Το πρώτο κοινωνικό αγαθό του ανθρώπου, η κατοικία, έχει γίνει είδος εν ανεπαρκεία λόγω οικονομικής κρίσης και κατάρρευσης των διαθέσιμου εισοδήματος. Και αναμένεται να καταστεί είδος πολυτελείας λόγω διατήρησης υψηλών επιτοκίων και οικονομικής στασιμότητας λόγω δασμών του Ντόναλντ Τραμπ.
Την ίδια στιγμή, η Πολιτεία μοιάζει να απέχει από μια αγορά όπου είναι αναγκαία η ρύθμιση: Η αύξηση της προσφοράς κατοικιών. Πάντως, το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή το έγκλημα στην Εύβοια με δύο νεκρούς: Τόσο το θύμα-αγοραστή όσο και τον θύτη – «κόκκινο» δανειολήπτη (αυτοκτονία).
Εντούτοις, το πρόβλημα έχει πολλά αφανή «θύματα»: Το δημογραφικό πρόβλημα διογκώνεται και λόγω της κρίσης στέγης, η γενιά της οικονομικής κρίσης (στην εφηβεία το 2010-2015), σε πολλές περιπτώσεις μένει στα παιδικά δωμάτια ελλείψει εναλλακτικής, τα υψηλά ενοίκια στέκονται εμπόδιο στη γεωγραφική κινητικότητα προς ανεύρεση καλύτερα αμειβόμενης εργασίας ή για την ένταξη στην αγορά εργασίας νέων και γυναικών που τώρα δηλώνουν ανενεργοί.
Σκληρή πραγματικότητα
Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι:
- Οι ενοικιαστές δαπανούν έως και το 40% του εισοδήματός τους για ενοίκιο.
- Το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα έπεσε κάτω του 69% (στο μέσο ευρωπαϊκό όρο), από το 75% όπου εξακολουθούν και βρίσκονται οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου (Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία).
- Τα νέα διαμερίσματα στην Ελλάδα αγοράζονται εκτός… τραπεζικού συστήματος. Από τα 55.000 σπίτια που άλλαξαν χέρια (2024), μόλις για τα 14.000 συνήφθησαν δάνεια. Με χρήματα από το στρώμα ή το εξωτερικό (χρυσή visa). Τέτοια ποσά δεν διαθέτουν οι μισθωτοί.
Σε όλα αυτά, η Πολιτεία απουσιάζει. Δεν παρεμβαίνει ρυθμιστικά στη γενίκευση του airbnb, διατηρεί το… κίνητρα επένδυσης (χρυσή visa) σε ακίνητα σε κορεσμένες περιοχές.
- Από το πρόγραμμα «Σπίτι 1» δόθηκαν 7.600 δάνεια (έναντι στόχου 10.000) και εκταμιεύτηκε μόλις το 75% των χρημάτων του σχεδίου.
- Στο νέο – εν εξελίξει – πρόγραμμα «Σπίτι 2» έχουν κατατεθεί 160.000 αιτήσεις, υπάρχουν 90.000 (προ)εγκρίσεις, αλλά μόλις 4.200 υπαγωγές. Και αυτό αφορά σε σχέδιο για 20.000 σπίτια.
Το τραγικό, όμως, είναι η εικόνα της αγοράς.
Τα διαμερίσματα που βρίσκουν οι άστεγοι με χαμηλά εισοδήματα, είναι ηλικίας 43 ετών (μέση χρονολογία έκδοσης οικοδομικής αδείας το 1982), 3άρια (μόλις 89 τετραγωνικά μέτρα κατά μέσο όρο) και εμπορικής αξίας 158.000 ευρώ.
Ζήτηση χωρίς προσφορά
Οι τιμές (και) των παλαιών κατοικιών εκτοξεύτηκαν, όπως είναι φυσικό, καθώς βγήκαν στην αγορά 160.000 δυνητικοί αγοραστές (οι αιτούντες).
Αυτό σημαίνει ότι για να πάρει σπίτι ένας οικογενειάρχης με εισόδημα 10.000 ευρώ (ελάχιστο) έως 36.000 ευρώ (τετραμελής οικογένεια) θα πρέπει να διαθέσει περί τα 165.000 ευρώ (μαζί με τα συμβόλαια), αλλά μόλις 144.000 ευρώ δάνειο. Ήτοι να βάλει από την τσέπη του περί τα 20.000 ευρώ, συν 30.000 – 40.000 ευρώ για ανακαίνιση μια παλιές κατοικίας 40 ή 50 ετών.
Και αυτή η αποταμίευση (σ.σ. άνω των 50.000 ευρώ) πρέπει να δημιουργεί με μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα κάτω των 2.500 ευρώ με δύο παιδιά.
Την ίδια, στιγμή τα ακίνητα του Δημοσίου (Κτηματική Εταιρεία, Δήμοι), του πρώην ΟΑΕΔ (ΔΥΠΑ) όσον αφορά στα οικόπεδα της Εργατικής Κατοικίας, τα ακίνητα της Εκκλησίας, καθώς επίσης και τα αποθεματικά των 2 δισ. της Εργατικής Κατοικίας (κατατεθειμένα στην Τράπεζα της Ελλάδας), μένουν αδιάθετα.
Κόκκινα δάνεια
Ως προς τα «κόκκινα» δάνεια και τα χρεωμένα νοικοκυριά, υπολογίζεται ότι περίπου 2,3 εκατ. ΑΦΜ οφείλουν 250 δισ. ευρώ. Στις τράπεζες 20 δισ. ευρώ, σε fund και servicers 75 δισ. ευρώ, στις εφορίες 105 δισ. ευρώ και στον ΕΦΚΑ 50 δισ. ευρώ.
Και καμιά από τις απόπειρες διευθέτησης αυτού το χρέους, το οποίο ξεπερνά το ΑΕΠ της χώρας (240 δισ. ευρώ), δεν απέδωσε.
- Οι διμερείς συναντήσεις με fund και servicers απέδωσε τη ρύθμιση μόλις 1,2 δισ. ευρώ.
- Στο εξωδικαστικό (συνολικό χρέος προς τράπεζες, fund, ιδιώτες, εφορία και ΕΦΚΑ) κατατέθηκαν 30.000 αιτήσεις, τη ρύθμιση αποδέχτηκαν οι μισοί και, στη συνέχεια, η πλειονότητα την εγκατάλειψε.
- Ο φορέας διαχείρισης των ακίνητων των ευάλωτων νοικοκυριών, στα οποία θα μπορούν να μένουν με ενοίκιο, δεν έχει συσταθεί εδώ και 5 χρόνια από την αρχική εξαγγελία του.
Αντιθέτως, η κυβέρνηση άνοιξε τις πόρτες στις εισπρακτικές εταιρείες και για τα χρέη προς το δημόσιο (ΕΦΚΑ), το οποίο είναι κάτι πρωτοφανές.
