Ο θεσμός των –κατ’ ευφημισμό «Πανελλαδικών Εξετάσεων» αντί του ορθού «Πανελλαδικού Διαγωνισμού»– έχει καταγραφεί στην Ελληνική Κοινωνία ως ο μοναδικός θεσμός αξιοκρατίας και αξιοπιστίας. Από την οπτική της μη δυνατότητας παρέμβασης διαφόρων παραγόντων, τόσο στην επιλογή των θεμάτων όσο και στην διαδικασία διόρθωσης των εκατοντάδων χιλιάδων γραπτών κάθε χρόνο, η πεποίθηση αυτή είναι σημαντική και ισχυρή.
Ωστόσο εδώ και πολλά χρόνια Εκπαιδευτικοί, γονείς, μαθητές αλλά και επιστήμονες της εκπαίδευσης, έχουν εκφράσει τις διαφωνίες τους σχετικά με την παιδαγωγική αξιοπιστία του συγκεκριμένου διαγωνισμού επιλογής, ή αποκλεισμού, των μελλοντικών φοιτητών. Η υποκατάσταση της 12χρονης διαδρομής κάθε παιδιού από τέσσερις τρίωρες γραπτές εξετάσεις, με ό,τι αυτές φορτίζουν την εφηβεία, είναι μία ιδιαίτερα δύσκολη άσκηση που η Πολιτεία, αλλά και όλη η Εκπαιδευτική Κοινότητα, δεν έχει κατορθώσει να επεξεργαστεί και να αντιμετωπίσει. Μοιραία επομένως αποδεχόμαστε την διαιώνισή του επαναπαυμένοι στην αναγκαιότητα και στην αξιοπιστία του.
Ο Πανελλαδικός Διαγωνισμός (ΠΔ) του 2021 επιβαρύνθηκε με μία επιπλέον «καινοτομία» αποκλεισμού: την θέσπιση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ). Δεν θα αναφερθώ καθόλου εδώ στα πολιτικά ελατήρια της επιλογής της κας Κεραμέως, ούτε στα ιδιωτικά συμφέροντα που αντικειμενικά εξυπηρετούνται από την ρύθμιση αυτή. Πρόθεσή μου είναι να εστιάσω σε μία παράμετρο που θεωρώ ότι οφείλουμε να «φωτίσουμε», δεδομένου ότι αποτελεί ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί.
Συζητούμε για την υποχρέωση αναβαθμολόγησης ενός γραπτού του ΠΔ. Πρόκειται για την διαδικασία που υποχρεωτικά ακολουθείται όταν ένα γραπτό έχει βαθμολογηθεί από τους δύο εξεταστές (βαθμολογητές) με απόκλιση μεγαλύτερη των 12 μορίων (στα 100) ή των 2,4 βαθμών (στην εικοσάβαθμη κλίμακα). Αν λοιπόν ο βαθμολογητής Α αξιολόγησε το γραπτό με 60/100 (12/20) και ο Β με 73/100 (14,6/20) τότε και μόνο τότε το γραπτό θα βαθμολογηθεί από τρίτο εξεταστή (βαθμολογητή). Το ίδιο θα συμβεί αν ο βαθμός του Β ήταν 47/100 (9,4/20). Επομένως ο βαθμός του Α «καθορίζει» ένα εύρος ±4,8 βαθμών στο οποίο μπορεί να κινηθεί ο Β. Αν το όριο αυτό παραβιαστεί το γραπτό αναβαθμολογείται.
Επομένως είναι εύκολα αντιληπτό ότι η αξιολόγηση κάθε γραπτού, που είναι έτσι κι αλλιώς μία ιδιαίτερα ευαίσθητη προσφορά των εμπλεκομένων εκπαιδευτικών, θα καθορίσει την πορεία κάθε υποψήφιου. Ειδικά φέτος με την «δαμόκλειο σπάθη» της ΕΒΕ, ακόμα και το τελευταίο δεκαδικό ψηφίο κάθε βαθμού μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο αναφορικά με το αν ένα παιδί εισαχθεί ή όχι στα Ελληνικά Πανεπιστήμια.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε πόσα είναι τα γραπτά που αναβαθμολογούνται κάθε χρόνο. Τα στοιχεία που παρατίθενται στους πίνακες που ακολουθούν αντλήθηκαν από τις ετήσιες ανακοινώσεις του Υπουργείου Παιδείας. Εμφανίζονται οι τιμές των αναβαθμολογημένων γραπτών για τα έτη 2018, 2019, 2020 και 2021. Οι κατακόρυφες μπάρες εμφανίζουν το ποσοστό των γραπτών που αναβαθμολογήθηκαν για κάθε μάθημα.
Η πρώτη παρατήρηση είναι η μεγάλη απόσταση ανάμεσα στα ποσοστά αναβαθμολογήσεων των «θετικών» μαθημάτων από τα «θεωρητικά». Καταγράφονται τιμές από 17%, δηλαδή 1 στα 6 γραπτά αναβαθμολογείται (!), έως 0,2%, δηλαδή αναβαθμολογείται ένα στα 500 γραπτά.
Η απόκλιση αυτή είναι χαώδης!
Τα αίτια αυτών των διαφορών μπορούν να είναι πολλά και ποικίλα:
-η φύση, το περιεχόμενο και η ιδιαιτερότητα των θεωρητικών μαθημάτων ευνοούν την απόκλιση στην αξιολόγηση, κάτι που ενδεχομένως να υπαγορεύει κάποιον άλλο τρόπο εξέτασης,
-οι οδηγίες της Επιτροπής Εξετάσεων ίσως πρέπει να είναι περισσότερο σαφείς,
-οι εκπαιδευτικοί – βαθμολογητές πιθανόν να απαιτείται να επιμορφωθούν απολύτως στοχευμένα, υποχρέωση που βαρύνει την Πολιτεία.
Σε κάθε περίπτωση εκείνο που παραμένει είναι το πρόβλημα αυτό καθαυτό και η χωρίς καμία άλλη ολιγωρία ανάγκη ουσιαστικής αντιμετώπισής του. Ειδικά στον μάθημα της «Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας» τα ποσοστά αναβαθμολόγησης προκαλούν τρόμο: κυμαίνονται σταθερά πάνω από το 10%, που σημαίνει ότι 1 στα 10 γραπτά (ή και 1 στα 6 γραπτά μερικές χρονιές) βαθμολογήθηκε με διαφορά μεγαλύτερη από 2,4 βαθμούς στην εικοσάβαθμη κλίμακα.
Δυστυχώς το μάθημα αυτό πολλές φορές γίνεται θέατρο ποικίλων παρεμβάσεων αλλά και επικίνδυνων σφαλμάτων. Αναφέρω ενδεικτικά:
-Την ουσιαστική και με ιδεολογικό πρόσημο παρέμβαση των θεματοδοτών στα κείμενα που δόθηκαν φέτος στις εξετάσεις του μαθήματος στα Γενικά Λύκεια. Σχετική ανακοίνωση έχει κάνει ο πρώην Υπουργός Παιδείας και Τομεάρχης Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Νίκος Φίλης[1].
-Την χωρίς όρια εσφαλμένη πληροφόρηση από διάφορους ιστότοπους μεγάλης επισκεψιμότητας, σχετικά με το ποίημα του Νίκου Γκάτσου «Σείριος», που δόθηκε πάλι στην ίδια εξέταση. Αναφέρεται ότι το ποίημα αυτό ανήκει στην συλλογή του Ποιητή «Αμοργός», ενώ γράφτηκε 45 χρόνια μετά την κυκλοφορία της μοναδικής ποιητικής συλλογής του μεγάλου δημιουργού.
Προσωπικά δεν θα υποστηρίξω ποτέ ότι το μάθημα αυτό πρέπει να εξαιρεθεί από τον ΠΔ. Ούτε καν περνάει από το μυαλό μου ανάλογη σκέψη. Η γλώσσα μας, η γλώσσα στην οποία εδώ και 25 αιώνες υπάρχουν καταγεγραμμένα ποιητικά αριστουργήματα ανελλιπώς, δεν μπορεί να απουσιάζει. Άλλωστε πώς μπορώ να διαφωνήσω με τον Οδυσσέα Ελύτη: «Η γλώσσα δεν είναι μόνο ένα μέσον επικοινωνίας. Κουβαλάει την ψυχή του λαού μας».
Όμως το πρόβλημα της αξιολόγησής της παραμένει και απαιτεί θεραπεία. Σκοπός πρέπει να είναι ο μέγιστος περιορισμός της «υποκειμενικής» συμπεριφοράς των βαθμολογητών στους καταγεγραμμένους κόπους, αγωνίες, ξενύχτια και άγχος των υποψηφίων.
Δεν τρέφουμε αυταπάτες ότι το Υπουργείο Παιδείας, και ειδικά η σημερινή πολιτική ηγεσία του, δεν ενδιαφέρεται ούτε να αντικρίσει ούτε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Μπορούν ωστόσο να το θέσουν επιτακτικά οι Επιστημονικοί και οι συνδικαλιστικοί εκπαιδευτικοί φορείς.
Ας ξεκινήσουμε την προσπάθεια…
Ο Στράτος Χρ. Γεωργουδής είναι Φυσικός – Δρ. Πανεπιστημίου Πάτρας, Υπεύθυνος Εκπαιδευτικών Θεμάτων της Ο.Ι.Ε.Λ.Ε.
