Οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια με τον ταχύτερο ρυθμό από τη δεκαετία του 1990, αλλά η πιο σοβαρή έξαρση του πληθωρισμού εδώ και μια γενιά δεν έχει ακόμη τιθασευτεί.
Αν και πολλοί άργησαν να εντοπίσουν πόσο μεγάλο πρόβλημα θα αποδεικνυόταν αυτό το κύμα πληθωρισμού, οι αξιωματούχοι που εκπροσωπούν τις 20 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου έχουν πλέον αυξήσει τα επιτόκια κατά μέσο όρο 3,5 ποσοστιαίες μονάδες η καθεμία από τότε που άρχισαν να περιορίζουν το κόστος δανεισμού.
Ωστόσο, ούτε ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED), Τζ. Πάουελ ούτε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κρ. Λαγκάρντ αναμένουν ότι ο πληθωρισμός θα επιστρέψει στον κοινό τους στόχο του 2% πριν από τις αρχές του 2025.
Ενώ οι γενικοί δείκτες καταναλωτή έχουν μειωθεί, οι κεντρικοί τραπεζίτες επικαλούνται τον υψηλότερο πυρήνα του πληθωρισμού, τις «σφικτές» αγορές εργασίας και τις πιέσεις στον τομέα των υπηρεσιών ως ενδείξεις ότι οι τιμές θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν για αρκετό καιρό ακόμη.
Τι εξηγεί λοιπόν την επιμονή του πληθωρισμού μπροστά στις επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων;
Μεγαλύτερη καθυστέρηση από το συνηθισμένο
Σύμφωνα με τους FT η νομισματική πολιτική έρχεται πάντα με καθυστέρηση, καθώς χρειάζεται περίπου 18 μήνες για να διαρρεύσει πλήρως ο αντίκτυπος μιας αύξησης των επιτοκίων στα καταναλωτικά πρότυπα και τις τιμές.
Οι φορείς χάραξης νομισματικής πολιτικής άρχισαν να αυξάνουν τα επιτόκια πριν από λιγότερο από ενάμιση χρόνο στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο και πριν από λιγότερο από ένα χρόνο στην ευρωζώνη. Ανέβηκαν υψηλότερα από το ουδέτερο επιτόκιο -όπου περιορίζουν ενεργά την οικονομία- μόλις πριν από λίγους μήνες.
Αλλά ορισμένοι κεντρικοί τραπεζίτες και οικονομολόγοι πιστεύουν ότι οι καθυστερήσεις μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερες – και το αποτέλεσμα της σύσφιξης λιγότερο ισχυρό – αυτή τη φορά.
«Ίσως η νομισματική πολιτική να μην είναι τόσο ισχυρή όσο ήταν πριν από αρκετές δεκαετίες», δήλωσε ο Nathan Sheets, επικεφαλής οικονομολόγος της αμερικανικής τράπεζας Citi.
Υποστηρίζουν ότι, παρά την εκτίναξη του κόστους δανεισμού, η ανάπτυξη έχει αποδειχθεί εκπληκτικά ανθεκτική, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής παραγωγής στις περισσότερες οικονομίες. «Οι μεγάλες οικονομίες και η παγκόσμια οικονομία στο σύνολό της έχουν απορροφήσει τις αυξήσεις των επιτοκίων εξαιρετικά και εκπληκτικά καλά», δήλωσε ο Sheets.
Η μακροπρόθεσμη μετατόπιση από τη μεταποίηση προς τις υπηρεσίες, οι οποίες απαιτούν λιγότερο κεφάλαιο, θα μπορούσε επίσης να σημαίνει βραδύτερη μετάδοση μιας αυστηρότερης νομισματικής πολιτικής.
Οι διαρθρωτικές αλλαγές σε σημαντικά τμήματα της οικονομίας -συμπεριλαμβανομένων των αγορών κατοικίας και εργασίας- μεταξύ των ημερών μας και της δεκαετίας του 1990 μπορεί να εξηγήσουν γιατί οι αυξήσεις των επιτοκίων είχαν πολύ πιο γρήγορο και έντονο αντίκτυπο τότε.
Οι στεγαστικές τάσεις παίζουν ρόλο
Οι μεταβολές στην αγορά κατοικίας μπορεί να είναι το κλειδί για να εξηγηθεί γιατί οι αυξήσεις των επιτοκίων αργούν να πιάσουν τόπο.
Σε αρκετές χώρες, το ποσοστό των νοικοκυριών που είτε κατέχουν το ακίνητό τους είτε το νοικιάζουν έχει αυξηθεί. Τα στεγαστικά δάνεια σταθερού επιτοκίου είναι πλέον πιο δημοφιλή από τα κυμαινόμενα, όπου τα υψηλότερα επιτόκια της κεντρικής τράπεζας επηρεάζουν σχεδόν αμέσως την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το ποσοστό των νοικοκυριών που κατέχουν ακίνητο με ενυπόθηκο δάνειο μειώθηκε από 40% τη δεκαετία του 1990 σε λιγότερο από 30%. Εκείνα με υποθήκη κυμαινόμενου επιτοκίου έχουν μειωθεί από 70% το 2011 σε λίγο περισσότερο από 10% φέτος.
Ο Άντριου Μπέιλι, διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι τάσεις αυτές σημαίνουν ότι «η μετάδοση της νομισματικής πολιτικής θα είναι πιο αργή ως αποτέλεσμα».
Οι αγορές εργασίας είναι «σφιχτές»
Τα επακόλουθα της πανδημίας στις τάσεις προσλήψεων είναι ακόμη αισθητά.
Οι εκτεταμένες ελλείψεις εργατικού δυναμικού παραμένουν – ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών, ενισχύοντας την αύξηση των μισθών και με τη σειρά του τον πληθωρισμό.
Η Λαγκάρντ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι εταιρείες του τομέα των υπηρεσιών ενδέχεται να προβαίνουν σε «αποθησαυρισμό εργατικού δυναμικού», φοβούμενες ότι δεν θα μπορέσουν να προσλάβουν προσωπικό σε περίπτωση που η ανάπτυξη ενισχυθεί. Ο τομέας θα μπορούσε να είναι «απομονωμένος από τις επιπτώσεις της σύσφιξης της πολιτικής για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι στο παρελθόν», δήλωσε η πρόεδρος της ΕΚΤ.
Το αίνιγμα των κεντρικών τραπεζιτών
Η αρχική επιμονή των κεντρικών τραπεζιτών ότι ο πληθωρισμός θα αποδειχθεί βραχύβιος οδήγησε σε καθυστερήσεις στην απόρριψη δεκαετιών επιθετικής και εξαιρετικά χαλαρής νομισματικής πολιτικής.
Αυτές οι καθυστερήσεις μπορεί να έκαναν τον πληθωρισμό ακόμη πιο δύσκολο να εξουδετερωθεί με υψηλότερα επιτόκια, καθώς οι πιέσεις στις τιμές διευρύνθηκαν από ένα πρόβλημα που αφορούσε ένα μικρό αριθμό προϊόντων που πλήττονταν από τις στενώσεις της αλυσίδας εφοδιασμού σε ένα πολύ ευρύτερο φαινόμενο, που έπληττε σχεδόν όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες.
Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, που συχνά αποκαλείται η τράπεζα των κεντρικών τραπεζιτών, προειδοποίησε πέρυσι ότι, εάν τα επιτόκια αυξηθούν πολύ λίγο ή εάν η επίδρασή τους καθυστερήσει πολύ, οι χώρες ενδέχεται να διολισθήσουν σε ένα περιβάλλον όπου ο υψηλός πληθωρισμός θα γίνει ο κανόνας.
Ο κίνδυνος είναι ότι η επιστροφή στον πληθωρισμό του 2% μπορεί να απαιτήσει από τους κεντρικούς τραπεζίτες να αυξήσουν το κόστος δανεισμού σε σημείο που να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η κατάρρευση αρκετών μεσαίων δανειστών στις ΗΠΑ και τα προβλήματα της Credit Suisse νωρίτερα φέτος αποδόθηκαν εν μέρει στο υψηλότερο κόστος δανεισμού.
Εάν εξαφανιστεί και η ανάπτυξη, οι οικονομολόγοι αναμένουν μεγαλύτερη πίεση στους κεντρικούς τραπεζίτες που έχουν αναλάβει να προσπαθήσουν να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό.
Η Jennifer McKeown, επικεφαλής οικονομολόγος σε παγκόσμιο επίπεδο της Capital Economics, αναμένει τώρα ότι τα υψηλότερα επιτόκια θα «ωθήσουν τις περισσότερες προηγμένες οικονομίες σε ύφεση τους επόμενους μήνες».
