθεί την επιστημονική κοινότητα της χώρας, χωρίς να έχει ζητήσει τη γνώμη της Εθνική Επιτροπής Εμβολιασμών, της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, χωρίς να έχει καν τη σύμφωνη γνώμη του εγχώριου τουριστικού κλάδου.
Και την ίδια ώρα δύο φορές τα τελευταία 24ωρα«τρώει πόρτα» από τα ευρωπαϊκά όργανα.
Πρώτα από τη Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης που απορρίπτει με μεγάλη πλειοψηφία κάθε ιδέα για μη αποκλειστικά ιατρικής χρήσης του πιστοποιητικού εμβολιασμού, σημειώνοντας ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αντιεπιστημονικό και ενδεχομένως επικίνδυνο «ελλείψει δεδομένων σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εμβολίων ως προς τη μεταδοτικότητα, τη διάρκεια οποιασδήποτε αποκτηθείσας ανοσίας, καθώς και το ποσοστό «αποτυχίας» παραγωγής ανοσίας λόγω νέων μεταλλάξεων, ιικού φορτίου και καθυστερημένων δεύτερων δόσεων».
Και στη συνέχεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που ξεκαθαρίζουν ότι το πιστοποιητικό εμβολιασμού θα αφορά αποκλειστικά ιατρικούς σκοπούς και δεν θα αποτελεί «εισιτήριο» για ελεύθερη διακίνηση πολιτών στην Ε.Ε. Η λεπτομέρεια είναι ότι αντίστοιχη θέση έχει διατυπώσει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Από διπλωματική επιτυχία σε διπλωματική επιτυχία δηλαδή…
(Ο Σταμάτης Βαρδαρός είναι Πολιτικός Επιστήμονας, Msc Κοινωνικής Πολιτικής πρώην Αν. Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Υγείας)
