Tην προηγούμενη εβδομάδα ψηφίστηκε ο νέος πλέον νόμος για τον «εκσυγχρονισμό» των υπηρεσιών του e-ΕΦΚΑ, ο οποίος προβλέπει την πλήρωση θέσεων γενικών διευθυντών και διευθυντών μέσω προσλήψεων από τον ιδιωτικό τομέα. Οι συγκεκριμένες προσλήψεις σε θέσεις ευθύνης θα γίνονται εκτός της διαδικασίας κρίσεων και προφανώς όχι με την διαδικασία του ΑΣΕΠ. Για τα στελέχη που θα έρθουν από τον ιδιωτικό τομέα προβλέπονται μισθοί από 4.631 ευρώ (μισθό αντίστοιχο με αυτόν του Γενικού Γραμματέα Υπουργείου ) έως και 8.134,56 ευρώ, αποδοχές πολλαπλάσιες σε σχέση με εκείνες που προβλέπονταν για τα στελέχη του ΕΦΚΑ έως τώρα , οι οποίες δεν υπερέβαινα τα 2700 ευρώ μεικτά.
Δεν δαιμονοποιώ την συμμετοχή στελεχών από τον ιδιωτικό τομέα ούτε παραγνωρίζω ότι ένα ικανό στέλεχος του ιδιωτικού τομέα δεν θα αφήσει την εργασία σε αυτόν χωρίς μια ελκυστική οικονομική πρόταση. Αλλά είναι άλλο πράγμα να εμπλακούν σε κάποιες θέσεις στελέχη με ικανότητες και εμπειρία από τον ιδιωτικό τομέα και άλλο να αντικατασταθεί όλη η ιεραρχία των δημοσίων ασφαλιστικών ταμείων χωρίς αξιοκρατικές από ιδιώτες που μπορεί να είναι ικανοί αλλά δεν γνωρίζουν την κοινωνική ασφάλιση.
Ο προηγούμενος Διοικητής του ΕΦΚΑ προερχόταν από τον ιδιωτικό τομέα και είχε σημαντικές οργανωτικές περγαμηνές. Η θητεία δεν κρίθηκε επιτυχημένη ούτε από τους ασφαλισμένους ούτε όμως και από τον Υπουργό και τον Πρωθυπουργό οι οποίοι τον αντικατέστησαν όταν φάνηκαν τα πενιχρά αποτελέσματα των πρωτοβουλιών του.
Ακόμα και αν προσπεράσουμε ζητήματα συνταγματικότητας που πιθανώς υφίστανται και υπερβούμε ιδεολογικές μας διαφωνίες σε σχέση με την συμμετοχή ιδιωτών στην κεντρική δομή της κοινωνικής ασφάλισης , συνεχίζουν να τίθενται επίμονα ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα των επιλογών και των πρακτικών που εγκαινιάζει ο νέος νόμος.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του ΕΦΚΑ; Ξεκάθαρα είναι η καθυστέρηση χορήγησης των παροχών του και κυρίως η μεγάλη καθυστέρηση απονομής συντάξεων και διεκπεραίωσης συνταξιοδοτικών ζητημάτων (εκδίκαση ενστάσεων). Γιατί η κυβέρνηση εμφανίζεται large στο να πληρώνει μεγαλύτερους μισθούς σε goldenboy από τον ιδιωτικό τομέα αλλά εμμονικά φειδωλή στην πρόσληψη προσωπικού στις υπηρεσίες έκδοσης συντάξεων;
Ο ΕΦΚΑ χρειάζεται στρατηγούς ή στρατιώτες; Το πρόβλημα του ΕΦΚΑ είναι ότι δεν ήταν επαρκείς οι Γενικοί Διευθυντές; Και αν ήταν η δημοσιουπαλληλική ιεραρχία η πηγή των δεινών , γιατί η ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας το τελευταίο διάστημα συστηματικά επιτίθεται στους απλούς υπαλλήλους του ΕΦΚΑ κατηγορώντας ως «τεμπέληδες που ταλαιπωρούν τους πολίτες».
Η κυβέρνηση έχειεργαλειοποιήσει την εύλογη αγανάκτηση των πολιτών για την πραγματικά χαμηλή ποιότητα των υπηρεσιών που τους παρέχονται , χρησιμοποιώντας ως «αποδιοπομπαίους τράγους» τους απλούς εργαζομένους για να κρύψει την αποτυχία της στην διαχείριση του προβλήματος των εκκρεμών συντάξεων. Τον πρώτο ενάμιση χρόνο της διακυβέρνησης ακούγαμε τον απερχόμενο Υπουργό να ανακοινώνει κάθε μέρα ότι έχει λύσει το χρόνιο ζήτημα των εκκρεμών συντάξεων και από στιγμή σε στιγμή με το πάτημα ενός κουμπιού και με ένα «κλικ»θα εκδίδονται οι συντάξεις . Η λύση του γόρδιου δεσμού των εκκρεμών συντάξεων χρησιμοποιήθηκε επικοινωνιακά από την κυβέρνηση ως η επόμενη και δεδομένη μεγάλη επιτυχία. Ανά μήνα ανακοινώνονταν χρονοδιαγράμματα για την μετάβαση του κάθε εντασσόμενου στο ΕΦΚΑ ταμείου στο ψηφιακό σύστημα , όπου η σύνταξη υποτίθεται ότι θα βγαίνει σε μία μέρα.
Όσοι ασχολούμαστε με την κοινωνική ασφάλιση βλέπαμε και αναδεικνύαμε την τεράστια απόσταση των λόγων από τα έργα. Τα περισσότερα ταμεία κύριας σύνταξης καθυστερούσαν δυόμιση με τρία χρόνια να εκδώσουν σύνταξη. Μόλις το 1/3 των εν αναμονή συνταξιούχων λαμβάνει προσωρινή σύνταξη. Οι υπόλοιποι έως τον Απρίλιο του 2021 ούτε ένα ευρώ το διάστημα που ανέμεναν την έκδοση σύνταξης . Η έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού που κατέδειξε την κατακόρυφη αύξηση των εκκρεμών συντάξεων στο διάστημα από τον Ιούλιο του 2019 έως τον Ιούνιο του 2020 της Βουλής γκρέμισε το αφήγημα και οδήγησε στην αντικατάσταση του Υπουργού Εργασίας .
Ο σημερινός Υπουργός Εργασίας από την αρχή της θητείας του , διαχώρισε τη θέση του από τις υπερβολές του προκατόχου και έβαλε οριστικά στο συρτάρι τις ανεδαφικές εξαγγελίες για ψηφιακή σύνταξη. Αντιθέτως αναγνώρισε το κοινωνικό πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί λόγω της μη έκδοσης προσωρινών συντάξεων και θεσμοθέτησε την προκαταβολή σύνταξης των 384 ή 360 ευρώ στους εν αναμονή συνταξιούχους. Η απόσταση από την δέσμευση για σύνταξη με ένα κλικ έως και την απόφαση για την καταβολή έναντι 360 ευρώ έως ότου βγει η σύνταξη διανύθηκε άμεσα.
Η νέα ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας ενώ ξεκίνησε ορθά με την αναγνώριση του προβλήματος , στη συνέχεια αναλώθηκε σε επικοινωνιακά πυροτεχνήματα με ταυτόχρονες δόσεις δυσφήμισης του προσωπικού του ΕΦΚΑ. Στην αρχή ανακοινώθηκε ως βασική πρωτοβουλία η τοποθέτηση projectmanager με ρόλο στην επιτάχυνση της έκδοσης συντάξεων . Κανείς δεν κατάλαβε την χρησιμότητα του ούτε οι ασφαλισμένοι είδαν κάποιο αποτέλεσμα.
Στη συνέχεια διαφημίστηκε ως απόφαση σταθμός που θα εξαφανίσει ως δια μαγείας το πρόβλημα, η ανάθεση σε ιδιώτες δικηγόρους και λογιστές η έκδοση συντάξεων . Ενώ η διάταξη ψηφίστηκε τον Απρίλιο και περιλάμβανε πέραν της έκδοσης συντάξεων και τις ανακεφαλαιώσεις ενσήμων και τις εξαγορές πλασματικών , οι πρώτοι 170 ιδιώτες πιστοποιήθηκαν μόλις στα τέλη Ιουλίου ενώ η δυνατότητα ανάθεσης ξεκίνησε μόλις τον Σεπτέμβριο με τελικά αποκλειστική αρμοδιότητα την ανάληψη υποθέσεων ασφαλισμένων με ένα μόνο ταμείο και μόνο αν αυτό είναι ΙΚΑ,ΟΓΑ , και ΟΑΕΕ. Εξαιρέθηκαν οι περιπτώσεις της διαδοχικής και της παράλληλης ασφάλισης , οι συντάξεις των επιστημόνων και των δημοσίων υπαλλήλων , όπως και οι συντάξεις όσων κατέβαλαν αυξημένες εισφορές σύνταξης, δηλαδή το σύνολο των υποθέσεων που παρουσιάζουν καθυστέρηση. Τελικό αποτέλεσμα , πέντε μήνες από την εφαρμογή του μέτρου, οι ιδιώτες έχουν αναλάβει έως σήμερα λιγότερες από 500 υποθέσεις και δεν έχουν εκδώσει ούτε πενήντα.
Μετά την αποτυχία και αυτού του μέτρου, η ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας με τον πρόσφατο νόμο προσπαθεί να μας πείσει ότι θα λύσουν τελικά το πρόβλημα μερικά καλοπληρωμένα goldenboy , με την εισαγωγή τολμηρών πρακτικών management από τον ιδιωτικό τομέα.
Οι επιτροπές του ΕΦΚΑ για την εκδίκαση ενστάσεων του τέως ΕΤΑΑ, ορίσθηκαν μόλις την προηγούμενη εβδομάδα. Οι ενστάσεις των μηχανικών , των γιατρών και των δικηγόρων δεν εκδικάζονταν εδώ και χρόνια. Προαιρετική ασφάλιση στους ασφαλισμένους του ΟΑΕΕ δεν μπορεί να γίνει για να συμπληρώσουν χρόνια ασφάλισης απαραίτητα για θεμελίωση δικαιώματος γιατί από το 2017 δεν υπάρχει λογισμικό. Αντίστοιχα δεν εκδίδονται προσαυξήσεις σύνταξης σε συνταξιούχους με παράλληλη ασφάλιση σε ΤΣΜΕΔΕ , ΤΣΑΥ και ΟΑΕΕ είτε λόγω έλλειψης λογισμικού είτε λόγω αδυναμίας εφαρμογής των εγκυκλίων που ισχύουν από το 2017 , με αποτέλεσμα χιλιάδες συνταξιούχοι να λαμβάνουν εδώ και χρόνια μόνο μέρος της κύριας συνταξιοδοτικής παροχής τους. Το λογισμικό σύστημα με το οποίο χορηγούνται οι προκαταβολές σύνταξης έχει τεχνικές αστοχίες, καθώς παρατηρείται ότι σε αρκετές περιπτώσεις αναιτιολόγητα δεν χορηγείται η προκαταβολή. Οι επανυπολογισμοί των συντάξεων συγκεκριμένων κατηγοριών συνταξιούχων δεν έχουν ολοκληρωθεί γιατί ο πάροχος δεν έχει παραδώσει το σύνολο των λογισμικών. Ο μέσος όρος αναμονής εκδίκασης ενστάσεων ακόμα και σε συντάξεις του ΙΚΑ και του ΟΑΕΕ υπερβαίνει το 1 έτος με ακραία παραδείγματα καθυστέρησης ακόμα και πενταετίας.
Τα παραπάνω προβλήματα δεν οφείλονται στους υπαλλήλους αλλά είτε σε αμέλειες της διοίκησης είτε στην έλλειψη προσωπικού. Δεν θα διορθωθούν με την αντικατάσταση των γενικών διευθυντών του ΕΦΚΑ από στελέχη του ιδιωτικού τομέα που δεν γνωρίζουν τα προβλήματα και τον χώρο της κοινωνικής ασφάλισης .
Οι εκκρεμείς συντάξεις παραμένουν ένα «βουνό» 80.000 υποθέσεων , στις οποίες δεν περιλαμβάνονται οι τουλάχιστον 20.000 εκκρεμότητες προσαυξήσεων σύνταξης της παράλληλης ασφάλισης ούτε τα αιτήματα αναθεωρήσεις συνταξιοδότησης . Το Υπουργείο, τον Δεκέμβριο του 2021 δεσμεύθηκε για την εκκαθάριση τους έως τον Ιούνιο του 2022. Ελπίζω να διαψευστώ αλλά φοβάμαι πως θα το αποτέλεσμα θα είναι πάλι κάτω από τον πήχη των προσδοκιών. Το πρόβλημα δεν θα λυθεί χωρίς αύξηση του προσωπικού. Σήμερα κάθε υπάλληλος έχει χρεωθεί πολύ περισσότερες υποθέσεις από όσες μπορεί να διεκπεραιώσει ή λόγω της αδυναμίας διεκπεραίωσης πολλές υποθέσεις δεν έχουν χρεωθεί καν. Η αλήθεια είναι ότι σε επιμέρους εντασσόμενους φορείς έχει σημειωθεί αξιόλογη επιτάχυνση στην έκδοση συντάξεων (ΤΣΑΥ, αρκετά υποκαταστήματα του τέως ΙΚΑ , ΕΤΑΠ-ΜΜΕ) αλλά μεγάλες κατηγορίες συνταξιοδοτικών υποθέσεων όπως η διαδοχική ασφάλισης ή οι συντάξεις του Δημοσίου καθυστερούν υπερβολικά. Έχει παρατηρηθεί πως συχνά επιλέγεται ως μέθοδος η μεταφορά ικανότατων υπαλλήλων που έχουν διακριθεί για την αποτελεσματικότητα τους σε στον εντασσόμενο φορέα που υπηρετούσαν προς άλλον που έχει πρόβλημα προκειμένου να βοηθήσουν. Η συγκεκριμένη πρακτική συχνά είναι αναγκαία αλλά λόγω έλλειψης προσωπικού συχνά οδηγεί στην αποδυνάμωση του ταμείου από το οποίο αποχωρούν με αποτέλεσμα να εντοπίζονται πισωγυρίσματα στην απόδοση του γενικού συνόλου.
Κοινός τόπος όλων των παραπάνω επιλογών , είναι η ιδεοληπτική επιμονή στο να μην γίνουν ούτε προσλήψεις νέου προσωπικού στον ΕΦΚΑ αλλά ούτε να αντικατασταθούν οι εκατοντάδες υπάλληλοι που αποχώρησαν την τελευταία τριετία.
Η μείωση των εκκρεμών συντάξεων και η μετάβαση στο ψηφιακό σύστημα αποδεικνύονται μέχρι στιγμής εικονική πραγματικότητα. Η ψηφιοποίηση των ασφαλιστικών βιογραφικών και η διαλειτουργικότητα των πλατφορμών είναι πολύ σημαντική τομή μακροπρόθεσμα για την εξάλειψη του προβλήματος, αλλά δεν αρκεί για να λύσει το ζήτημα στο άμεσο μέλλον. Οι ασφαλισμένοι που περιμένουν ήδη δύο και παραπάνω έτη, δεν αντέχουν άλλο χωρίς εισοδήματα.
Χρειάζονται άμεσα περισσότερες πράξεις και λιγότερα λόγια. Μαγικά ραβδιά δεν υπάρχουν παρά μόνο στα παραμύθια με τους μαθητευόμενους μάγους. Και χρυσοπληρωμένοι μαθητευόμενοι δεν χρειάζονται στην κοινωνική ασφάλιση. Απαιτούνται ενέργειες που θα ανακουφίσουν άμεσα το πρόβλημα αλλά κυρίως θα βοηθήσουν στην σταδιακή μετατροπή του ΕΦΚΑ στο μέλλον σε ένα αξιόπιστο ασφαλιστικό φορέα στα πρότυπα των αντίστοιχων ευρωπαϊκών δημόσιων ασφαλιστικών ταμείων.
1. Πρόσληψη τουλάχιστον 800 υπαλλήλων στον ΕΦΚΑ που είτε θα κατευθυνθούν στις υπηρεσίες έκδοσης συντάξεων είτε θα απασχοληθούν με την μεταφορά στο πληροφοριακό σύστημα των ασφαλιστικών βιογραφικών των ασφαλισμένων πριν το 2002.
2. Παράλληλα ίδρυση σχολής εκπαίδευσης του προσωπικού που θα προσλαμβάνεται στον ΕΦΚΑ , στην οποία οι υπάλληλοι θα εκπαιδεύονται ταχύρρυθμα και θα μαθαίνουν την ασφαλιστική νομοθεσία ώστε να μπορούν χειριστούν περιπτώσεις διαφορετικών εντασσόμενων φορέων.
3. Δημιουργία Προγραμμάτων συνεχούς εκπαίδευσης και επανακατάρτισης των υπαλλήλων του ΕΦΚΑ.
4. Απλοποίηση των διαδικασιών έκδοσης συντάξεων με διαδοχική ασφάλιση , ώστε να αποφεύγεται η συνεχής μεταφορά του συνταξιοδοτικού φακέλου του ασφαλισμένου από ταμείο σε ταμείο. Εφόσον πλέον υπάρχει ένας ενιαίος φορέας , ο φάκελος θα πρέπει να χρεώνεται σε έναν υπάλληλο και αυτός να προχωρά στην ανακεφαλαίωση των ημερών ασφάλισης ανεξαρτήτως ταμείου ασφάλισης , ενώ η εξαγορά πλασματικών ετών και ο έλεγχος οφειλών θα πρέπει να διεκπεραιώνεται από το ίδιο υποκατάστημα. Έτσι θα εξοικονομείται πολύτιμος χρόνος ΄που τώρα χάνεται στις συνεχείς αλληλογραφίες μεταξύ των ταμείων. Επίσης ο τελευταίος φορέας, θα πρέπει να χορηγεί την παροχή , ακόμα και σε περίπτωση που ο ασφαλισμένος θεμελιώνει δικαίωμα με τις προϋποθέσεις άλλου συμμετέχοντος φορέα, χωρίς να χρειάζεται να αναπέμψει σε αυτόν τον φάκελο.
5. Τερματισμός για συγκεκριμένο διάστημα των συνεχών μετακινήσεων των υπαλλήλων σε διαφορετικές υπηρεσίες του ΕΦΚΑ (είναι πολύ συχνό το φαινόμενο η καθυστέρηση να εντείνεται λόγω της μετάθεσης η απόσπασης υπάλληλου σε άλλη υπηρεσία χωρίς άμεση χρέωση του φακέλου σε άλλο υπάλληλο).
6. Οικονομικά κίνητρα στους υπαλλήλους που διεκπεραιώνουν συνταξιοδοτικές υποθέσεις αξιολόγηση με αξιοκρατικά κριτήρια και όχι με τιμωρητική διάθεση .
7. Επιχειρησιακό σχέδιο επαναρτίωσης των υπηρεσιών του ΕΦΚΑ από ανθρώπους που γνωρίζουν την κοινωνική ασφάλιση και τις ιδιαιτερότητες κάθε εντασσόμενου στον ΕΦΚΑ ταμείου.
8. Χορήγηση προσωρινών συντάξεων εφόσον δεν εκκρεμεί πλασματικός χρόνος . Μετά την εφαρμογή του θετικού μέτρου της προκαταβολής σύνταξης, μειώθηκε ακόμα παραπάνω ο ρυθμός απονομών των προσωρινών συντάξεων.
9. Αξιολόγηση των λογισμικών που παραδίδουν οι πάροχοι , καθώς έχει παρατηρηθεί πως και σε περιπτώσεις που έχουν προχωρήσει οι απονομές βοηθημάτων υπάρχουν αστοχίες στους υπολογισμούς με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ταλαιπωρία των ασφαλισμένων. Δεν περιποιεί τιμή στο ελληνικό κράτος να έχει προχωρήσει σε συμβάσεις με ιδιώτες παρόχους και να μην έχουν ολοκληρωθεί ακόμα όλα τα πληροφοριακά συστήματα που ήταν απαραίτητα για την εφαρμογή του ν.4387/2016 που ψηφίστηκε πριν 6 χρόνια.
10. Ταχύτερη επίλυση των νομικών ζητημάτων ερμηνείας των εγκυκλίων από την νομική υπηρεσία του ΕΦΚΑ, καθώς έχει διαπιστωθεί πως σε περιπτώσεις ασάφειας των οδηγιών, παρατηρείται σημαντική καθυστέρηση στην τελική κρίση των περιπτώσεων.
Ο ΕΦΚΑ έχει ικανότατα στελέχη που διακρίνονται και για τις επιδόσεις τους , την αξιολογική τους κρίση και την κοινωνική ευαισθησία τους. Η πλειοψηφία των υπαλλήλων δίνει με φιλότιμο έναν δύσκολο και άνισο αγώνα απέναντι σε έναν δύσκολο αντίπαλο, το χρονίζον πρόβλημα των εκκρεμών συντάξεων, το οποίο προϋπήρχε αλλά γιγαντώθηκε μέσα στη δεκαετία της κρίσης.
Προφανώς όπως κάθε σύνολο περιλαμβάνει και κάποιους υπαλλήλους που είτε αδυνατούν να ανταποκριθούν είτε παρουσιάζουν μια αρνητική συμπεριφορά απέναντι στους πολίτες. Είναι όμως μειοψηφία. Η ηγεσία του Υπουργείου πρέπει να σταματήσει την πολεμική και αντιληφθεί την ανάγκη ενίσχυσης του συστήματος με προσωπικό. Οι εργαζόμενοι του ΕΦΚΑ πρέπει να δεσμευθούν για υψηλή παραγωγικότητα με αίσθημα ευθύνης απέναντι στους πολίτες.
Δεν ισχυρίζομαι ότι με τα μέτρα αυτά οι εκκρεμείς συντάξεις θα εκδοθούν αύριο το πρωί. Θα εξοικονομηθεί όμως πολύτιμος χρόνος και κυρίως θα μπορούμε να ελπίζουμε πως σε λίγα χρόνια θα υπάρχει ένας αξιόπιστος ασφαλιστικός φορέα που θα υπηρετεί τον ελληνικό λαό, εργαζομένους , επαγγελματίες και συνταξιούχους και όχι ένας μηχανισμός ταλαιπωρίας των πολιτών , όπως έχει καταστεί με ευθύνη των πολιτικών ηγεσιών.
Ο ΕΦΚΑ δεν χρειάζεται στρατηγούς , χρειάζεται στρατιώτες και πολιτική βούληση για την διαμόρφωση ενός δημόσιου φορέα κοινωνικής ασφάλισης που θα λειτουργεί αποτελεσματικά και αξιοκρατικά.
Τέλος, το ζήτημα των εκκρεμών συντάξεων θα πρέπει να σταματήσει χρησιμοποιείται ως επικοινωνιακό πολιτικό πυροτέχνημα. Στέλνει λάθος μήνυμα στους ασφαλισμένους και δημιουργεί προσδοκίες, η διάψευση των οποίων μεγεθύνει την πίκρα και την αδικία που νοιώθουν.
(Ο Κώστας Τσουκαλάς είναι δικηγόρος)
