Το τετραπλό άλμα στο καλλιτεχνικό πατινάζ που πέτυχε η Καμίλα Βαλίεβα, στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου, που μόλις τελείωσαν, είναι αναμφισβήτητα μία από τις κορυφαίες στιγμές της Ιστορίας και των Αγώνων. Είναι ένα από εκείνα τα γεγονότα που ανεβάζουν τον πήχη του αθλήματος και αυξάνουν τις απαιτήσεις για τους επόμενους αθλητές που θα θελήσουν να πρωταγωνιστήσουν.
Μπορεί κάλλιστα να συγκριθεί με το άλμα του Μπίμον στο άλμα εις μήκος στο Μεξικό. Τα άλματα του Μπούμπκα και της Ισινμπάγεβα στο επί κοντώ. Τις αξεπέραστες κούρσες του Γιουσέιν Μπολτ στα 100μ. και στα 200μ. ή τις ασκήσεις του δικού μας Λευτέρη Πετρούνια, στους κρίκους.
Η προσπάθεια της Βαλίεβα αμαυρώθηκε από την κατηγορία για χρήση αναβολικών ουσιών και την πολεμική που ακολούθησε. Τελικά η Ρωσίδα αθλήτρια δικαιώθηκε στο Ανώτατο Αθλητικό Διαιτητικό Δικαστήριο (CAS) και της επιτράπηκε η συμμετοχή στους Αγώνες. Με τη διαφορά, ότι είναι μόλις 15 χρονών και στο τέλος της ημέρας κατάρρευσε. Στην επανεμφάνισή της στον τελικό του ατομικού γυναικών, η Βαλίεβα κατέρρευσε και έμεινε έξω από τα μετάλλια.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν προσφέρει πολλά «παιδιά θαύματα». Το όνομα του πιο μικρού αθλητή που κατέκτησε μετάλλιο στους Αγώνες, χάνεται το 1900, στο Παρίσι. Ήταν ο πηδαλιούχος της γαλλικής δίκοπου, που κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο. Το όνομά του δεν καταγράφηκε ποτέ. Έτσι, επίσημα, ο μικρότερος αθλητής που έχει κατακτήσει μετάλλιο σε Ολυμπιακούς Αγώνες, είναι ένας Έλληνας, ο Δημήτριος Λούνδρας, ο οποίος το 1896, στην Αθήνα ήρθε τρίτος στο δίζυγο, ενώ δεν είχε κλείσει ακόμα τα 13. Εν παρενθέσει: Αν για κάποιους το όνομα «Λούνδρας» λέει κάτι… Ο Δημήτριος Λούνδρας ήταν ο πατέρας του Κωνσταντίνου Λούνδρα, συζύγου της Ελένης Βλάχου, εκδότριας της εφημερίδας «Καθημερινή».
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ, το 1988, η Κριστίνα Εγκερζέγκι, σε ηλικία 14 χρόνων και 41 ημερών κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στα 200 μ. ύπτιο. Το 2012, στο Λονδίνο η 15χρονη Λιθουανή Ρούτα Μεϊλουτίτε τάραξε τα νερά της πισίνας, κερδίζοντας το χρυσό στα 100μ. πρόσθιο.
Ο ορισμός όμως, του «παιδιού – θαύμα», δικαίως αποδίδεται στην Όλγα Κόρμπουτ και τη Νάντια Κομανέτσι. Οι Σοβιετικοί εμφάνισαν την Κόρμπουτ το 1969 στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ενόργανης γυμναστικής, σε ηλικία 14 χρονών. Το 1972, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου η Κόρμπουτ κατακτάει τον Κόσμο με μία άσκηση στους ασύμμετρους ζυγούς, που στη συνέχεια απαγορεύτηκε, γιατί θεωρήθηκε ιδιαιτέρως επικίνδυνη. Αυτό δεν εμπόδισε το «Σπουργιτάκι από το Μινσκ» να κατακτήσει τρία χρυσά και ένα ασημένιο μετάλλιο. Βέβαια, την Κόρμπουτ τη θυμούνται οι επαΐοντες και για τη τη φυγή της στις ΗΠΑ, αλλά και τις καταγγελίες που ή ίδια έκανε ότι οι προπονητές της εκτός από μία αθλητική μηχανή, την έβλεπαν και ως μία δούλα του σεξ…
Στους Ολυμπιακούς του Μόντρεαλ, έλαμψε η Νάντια Κομανέτσι, που άγγιξε την τελειότητα, υποχρεώνοντας τους κριτές να της βάλουν «10»,στους ασύμμετρους ζυγούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι, εκείνη την εποχή, το ενδεχόμενο να πάρει «10» ένας αθλητής δεν είχε προβλεφθεί και οι ηλεκτρονικοί πίνακες δε χωρούσαν δύο ακέραια και δύο δεκαδικά ψηφία. Έτσι αντί να αναγραφεί «10,00», αναγράφηκε «1,00»!Η Ρουμάνα αθλήτρια γύρισε στην πατρίδα της, τη Ρουμανία, με τρία χρυσά, ένα αργυρό και ένα χάλκινο μετάλλιο, καλά κρυμμένα ανάμεσα στα κουκλάκια της τσάντας της, καθώς ήταν μόνο 14 χρόνων.
Την ίδια ηλικία με την Κομανέτσι, είχε και ο Τομ Ντάλεϊ, όταν το 2008 κατέκτησε το χρυσό στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου. Το αγώνισμά του ήταν οι καταδύσεις από πλατφόρμα 10 μέτρων. Μπορεί κάποιος να αναλογιστεί αν ένα παιδί 14 χρόνων αισθάνεται φόβο όταν πηδάει από πλατφόρμα ύψους δέκα μέτρων. Όμως, σε πολλές περιπτώσεις, ο φόβος αυτός είναι το λιγότερο που έχει να αντιμετωπίσει ένα παιδί, σε αυτή την ηλικία και σε αυτό το περιβάλλον.
Ο πρωταθλητισμός, είτε με τη μορφή των Ολυμπιακών Αγώνων, είτε με τη μορφή των Παγκόσμιων Πρωταθλημάτων, είναι μία βιτρίνα που προσελκύει τα μάτια δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Γύρω από τον αθλητή στήνεται μία μεγάλη βιομηχανία, που περιλαμβάνει χρήματα, χορηγούς, Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Ο Αθλητής εκπροσωπεί τη χώρα του. Εκατομμύρια ανθρώπους που περιμένουν από αυτόν να τη δοξάσει. Οι περισσότεροι από τους αθλητές αυτούς είναι πολύ νέοι άνθρωποι. Πολλοί είναι μικρά παιδιά… Όπως, η Κόρμπουτ, η Κομανέτσι, ο Ντάλεϊ και η Βαλίεβα. Όπως πολλοί άλλοι…
Η Κόρμπουτ και η Κομανέτσι έφεραν, μάλιστα και το πρόσθετο βάρος να εκπροσωπήσουν χώρες του Ανατολικού μπλοκ, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Έπρεπε, δηλαδή, με τη νίκη τους να αποδείξουν την ανωτερότητα εκείνου των Ανατολικών χωρών έναντι των Δυτικών. Τα ίδια έκαναν και οι Αμερικάνοι. Τα ίδια κάνουν και τώρα…
Το σκάνδαλο που ξέσπασε γύρω από τη Βαλίεβα είναι στο πλαίσιο της προσπάθειας τους να μονοπωλήσουν τα μετάλλια των Ολυμπιακών Αγώνων. Η Ρωσία δε συμμετέχει ως χώρα στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ούτε στα Παγκόσμια πρωταθλήματα, γιατί κατηγορείται για ντόπινγκ. Λες και είναι η μόνη. Οι αθλητές της εκπροσωπούν την Ολυμπιακή Επιτροπή της Ρωσίας και όχι τη χώρα τους. Δεν ακούν τον ύμνο της χώρας τους όταν κατακτήσουν το χρυσό και δεν βλέπουν τη σημαία τους στον ιστό…
Η Βαλίεβα, στο Πεκίνο κλήθηκε να σηκώσει το βάρος της διαμάχης, που σηκώθηκε γύρω από το πρόσωπό της, αλλά και της διαμάχης που προηγήθηκε. Και είναι μόλις 15 χρονών. Ήδη, για να νικήσει τη βαρύτητα, με το τετραπλό άλμα της, θυσίασε την παιδική της ηλικία. Τί άλλο θα έπρεπε να θυσιάσει, για να νικήσει αυτό το τοξικό περιβάλλον, που εκτός από τη δημοσιότητα για το αθλητικό επίτευγμά της, την κατηγόρησε και για χρήση αναβολικών ουσιών; Στις μέρες που μεσολάβησαν και μέχρι την επανεμφάνισή της στον τελικό του ατομικού γυναικών, η Βαλίεβα δικαιώθηκε από το ανώτατο διαιτητικό δικαστήριο. Η ίδια, όμως, κατέρρευσε ψυχολογικά. Εμφανίστηκε αγνώριστη, είχε πτώση κατά τη διάρκεια του τελικού και έμεινε μακριά από τη διεκδίκηση των μεταλλίων. Στο τέλος της προσπάθειάς της αντιμετώπισε την ψυχρότητα της προπονήτριάς της, αλλά και του στενού περιβάλλοντός της. Ο Πρόεδρος της ΔΟΕ Τόμας Μπαχ χαρακτήρισε ως «ανατριχιαστική» την ψυχρότητα που έδειξε στην Βαλίεβα το περιβάλλον της.
Ο κ. Μπαχ ανατρίχιασε, βέβαια, αλλά η ΔΟΕ ποτέ δεν έχει αντιμετωπίσει με σοβαρότητα το ζήτημα της συμμετοχής τόσο μικρών αθλητών, στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αντιθέτως, στους Αγώνες του Τόκυο, η ΔΟΕ εισήγαγε αγωνίσματα, όπου κατεξοχήν αγωνίζονται νεαροί αθλητές, με σκοπό να γίνει «άνοιγμα» σε όσο το δυνατό νεαρότερους φιλάθλους.
Φυσικά, το θέμα δεν αφορά μόνο τον κ. Μπαχ και τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά γενικά, τον επαγγελματικό αθλητισμό, που γίνεται συχνά η διέξοδος πολλών νέων ανθρώπων, για να ξεφύγουν από την ακραία φτώχεια στην οποία ζουν. Δεκάδες χιλιάδες αθλητές, καταφέρνουν να φτάσουν σε κορυφαίο επίπεδο, κερδίζουν πολλά λεφτά και μεγάλη δόξα, σε πολύ μικρή ηλικία, χωρίς όμως, να έχουν κανένα ψυχολογικό και εκπαιδευτικό υπόβαθρο. Καλούνται να ωριμάσουν πρώιμα, να διαχειριστούν την καριέρα και την προσωπικότητά τους, χωρίς ουσιαστικά στηρίγματα.
Ο Άλεξ Φέργκιουσον είχε επισημάνει κάποτε τη δυσκολία που έχει ένας προπονητής να διαχειριστεί έναν όμιλο ποδοσφαιριστών που είναι όλοι νεότατοι, με πολλά εκατομμύρια στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους. Η ίδια η πραγματικότητα δικαίωσε τον ιστορικό προπονητή της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Η Πρέμιερ Λιγκ, το πιο πλούσιο και πιο επιτυχημένο πρωτάθλημα στον Κόσμο, συγκλονίζεται από σκάνδαλα ποδοσφαιριστών που εμπέκονται σε υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης εις βάρος γυναικών ή άλλες παραβατικές και αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Ο αθλητισμός σωστά θεωρείται ως ένας υγιής τρόπος να αποφύγει ένα παιδί τις παγίδες της εποχής. Από μόνος του όμως, δε φτάνει. Δεν αρκεί για να το προφυλάξει από τις παθογένειες. Ιδίως στις μέρες μας, που η επιστήμη έχει προοδεύσει σε όλα τα επίπεδα, μοιάζει αναγκαίο, οι μηχανισμοί που οδηγούν στη διαμόρφωση μεγάλων αθλητών, να παρέχουν και την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη, που να τους επιτρέπει να σταθούν σ’ αυτό το δύσκολο περιβάλλον. Σε διαφορετική περίπτωση, ο πρωταθλητισμός γίνεται ακατάλληλος και επικίνδυνος για ανηλίκους ή ακόμα και για ενηλίκους.
Η Βαλίεβα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, αλλά δεν είναι μοναδικό. Και κανείς δε γνωρίζει αν θα βρει τη δύναμη να επιστρέψει σε κορυφαίο επίπεδο ή εάν η καριέρα της τελείωσε ήδη. Και ακόμα χειρότερα, κανείς δεν ξέρει ποιο θα είναι το μέλλον αυτού του παιδιού, ανεξάρτητα από το αν θα συνεχίσει ή όχι να αγωνίζεται ως αθλήτρια.
(Ο Κώστας Καρβουναρίδης είναι Δικηγόρος – Διεθνές Μάστερ Αθλητικού Δικαίου και Μάνατζμεντ / Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών – CIES –FIFA)
