Ο Ντόναλντ Τραμπ πάτησε το κουμπί του παγκόσμιου εμπορικού πολέμου. Την «Ημέρα Απελευθέρωσης», όπως την έχει χαρακτηρίσει λόγω του ότι θεωρεί πως οι εμπορικοί εταίροι εκμεταλλεύονται επί δεκαετίες τις ΗΠΑ, ο Αμερικανός Πρόεδρος ανακοίνωσε σαρωτικούς δασμούς σε όλες τις εισαγωγές από «εχθρούς» και «φίλους», υποστηρίζοντας πως με αυτόν τον τρόπο θα κάνει την «Αμερική Ξανά Μεγάλη».
Χώρες ανά τον κόσμο προετοιμάζουν την απάντησή τους σταθμίζοντας τις επιπτώσεις και τις πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Η ΕΕ, που στα προϊόντα των χωρών της επιβλήθηκε δασμός 20%, υπόσχεται ισχυρά ισοδύναμα αντίποινα. Ωστόσο η πρώτη μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη είναι η αναζήτηση ενός κοινού βηματισμού προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς οι επιπτώσεις δεν είναι ίδιες σε όλα τα κράτη μέλη του ευρωπαϊκού μπλοκ.
Σχετικά με την Ελλάδα υπάρχουν τρία βασικά δεδομένα: Πρώτον, οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ είναι σχετικά περιορισμένες, οπότε περιορισμένες αναμένεται να είναι και οι επιπτώσεις. Δεύτερον, το μεγαλύτερο ποσοστό των εξαγωγών είναι προς χώρες της ΕΕ και άρα η αντίδραση του ευρωπαϊκού μπλοκ, και επιμέρους κάθε κράτους μέλους, αποτελεί σημαντικότερο ζήτημα για την ελληνική οικονομία. Τρίτον ο «πόλεμος των δασμών» οδηγεί σε αυξήσεις τιμών των εισαγόμενων προϊόντων και αυτό θα πυροδοτήσει έναν νέο κύμα ακρίβειας και στην ελληνική αγορά.
Γιατί η αντίδραση της ΕΕ είναι μεγαλύτερο πρόβλημα
Αναλυτές και παράγοντες της αγοράς σημειώνουν πως πιο επικίνδυνο για την Ελλάδα δεν είναι τόσο οι ίδιοι οι δασμοί του Τραμπ, αλλά το διεθνές οικονομικό περιβάλλον που διαμορφώνεται από τη στρατηγική του «προστατευτισμού» του προέδρου των ΗΠΑ. «Βλέπουμε κάποιες χώρες να υποστηρίζουν επιθετικές πολιτικές απέναντι στον Τραμπ, ενώ άλλες προτείνουν συγκράτηση ώστε να αποφευχθούν περαιτέρω επιπλοκές. Το τοπίο είναι αβέβαιο και αναμένουμε τις επόμενες κινήσεις, είτε αυτές αφορούν αντίμετρα είτε διαπραγματεύσεις για άρση κάποιων δασμών», ανέφερε ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων, Αλκιβιάδης Καλαμπόκης στην ΕΡΤ.
Το μεγαλύτερο ποσοστό εξαγωγών της Ελλάδας είναι στην ΕΕ και ισχυροί εμπορικοί εταίροι, όπως η Ιταλία, η Γερμανία, η Γαλλία κ.α., θα μπορούσαν να ανακατευθύνουν τα προϊόντα τους προς άλλες αγορές ή και να ενισχύσουν την εσωτερική αγορά τους, γεγονός που θα περιορίσει το χώρο για τα ελληνικά προϊόντα. Είναι λοιπόν πολλοί πιθανό οι Έλληνες εξαγωγείς να αναγκαστούν να ανοιχτούν σε τρίτες χώρες, στην Ασία ή στη Βόρεια και Νότια Αμερική.
Σε πρόσφατη έκθεση της διεύθυνσης οικονομικής ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας αναφερόταν ότι «σημαντικότερες έμμεσες αρνητικές επιδράσεις στο ελληνικό εξαγωγικό εμπόριο θα μπορούσαν να προκύψουν από μια πιθανή επιδείνωση των οικονομικών επιδόσεων βασικών εξαγωγικών μας αγορών στην ΕΕ, σε περίπτωση κλιμάκωσης των πιέσεων στις δικές τους εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, λόγω αυξημένων δασμών ή άλλων εναλλακτικών αντισταθμιστικών μέτρων».
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις των αναλυτών της Εθνικής Τράπεζας που αφορούν μόνο το εμπορικό ισοζύγιο, «η οριζόντια αύξηση των δασμών κατά 10% σε όλα τα εξαγόμενα προϊόντα από την ΕΕ προς τις ΗΠΑ θα μείωνε τις συνολικές ελληνικές εξαγωγές κατά περίπου 1,7% κυρίως λόγω έμμεσων επιδράσεων από την αποδυνάμωση των οικονομιών των Ευρωπαίων εμπορικών εταίρων».
Αξίζει να σημειωθεί πως ένα μέρος των ελληνικών εξαγωγών προς την Ευρώπη αφορά ενδιάμεσα αγαθά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τελικών προϊόντων που εξάγονται στις ΗΠΑ από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Άρα στις επιπτώσεις θα πρέπει να συνυπολογιστεί και αυτός ο τομέας. Επιπλέον η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, έχει διαμηνύσει πως η Ευρώπη θα απαντήσει επίσης με επιβολή δασμών και αυτό θα σημαίνει ότι οι τιμές των αμερικανικών προϊόντων που εισάγονται στην Ευρώπη και κατ΄ επέκταση και στην Ελλάδα θα αυξηθούν και αυτό το κόστος θα μετακυλήσει στους καταναλωτές.
«Ας είμαστε ξεκάθαροι όσον αφορά τις τεράστιες συνέπειες. Η παγκόσμια οικονομία θα υποφέρει πάρα πολύ. Η αβεβαιότητα θα διογκωθεί και θα πυροδοτήσει άνοδο περαιτέρω προστατευτισμού […] Οι δασμοί θα πλήξουν τους καταναλωτές και αυτό θα γίνει άμεσα αισθητό. Εκατομμύρια πολίτες θα βρεθούν αντιμέτωποι με υψηλότερους λογαριασμούς στα καταστήματα όπου προμηθεύονται αγαθά. Τα φάρμακα θα κοστίζουν περισσότερο, όπως και οι μεταφορές. Ο πληθωρισμός θα αυξηθεί», τόνισε χαρακτηριστικά η επικεφαλής της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μετά τις ανακοινώσεις του Αμερικανού προέδρου.
Ενδεικτική της ανησυχίας στην ελληνική αγορά για την αντίδραση της ΕΕ είναι η δήλωση του προέδρου της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας, Σταύρου Καφούνη.«Το ύψος των νέων δασμολογικών επιβαρύνσεων, το γεγονός ότι αφορούν ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς και τα πολύ πιθανά αντίμετρα από την ΕΕ, σηματοδοτούν μία ολότελα νέα εποχή αστάθειας για την παγκόσμια εμπορική δραστηριότητα και συρρίκνωσης για την κατανάλωση. Στον αντίποδα ενός εμπορικού πολέμου βρίσκεται η επιλογή των διαπραγματεύσεων, ένα παράθυρο αισιοδοξίας και ψυχραιμίας που πρέπει η Ευρώπη να το κρατήσει πάση θυσία ανοιχτό», τόνισε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να αποφευχθεί η εμπορική σύγκρουση.
Πόσο επηρεάζουν την ελληνική οικονομία οι δασμοί Τραμπ
Βάσει των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ, το 2024, οι εξαγωγές της Ελλάδας προς τις ΗΠΑ αντιστοιχούσαν στο 4,8% του συνόλου της αξίας των ελληνικών εξαγωγών. Συγκεκριμένα, το περασμένο έτος οι συνολικές εξαγωγές ανήλθαν στα 49,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Από αυτά, μόλις τα 2,4 δισεκατομμύρια ήταν προς τις ΗΠΑ και μάλιστα με την Ελλάδα να έχει πλεονασματικό ισοζύγιο, καθώς οι εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων ανήλθαν στα 2,1 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αναλυτικότερα, το 2024 το μερίδιο των ΗΠΑ στις ελληνικές εξαγωγές των τροφίμων και ζώων ζωντανών ήταν 7,7% και ακολουθούν, λάδια και λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης (7,2%), μηχανήματα και υλικό μεταφορών (6,5%), βιομηχανικά είδη ταξινομημένα κυρίως κατά πρώτη ύλη (5,1%), διάφορα βιομηχανικά είδη (3,9%), ορυκτά καύσιμα, λιπαντικά κλπ. (3,8%), ποτά και καπνός (2,6%), χημικά προϊόντα και συναφή (2,1%), πρώτες ύλες μη εδώδιμες εκτός από καύσιμα (1,5%) και είδη και συναλλαγές μη ταξινομημένα κατά κατηγορίες (0,5%).
Ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων σημείωσε πως «το 30% των ελληνικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ αφορά αγροδιατροφικά προϊόντα, το 23% πετρελαιοειδή και το 41% βιομηχανικά προϊόντα. Ιδιαίτερα, το ελληνικό κρασί, οι ελιές και τα ροδάκινα έχουν καταφέρει να εδραιωθούν στην αμερικανική αγορά», ανέφερε, υπογραμμίζοντας ότι «πολλά προϊόντα μας είναι θυμικά και εγείρουν, αν θέλετε, το όνειρο του Αμερικανού καταναλωτή».
Εξέχουσα θέση στην αμερικανική αγορά, εκτός από τις ελιές (241 εκατ. ευρώ, αύξηση 39% το 2024), το κρασί (19 εκατ), το ροδάκινο κομπόστα (80 εκατ. ευρώ) και το ελαιόλαδο (80 έως 100 εκατ. ευρώ), έχει και η φέτα (53,6 εκατ. ευρώ). Πρόκειται για προϊόντα που ασφαλώς θα ανατιμηθούν λόγω των δασμών, αλλά όπως εξηγεί ο κ. Καλαμπόκης η ισοτιμία ευρώ – δολαρίου δεν είναι τόσο αρνητική όσο στο παρελθόν, γεγονός που μπορεί να μετριάσει τις απώλειες.
Επιπλέον ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων επισημαίνει και έναν ακόμη κρίσιμο παράγοντα που θα μπορούσε να μετριάσει τη ζημιά του εμπορικού πολέμου. Ο λόγος για την ομογένεια. Όπως ανέφερε ο κ. Καλαμπόκης η ελληνική κοινότητα θα μπορούσε να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς αποτελεί και τον κύριο αγοραστή των προϊόντων που εξάγει η Ελλάδα. «Με τη λογική του συναισθήματος, η Ομογένεια δεν θα σταματήσει να αγοράζει ελληνικά προϊόντα», εκτίμησε.
«Οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ ανέρχονται σε 2,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 450 εκατ. αφορούν στις εξαγωγές ποιοτικών ελληνικών τροφίμων με εμβληματικό brand name και σταθερούς υπερατλαντικούς καταναλωτές, τους ομογενείς μας, τους οποίους οι δασμοί δεν θα σταματήσουν να αγοράζουν ελληνικά κρασιά, τυριά, ροδάκινα, ελιές και λάδι», τόνισε και ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς Βασίλης Κορκίδης.
Και πρόσθεσε: «Στις έμμεσες επιπτώσεις εντάσσονται οι εξαγωγές ελληνικών εξορυκτικών μετάλλων, χωρίς όμως σημαντικές συνέπειες. Σε πρώτη ανάγνωση, οι αλλαγές των εμπορικών συνθηκών δεν θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τις ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ, αλλά οι ανησυχίες στρέφονται περισσότερο στην επίδραση των δασμών στο οικονομικό περιβάλλον της Ευρώπης, που εκτιμάται πως μπορεί να μειώσουν την ανάπτυξή της περίπου 0,2%. Το ΑΕΠ των 27 χωρών της ΕΕ για το 2024, σύμφωνα με το ΔΝΤ, ανήλθε στα 18,8 τρισ. δολάρια, άρα οι ετήσιες επιπτώσεις των δασμών αρχικά υπολογίζονται στα 380 δισ. δολάρια».
«Οι δασμοί σίγουρα προσθέτουν κόστος στο προϊόν. Το ποιο μερίδιο αυτού του κόστους θα πάει τελικά στον τελικό καταναλωτή, που θα πέσει η μπάλα της ρουλέτας, μένει να φανεί», δήλωσε στο Reuters ο Κωνσταντίνος Λάτσης, επικεφαλής συνεταιρισμού 1.200 κτηνοτρόφων στη νότια Πελοπόννησο, που παράγουν φέτα. «Φοβάμαι ότι η φέτα δεν θα βρει διέξοδο από αυτούς τους δασμούς αυτή τη φορά», είπε από την πλευρά του ο Χρήστος Αποστολόπουλος, επικεφαλής του Συνδέσμου Βιομηχανιών Γάλακτος Ελλάδας και ο δεύτερος άνθρωπος που φαίνεται στο βίντεο. «Πρέπει να το πάρουμε απόφαση και να δούμε πώς θα εκτρέψουμε αυτές τις ποσότητες σε άλλες αγορές», πρόσθεσε.
Παράγοντες από άλλους τομείς εξαγωγών, όπως τα πετρελαιοειδή, τα μέταλλα και τα βιομηχανικά προϊόντα, εμφανίζονται περισσότερο καθησυχαστικοί, υπογραμμίζοντας πως δεν αναμένονται μεγάλες συνέπειες, καθώς η έκθεση στην αμερικανική αγορά είναι σχετικά μικρή. «Όλα που εξάγουμε στην Αμερική είναι 2,5 δισ ευρώ. Είναι 1% του ΑΕΠ και σαν νούμερο δεν λέει κάτι για την ελληνική οικονομία», εξηγεί ο Σίμος Διαμαντίδης, Πρόεδρος Συνδέσμου Εξαγωγέων Ελλάδος, στην εκπομπή «Κοινωνία Ώρα Mega». «Όμως κάποιοι κλαδοι όπως οι ελιές, το λάδι, τα κρασιά θα πληγούν», αναφέρει.
Εν κατακλείδι, σύμφωνα με έκθεση της Εθνικής Τράπεζας, η άμεση αρνητική επίδραση στον ετήσιο ρυθμό μεταβολής των συνολικών ελληνικών εξαγωγών από δασμό 10% θα είναι μικρότερη από – 0,3% ετησίως και αμελητέα όσον αφορά το ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ (-0,05%), με βάση την εκτιμώμενη ιστορική ελαστικότητα ζήτησης για εξαγωγές (σε όγκο) ως προς την τιμή.
Ψυχραιμία συνιστά το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης
Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας, σε συνέντευξή του στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ 100,3 FM, συνέστησε ψυχραιμία στις αντιδράσεις έναντι των δασμών. «Είναι αδιανόητο σε μια ανοικτή παγκοσμιοποιημένη αγορά η οποία έχει διαμορφώσει συνθήκες ελεύθερης διακίνησης στο εμπόριο, εδώ και, τουλάχιστον, τρεις δεκαετίες, με πολλές διακρατικές και γενικότερες συμφωνίες να αλλάζει από τη μια στιγμή στην άλλη και να δημιουργούνται νέα δεδομένα», είπε και πρόσθεσε:
«Η ΕΕ που είναι μια τεράστια αγορά 450 εκατομμυρίων, έχει διαπραγματευτική δύναμη και να πάρει αποφάσεις, κάνοντας τις απαραίτητες επιλογές. Αυτή η συνθήκη που διαμορφώνεται είναι πολύ δύσκολη. Μπορεί σε εμάς να αφορά κάποια προϊόντα του πρωτογενούς τομέα, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αφορά στη βαριά τους βιομηχανία».
Αναφορικά με το αν η χώρα μας μπορεί να διεκδικήσει εξαιρέσεις σε κάποια προϊόντα, ο κ. Τσιάρας δήλωσε: «Δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι να πάρουμε εξαιρέσεις, γιατί κανείς μας δεν γνωρίζει αν αυτή τη στιγμή η ηγεσία των ΗΠΑ είναι διατεθειμένη να κάνει εξαιρέσεις. Δεν είναι καθόλου εύκολο. Εννοείται ότι η δική μας προσπάθεια θα είναι προς την κατεύθυνση ότι τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα, με τη μοναδικότητα που τα χαρακτηρίζει, να μπορούν να έχουν μια διαφορετική μεταχείριση».
