Καθησυχαστικός ως προς τυχόν επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν για τις ευρωπαϊκές και πολύ περισσότερο για τις ελληνικές τράπεζες εμφανίζεται ο Δημήτρης Λιάκος, οικονομολόγος, πρώην υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ.
«Όσον αφορά τον εγχώριο τραπεζικό κλάδο, τα δημοσιευμένα στοιχεία δείχνουν σαφή βελτίωση των ισολογισμών τους. Αν σταθούμε σε δυο δείκτες, τον δείκτη κάλυψης ρευστότητας (liquidity coverage ratio) και τον δείκτη δάνεια προς καταθέσεις θα διαπιστώσουμε ότι βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα που ξεπερνούν την πλειονότητα των αντίστοιχων ευρωπαϊκών ιδρυμάτων.
Παράλληλα η έκθεσή τους σε risky assets είναι περιορισμένη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του ομολογιακού χαρτοφυλακίου βρίσκεται στο καθεστώς διακράτησης μέχρι τη λήξη, επομένως δεν επηρεάζεται από την μεταβλητότητα των αγορών», αναφέρει χαρακτηριστικά με συνέντευξή του στο iEidiseis.
Παράλληλα, αναφέρεται στις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η επόμενη κυβέρνηση στην πραγματική οικονομία.
1. Τι διέφυγε στη χρεοκοπία της Silikon Valley Bank; Πού οφείλεται;
Δυο είναι οι βασικές αιτίες για την κατάρρευση της SVB αλλά και της μικρότερης Signature Bank. Ο πρώτος αφορά την χαλάρωση των εποπτικών κανόνων για τις περιφερειακές τράπεζες (regional banks) που ψηφίσθηκαν επί της προεδρίας Trump, γεγονός που τις επέτρεπε να πάρουν μεγαλύτερα ρίσκα όσον αφορά τις τοποθετήσεις τους και την τήρηση των ελάχιστων ορίων ρευστότητας, ανάληψης κινδύνων κλπ.
Ο δεύτερος λόγος που τελικά επέδρασε καταλυτικά ήταν η σημαντική και απότομη άνοδος των επιτοκίων από την Fed (και τις υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο), στην προσπάθεια περιορισμού των πληθωριστικών πιέσεων, που επηρέασε αρνητικά τις αποτιμήσεις των ομολογιακών χαρτοφυλακίων προκαλώντας σημαντικές ζημιές στα οικονομικά στοιχεία αυτών των ιδρυμάτων.
2. Ποιοι οι κίνδυνοι από τη χρεοκοπία; Μπορεί να επηρεάσει τράπεζες στην Ευρώπη;
Το τραπεζικό σύστημα στηρίζεται στην πίστη και την εμπιστοσύνη. Αν χαθούν αυτά τα στοιχεία τότε ένας θεωρητικά μη συστημικός κίνδυνος μπορεί να εξελιχθεί σε συστημικό προκαλώντας πανικό και ενδεχομένως μη ελεγχόμενες καταστάσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι στη συνεδρίαση του αμερικάνικου χρηματιστηρίου την Δευτέρα 13.03 οι μετοχές των περιφερειακών τραπεζών κατέγραψαν σημαντικές απώλειες. Για αυτό το λόγο η κυβέρνηση Biden, μετά την αμηχανία και τις ατυχείς δηλώσεις του πρώτου 24ωρου από την αποκάλυψη του προβλήματος της SVB, δήλωσε ότι οι καταθέσεις των πολιτών και των επιχειρήσεων δεν διατρέχουν κανέναν κίνδυνο.
Ήταν σημαντικό να αποφευχθεί ένα bank run στις περιφερειακές τράπεζες και να περιορισθεί ο κίνδυνος νέων χρεοκοπιών τραπεζικών ιδρυμάτων. Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι «ανασφάλιστες» καταθέσεις στην SVB, δηλαδή εκείνες που ξεπερνούν τα 250 χιλ. δολάρια, αγγίζουν το 90%, με τις συνολικές καταθέσεις να ξεπερνούν τα 175 δισ. δολάρια.
Όσον αφορά τις ευρωπαϊκές τράπεζες, οι επιπτώσεις είναι κυρίως έμμεσες και λιγότερο άμεσες. Το επιχειρηματικό μοντέλο των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι πιο συντηρητικό σε σύγκριση με τις αμερικάνικες περιφερειακές, πόσο δε με τις πιο εξειδικευμένες τράπεζες των ΗΠΑ (όπως ήταν η SVB για τον κλάδο της τεχνολογίας και των venture capital funds), ενώ και το εποπτικό και κανονιστικό πλαίσιο είναι πιο αυστηρό.
Άμεσες επιπτώσεις θα αντιμετωπίσουν όποιες τράπεζες που είχαν έκθεση στην SVB, είτε λόγω ενδεχόμενης συμμετοχής assets της εν λόγω τράπεζας στα επενδυτικά χαρτοφυλάκια τους είτε λόγω πιθανών γραμμών χρηματοδότησης (credit lines). Πληροφόρηση που αυτή τη στιγμή δεν είναι στη διάθεσή μας. Οι έμμεσες επιπτώσεις προκαλούνται από την επανατιμολόγηση των κινδύνων που επιφέρουν οι αυξήσεις των επιτοκίων διεθνώς, γεγονός που θα δυσχεράνει τις δανειοδοτήσεις της πραγματικής οικονομίας και οι (πιθανές) πιέσεις επί των μετοχών και των ομολόγων λόγω της αυξημένης αβεβαιότητας.
3. Τι επιπτώσεις μπορεί να επιφέρει στην πραγματική οικονομία;
Σαφέστατα η έγκαιρη και συντονισμένη κρατική παρέμβαση αποτελεί το εχέγγυο για τον περιορισμό της διάχυσης των πιθανών κινδύνων. Η εξασφάλιση των καταθέσεων αποτελεί προϋπόθεση για την διατήρηση και την εξασφάλιση της πίστης και της εμπιστοσύνης. Οι επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία προκαλούνται από την απότομη και σημαντική αύξηση των επιτοκίων που επιφέρουν με τη σειρά τους αρνητικές συνέπειες στην ευκολία (δυσχέρεια σε νέες δανειοδοτήσεις) και στο κόστος (αύξηση) χρηματοδότησης. Σημαντικές επίσης είναι οι συνέπειες στην τιμολόγηση των στοιχείων ενεργητικού αλλά και στην αποστροφή του κινδύνου, στοιχεία που προκαλούν προβλήματα στις αγοραπωλησίες, στις επιχειρηματικές συμφωνίες αλλά και στην ίδρυση νέων εταιρειών.
4. Μετά τη χρεοκοπία πρέπει να αλλάξει η πολιτική αύξησης των επιτοκίων από την ΕΚΤ;
Η βασική αιτία επανεμφάνισης και ενίσχυσης του πληθωρισμού στην Ευρώπη δεν προέρχεται από την πλευρά της ζήτησης και των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης αλλά από την εκδήλωση της ενεργειακής κρίσης και τη διάχυση της στις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών. Παράλληλα το επίπεδο των μισθών δεν έχει αυξηθεί τόσο που θα συνέβαλε στην συντήρηση των τιμών στα σημερινά επίπεδα ενώ την ίδια στιγμή πανευρωπαϊκά παρατηρείται σημαντική αύξηση των επιπέδων κερδοφορίας.
Συνεπώς η χρήση του εργαλείου της αύξησης των επιτοκίων μπορεί να συνεισφέρει στον στόχο μείωσης του πληθωρισμού, αλλά η σημαντική και απότομη άνοδος μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στην ανάπτυξη, την απασχόληση, στην τιμολόγηση των στοιχείων ενεργητικού, στο κόστος ανά-χρηματοδότησης, στην εύρεση κεφαλαίων ή στην εξασφάλιση δανείων για την λειτουργία των επιχειρήσεων.
Πρακτικά λοιπόν αυτό που προτείνεται είναι η επανεξέταση του συνόλου των δεδομένων και η αναπροσαρμογή στις νέες συνθήκες τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, όπου η όξυνση των ανισοτήτων και ο κίνδυνος φτωχοποίησης και περιθωριοποίησης μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας είναι υπαρκτά φαινόμενα, με ενδεχόμενες ισχυρές αντανακλάσεις και στο πολιτικό επίπεδο.
5. Στη χώρα μας τι επιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν;
Όσον αφορά τον εγχώριο τραπεζικό κλάδο, τα δημοσιευμένα στοιχεία δείχνουν σαφή βελτίωση των ισολογισμών τους. Αν σταθούμε σε δυο δείκτες, τον δείκτη κάλυψης ρευστότητας (liquidity coverage ratio) και τον δείκτη δάνεια προς καταθέσεις θα διαπιστώσουμε ότι βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα που ξεπερνούν την πλειονότητα των αντίστοιχων ευρωπαϊκών ιδρυμάτων. Παράλληλα η έκθεσή τους σε risky assets είναι περιορισμένη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του ομολογιακού χαρτοφυλακίου βρίσκεται στο καθεστώς διακράτησης μέχρι τη λήξη, επομένως δεν επηρεάζεται από την μεταβλητότητα των αγορών.
Η γενικότερη οικονομική κατάσταση σαφώς επηρεάζεται από το διεθνές μακροοικονομικό περιβάλλον και δεν είναι τυχαίο ότι οι προβλέψεις για τους ρυθμούς ανάπτυξης του τρέχοντος έτους κινούνται σε επίπεδα χαμηλότερα των προηγούμενων ετών (μεταξύ 1.5% και 2%). Σαφέστατα η διατήρηση του πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα και η άνοδος των επιτοκίων επηρεάζει μεταξύ άλλων το επενδυτικό ενδιαφέρον, το διαθέσιμο εισόδημα, την αποταμίευση, την κατανάλωση και οπωσδήποτε το κόστος αναχρηματοδότησης του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους.
Ειδικά για το δημόσιο χρέος η συμφωνία του 2018 με την επέκταση των λήξεων και της περιόδου χάριτος της αποπληρωμής τοκοχρεολυσίων σε συνδυασμό με τη μετατροπή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους από κυμαινόμενο σε σταθερό επιτόκιο και την ύπαρξη του κεφαλαιακού αποθέματος ασφάλειας (το κοινώς λεγόμενο «μαξιλάρι») μειώνουν την ένταση των όποιων πιθανών επιπτώσεων. Προκλήσεις για την επόμενη κυβέρνηση θα αποτελέσουν η επανενεργοποίηση, έστω σε αναθεωρημένη μορφή, του Συμφώνου Σταθερότητας και η διαφαινόμενη απαίτηση για επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων πιθανότατα στα όρια του 2%/έτος και η πολλαπλασιαστική αξιοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων.
