Για «δυσμενή σενάρια για φέτος που αγγίζουν διψήφια ποσοστά ύφεσης» προειδοποιεί με συνέντευξή του στο iEidiseis o Τάκης Κορκολής, σύμβουλος του Αλέξη Τσίπρα για την οικονομία και την ανάπτυξη, Υπεύθυνος Ανάπτυξης στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ και πρώην Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ. Παράλληλα θεωρεί αισιόδοξες τις προβλέψεις του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης για ανάπτυξη ύψους ανάκαμψη 5,5% για το 2021 χωρίς τη συμμετοχή των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης ή 7,5% υπολογίζοντας τη συμβολή των πρόσθετων ευρωπαϊκών πόρων στο ΑΕΠ.
«Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση έχει στη διάθεσή της αρκετά και σημαντικά όπλα, περισσότερα από ποτέ», αναφέρει χαρακτηριστικά, επισημαίνει όμως πως «το στοιχείο που μπορεί να κάνει τη διαφορά δεν είναι η ποσότητα των μέτρων αλλά η ποιότητα και η στόχευσή τους».
Ο Τάκης Κορκολής καταθέτει σειρά άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης και των συνεπειών της, υπογραμμίζοντας πως θα μπορούσαν να μειώσουν την κατάρρευση της ζήτησης και να κρατήσουν όρθιους εργαζόμενους και επιχειρήσεις. «Προφανώς δεν θα μπορούσαν να ανακόψουν πλήρως την ύφεση φέτος. Θα μπορούσαν όμως να τη μετριάσουν και το κυριότερο θα εξασφάλιζαν μεγαλύτερη ικανότητα ανάδρασης για το 2021 χωρίς βίαιες και άδικες αναδιαρθρώσεις στο επίπεδο των επιχειρήσεων και καταστροφή ανθρώπινου κεφαλαίου», επισημαίνει, ενώ μιλώντας για τους ευρωπαϊκούς πόρους και το Ταμείο Ανάκαμψης τονίζει: «Οι Ευρωπαϊκοί πόροι πρέπει να χρηματοδοτήσουν τους αναγκαίους μετασχηματισμούς προς ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, μια στροφή στην ποιότητα, στα προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Η Ελλάδα δεν μπορεί και δεν πρέπει να ανταγωνιστεί άλλες χώρες στη βάση μείωσης του κόστους εργασίας επομένως των μισθών αλλά στη βάση αύξησης της παραγωγικότητας ενσωματώνοντας τη συλλογική γνώση, την έρευνα, τις ικανότητες του ανθρώπινου δυναμικού και την καινοτομία».
-Πού εκτιμάτε ότι οδεύει η οικονομία της χώρας το 2020 κ. Κορκολή; Πώς θα εξελιχθούν τα βασικά της μεγέθη; Το δεύτερο λοκ ντάουν τι επιπτώσεις θα έχει στην οικονομία και την κοινωνία; Πόσο θα κοστίσει;
Για να κάνει κανείς μια σοβαρή εκτίμηση για την πορεία της οικονομίας πρέπει να λάβει υπόψη του τόσο τα δεδομένα όσο και τις αβεβαιότητες και τους κινδύνους.
Ας ξεκινήσουμε από τα δεδομένα:
Δυστυχώς η αναπτυξιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας είχε χάσει τη δυναμική της ήδη κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2019 και το πρώτο τρίμηνο του 2020, δηλαδή πριν την πανδημία. Είχαμε δύο συνεχόμενα τρίμηνα όπου μειώθηκε έντονα ο ρυθμός ανάπτυξης ή γύρισε σε αρνητικό πρόσημο τόσο σε σχέση με τα αμέσως προηγούμενα τρίμηνα του 2019 όσο και σε σχέση με τα αντίστοιχα τρίμηνα του 2018.
Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το δεύτερο τρίμηνο του 2020 (το τρίμηνο δηλαδή που αποτυπώνει τις επιπτώσεις των πρώτων περιοριστικών μέτρων της άνοιξης του 2020),είχαμε κατακόρυφη πτώση του ΑΕΠ κατά 15,2%. Η μείωση αυτή συνιστά τη μεγαλύτερη τριμηνιαία πτώση που έχει καταγραφεί ιστορικά, τουλάχιστον από το 1995 οπότε και υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και οφείλεται κυρίως στη μείωση των εξαγωγών κατά 32,1%, της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 11,6% και του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου κατά 10,3%.
Παράλληλα θα πρέπει να συνυπολογίσουμε την αβεβαιότητα εξέλιξης της υγειονομικής κρίσης και να λάβουμε υπόψη τόσο το γεγονός ότι ακόμα και το καλοκαίρι οι υγειονομικές συνθήκες δεν επέτρεπαν την πλήρη λειτουργία της οικονομίας (με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον τουρισμό και τις συναφείς υπηρεσίες όπως η εστίαση) ενώ την ίδια στιγμή όλοι οι ειδικοί προειδοποιούσαν για ένα δεύτερο και ίσως χειρότερο πανδημικό κύμα.
Σε αυτές τις συνθήκες, το κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο αλλά και άλλοι φορείς όπως η Τράπεζα της Ελλάδας, υποτίμησαν τις διαφαινόμενες επιπτώσεις, εκφράζοντας ιδιαίτερα θετικές εκτιμήσεις για την τελική διαμόρφωση της φετινής ύφεσης. Κατέφυγαν στο πλέον αισιόδοξο σενάριο ενώ όλα έδειχναν ότι αυτό δεν θα ήταν επιτεύξιμο.
Το δεύτερο κύμα της πανδημίας είναι πλέον εδώ, είναι περισσότερο έντονο από το πρώτο, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε ένα νέο καθολικό «lockdown» . Συνυπολογίζοντας αυτό το κόστος αλλά και το γεγονός ότι η κυβέρνηση αντιμετωπίζει το δεύτερο κύμα της πανδημίας με το ίδιο μίγμα πολιτικής για τη στήριξη της οικονομίας που υιοθέτησε από την άνοιξη, είναι νομίζω φανερό ότι θα πρέπει να υιοθετήσουμε δυσμενή σενάρια για φέτος που αγγίζουν διψήφια ποσοστά ύφεσης.
Είναι νομίζω φανερό ότι θα πρέπει να υιοθετήσουμε δυσμενή σενάρια για φέτος που αγγίζουν διψήφια ποσοστά ύφεσης
-Και του χρόνου; Η ανάκαμψη; Τα κυβερνητικά στελέχη σταμάτησαν να μιλούν για ανάπτυξη τύπου V, αλλά βάζουν τον πήχη ακόμα και στο 5,5%, ακόμα και αν δεν επιβεβαιωθούν οι αισιόδοξες προβλέψεις για το εμβόλιο….
Στο προσχέδιο προϋπολογισμού που κατέθεσε πρόσφατα η κυβέρνηση (πριν το δεύτερο«lockdown»)προέβλεπε ισχυρή ανάκαμψη 5,5% για το 2021 χωρίς τη συμμετοχή των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης ή 7,5% υπολογίζοντας τη συμβολή των πρόσθετων ευρωπαϊκών πόρων στο ΑΕΠ.
Θα πρέπει λοιπόν να διερευνήσουμε τον συνδυασμό δύο υποθέσεων. Η πρώτη εκτιμά πως το ΑΕΠ θα αυξανόταν κατά 5,5% ούτως ή άλλως. Στηρίζεται σε υπερβολικά αισιόδοξες προβλέψεις ήδη πριν το γεγονός του δεύτερου κύματος. Κυρίως η υπόθεση αυτή υποτιμά τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος εργαζομένων και αυτοαπασχολουμένων και επομένως τις επιπτώσεις στην κατανάλωση που συμπαρασύρουν τη μεγάλη πλειοψηφία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Επιπλέον προϋποθέτει και άλλα αισιόδοξα σενάρια όπως επαναφορά της τουριστικής περιόδου του 2021 σε υψηλά επίπεδα επισκέψεων πράγμα μάλλον απίθανο αν συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι στις αρχές του επόμενου καλοκαιριού θα έχει εμβολιαστεί μικρό μέρος του πληθυσμού ακόμα και στο καλύτερο σενάριο διαθεσιμότητας ενός επιτυχούς εμβολίου.
Η δεύτερη υπόθεση είναι πως το Ταμείο Ανάκαμψης θα χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις ύψους 3,9 δισ. ευρώ, με τελικό επιπρόσθετο αποτέλεσμα στο ΑΕΠ ίσο με 2%. Εδώ έχουμε ακόμα μια υπεραισιόδοξη εκτίμηση, καθώς ακόμα και αν η κυβέρνηση κατορθώσει να συντμήσει δραματικά τους απαιτούμενους διοικητικούς χρόνους εισάγοντας αξιόπιστες και ταχείες διαδικασίες ωρίμανσης και υλοποίησης έργων και δράσεων, πράγμα πολύ δύσκολο, θα έπρεπε να λάβει υπόψη της ότι το Ταμείο θα έχει προσθετική επίδραση στο ΑΕΠ του 2021 μόνο αν χρηματοδοτήσει επενδύσεις οι οποίες είτε δεν θα πραγματοποιούνταν εν απουσία του είτε θα πραγματοποιούνταν αργότερα, δηλαδή μετά το 2021. Κάτι τέτοιο είναι απίθανο τη στιγμή που δεν υπάρχει πρόσθετη ύλη ώριμων έργων και επενδύσεων πέραν αυτών που προορίζονταν για το ΕΣΠΑ (και από αυτά ακόμα πολλά έχουν παγώσει ή καθυστερούν όπως τα έργα Μετρό Θεσσαλονίκης και Αθήνας). Επομένως η επίπτωση του Ταμείου Ανάκαμψης στο ΑΕΠ του 2021 κατά πάσα πιθανότητα θα είναι αμελητέα ακόμα και αν λάβει η χώρα την προκαταβολή που προβλέπεται από τους κανονισμούς. (Η προκαταβολή συμβάλλει στο ΑΕΠ μόνο αν μεταφράζεται σε δαπάνες στην πραγματική οικονομία αλλιώς απλά βελτιώνει τη δημοσιονομική εικόνα).
Με βάση τα παραπάνω αλλά και το δεύτερο «lockdown», αναμένουμε για το 2021 στην καλύτερη περίπτωση μια ισχνή ανάκαμψη που δεν θα πλησιάζει τα ποσοστά του προσχεδίου του προϋπολογισμού. Άλλωστε ακόμα και η κυβέρνηση έχει ήδη δηλώσει ότι αναθεωρεί προς τα κάτω τον προϋπολογισμό που θα καταθέσει στη Βουλή σε λίγες μέρες.
Αναμένουμε για το 2021 στην καλύτερη περίπτωση μια ισχνή ανάκαμψη που δεν θα πλησιάζει τα ποσοστά του προσχεδίου του προϋπολογισμού
-Το ερώτημα που τίθεται είναι αν ένα διαφορετικό μίγμα πολιτικής και περισσότερα μέτρα στήριξης της οικονομίας θα μπορούσαν να δώσουν καλύτερα αποτελέσματα τόσο για το 2020 όσο και για το 2021.
Η συζήτηση γύρω από τα μέτρα στήριξης της οικονομίας επικεντρώνεται συνήθως στον όγκο της δημοσιονομικής παρέμβασης. Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση έχει στη διάθεσή της αρκετά και σημαντικά όπλα, περισσότερα από ποτέ. Η πολιτική της ΕΚΤ κρατάει τα επιτόκια δανεισμού σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα για όλα τα κράτη μέλη και όχι μόνο για την Ελλάδα με αποτέλεσμα να υπάρχει διαθεσιμότητα φτηνού χρήματος για το δημόσιο και τις τράπεζες. Η ΕΕ έχει άρει τους δημοσιονομικούς περιορισμούς για το 2020 και είναι σίγουρο ότι αυτό θα ισχύσει και για το 2021. Η προηγούμενη κυβέρνηση έχει αφήσει διαθέσιμο ένα σημαντικό ταμειακό απόθεμα για πρώτη φορά στην ιστορία του τόπου. Οι ευρωπαϊκοί πόροι είναι περισσότεροι από ποτέ για να χρηματοδοτηθούν άμεσα μέτρα στήριξης και μεσοπρόθεσμα μέτρα ανάκαμψης. Επομένως η απάντηση εδώ είναι σαφής. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να πάρει μεγαλύτερου ύψους μέτρα στήριξης.
Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση έχει στη διάθεσή της αρκετά και σημαντικά όπλα, περισσότερα από ποτέ
Ωστόσο το στοιχείο που μπορεί να κάνει τη διαφορά δεν είναι η ποσότητα των μέτρων αλλά η ποιότητα και η στόχευσή τους. Τα άμεσα μέτρα πρέπει να έχουν κατά την άποψή μου τα εξής χαρακτηριστικά:
• Θα πρέπει να στηρίζουν αποτελεσματικά τις βασικές ανάγκες όσων υφίστανται δραματική μείωση ή και ολική απώλεια του εισοδήματός τους (ειδικά εποχικούς εργαζόμενους στον τουρισμό, εργαζόμενους στον πολιτισμό και την εστίαση, μακροχρόνια άνεργους κλπ). Κανένα κράτος και καμία οικονομική πολιτική δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί στα μάτια της κοινωνίας αν δεν καταφέρει να διασφαλίσει την φυσική και οικονομική επιβίωση των πολιτών σε τέτοιες συνθήκες.
Το στοιχείο που μπορεί να κάνει τη διαφορά δεν είναι η ποσότητα των μέτρων αλλά η ποιότητα και η στόχευσή τους
• Θα πρέπει να έχουν στόχο τη διατήρηση των θέσεων εργασίας με συμβολή του κράτους στο μισθολογικό κόστος που δεν μπορεί αντικειμενικά να καλύψει η επιχείρηση. Η αναστολή της σύμβασης εργασίας ακόμα και στο συμβολικό επίπεδο (στο σήμα που δίνει η κυβέρνηση στην αγορά με τον όρο «αναστολή») δεν κινείται σε αυτή την κατεύθυνση, απλά αναβάλει το γεγονός της απόλυσης για αργότερα. Τα μέτρα στήριξης της απασχόλησης για να είναι αποτελεσματικά θα έπρεπε να έχουν ευρύτερο χρονικό ορίζοντα (και όχι απλά τη διάρκεια των «lockdown») και να περιλαμβάνουν ρήτρες μη απόλυσης ενώ παράλληλα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τις αντοχές των επιχειρήσεων καλύπτοντας μεγάλο μέρος των μισθών και των ασφαλιστικών εισφορών.
• Θα πρέπει να στηρίζουν τις επιχειρήσεις με μίγμα μη επιστρεπτέας ενίσχυσης αλλά και φτηνού δανεισμού (ακόμα και μηδενικού επιτοκίου), τέτοιου ώστε να μην εκτοξεύονται οι δανειακές υποχρεώσεις σε μη βιώσιμα επίπεδα.
• Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στις δημόσιες επενδύσεις και τη δημόσια κατανάλωση ειδικά σε τομείς προτεραιότητας του κοινωνικού κράτους καθώς τέτοιες δαπάνες συνεισφέρουν άμεσα στο ΑΕΠ. Επιπλέον, οι δημόσιες επενδύσεις έχουν υψηλότερους πολλαπλασιαστές και εφόσον κατευθύνονται για παράδειγμα σε υποδομές στην υγεία, την παιδεία, το περιβάλλον, δημιουργούν πολύτιμο κεφάλαιο που επιδρά θετικά στην οικονομία και την κοινωνία για πολλά χρόνια αργότερα.
Μέτρα με τα παραπάνω χαρακτηριστικά θα μπορούσαν να μειώσουν την κατάρρευση της ζήτησης και να κρατήσουν όρθιους εργαζόμενους και επιχειρήσεις. Προφανώς δεν θα μπορούσαν να ανακόψουν πλήρως την ύφεση φέτος. Θα μπορούσαν όμως να τη μετριάσουν και το κυριότερο θα εξασφάλιζαν μεγαλύτερη ικανότητα ανάδρασης για το 2021 χωρίς βίαιες και άδικες αναδιαρθρώσεις στο επίπεδο των επιχειρήσεων και καταστροφή ανθρώπινου κεφαλαίου.
-Και για το Ταμείο Ανάκαμψης; Γνωρίζετε τα σχέδια που θα καταθέσει η ελληνική κυβέρνηση στις Βρυξέλλες; Τι προτείνετε εσείς για την αξιοποίηση των χρημάτων από το Ταμείο Ανάκαμψης;
Αναμένουμε από την κυβέρνηση την κατάθεση ενός πρώτου σχεδίου αξιοποίησης των πόρων. Μια πρώτη ιδέα για την κατεύθυνση που θα έχει αυτό το πρώτο σχέδιο έχουμε πάρει από τα αναφερόμενα στην ενδιάμεση έκθεση Πισσαρίδη. Εκεί για παράδειγμα θεωρείται πρόβλημα το μέγεθος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και προτείνονται πολιτικές που θα ευνοούν τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές προφανώς από μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους που έχουν τη δυνατότητα.
Τα δείγματα γραφής πάντως σε σχέση με την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων δημιουργούν προβληματισμούς. Ας μην ξεχνάμε ότι εκτός από τα 32 δις του Ταμείου Ανάκαμψης, πρέπει να απορροφήσουμε κα τα 40 δις του νέου ΕΣΠΑ και του νέου Προγράμματος Αγροτική Ανάπτυξης. Εκεί ένα πρώτο σχέδιο έχει σταλεί στις Βρυξέλλες και έχει ήδη λάβει σοβαρές παρατηρήσεις από την ΕΕ που αφορούν μη ενσωμάτωση των δεδομένων της πανδημίας στον σχεδιασμό και μη επαρκή συντονισμό με το Ταμείο Ανάκαμψης. Πολύ φοβάμαι ότι το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δεν έχει διαμορφώσει μια συνεκτική στρατηγική για την αξιοποίηση των πόρων. Η αναπτυξιακή πολιτική της κυβέρνησης ήδη πριν την πανδημία υλοποιούσε παλιές απόψεις και πρακτικές που αποδείχτηκαν αποτυχημένες. Χρειάζεται αλλαγή πορείας.
Οι Ευρωπαϊκοί πόροι πρέπει να χρηματοδοτήσουν τους αναγκαίους μετασχηματισμούς προς ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, μια στροφή στην ποιότητα, στα προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Η Ελλάδα δεν μπορεί και δεν πρέπει να ανταγωνιστεί άλλες χώρες στη βάση μείωσης του κόστους εργασίας επομένως των μισθών αλλά στη βάση αύξησης της παραγωγικότητας ενσωματώνοντας τη συλλογική γνώση, την έρευνα, τις ικανότητες του ανθρώπινου δυναμικού και την καινοτομία. Το νέο παραγωγικό μοντέλο θα πρέπει να είναι βιώσιμο περιβαλλοντικά (επομένως θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί η πράσινη μετάβαση), να είναι δίκαιο κοινωνικά και διατηρήσιμο στο χρόνο. Δράσεις, έργα και μεταρρυθμίσεις πρέπει να εξυπηρετούν αυτούς τους στόχους.
Οι Ευρωπαϊκοί πόροι πρέπει να χρηματοδοτήσουν τους αναγκαίους μετασχηματισμούς προς ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, μια στροφή στην ποιότητα, στα προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Η Ελλάδα δεν μπορεί και δεν πρέπει να ανταγωνιστεί άλλες χώρες στη βάση μείωσης του κόστους εργασίας επομένως των μισθών
Θα πρέπει να τονίσω ότι η μείωση των ανισοτήτων είναι απαραίτητη συνθήκη για μια διατηρήσιμη ανάπτυξη, καθώς οι όλο και διευρυνόμενες ανισότητες αποτελούν στοιχείο διάβρωσης της οικονομίας (και της κοινωνίας) σε μεσο-μακροπρόθεμσο ορίζοντα. Υποδομές για την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, περιβαλλοντικές υποδομές, εξοικονόμηση ενέργειας, καθαρή ενέργεια από ΑΠΕ με τη συμμετοχή στην παραγωγή ευρύτατων ομάδων του πληθυσμού, πολιτική προστασία, ενίσχυση της βιομηχανίας και της μεταποίησης, κίνητρα για ενίσχυση της απασχόλησης και εκσυγχρονισμό και ενδυνάμωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, κίνητρα για συνέργειες ανάμεσα στους κλάδους και τις αλυσίδες παραγωγής, πρέπει να αποτελούν πρώτες προτεραιότητες.
-Η Ελλάδα τι πρέπει να διεκδικήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, πέραν του Ταμείου Ανάκαμψης; Μήπως χρειάζεται πχ να συμφωνηθεί ότι θα καταργηθούν οι δημοσιονομικοί περιορισμοί και για μετά το 2021; Ή τι άλλο προτείνετε;
Η χώρα μας πρέπει καταρχήν να αξιοποιήσει τους ευρωπαϊκούς πόρους με σχέδιο και με το μέγιστο δυνατό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Αυτό θα οδηγήσει σε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και επομένως σε καλύτερες δημοσιονομικές συνθήκες. Ωστόσο, οι μελλοντικές αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε ό,τι αφορά το Σύμφωνο Σταθερότητας, τη διάρκεια των παρεμβάσεων στο πεδίο της νομισματικής πολιτικής που ασκεί η ΕΚΤ και τελικά το δημόσιο χρέος θα παίξουν προφανώς καθοριστικό ρόλο, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για άλλες χώρες.
Η χώρα μας πρέπει καταρχήν να αξιοποιήσει τους ευρωπαϊκούς πόρους με σχέδιο και με το μέγιστο δυνατό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Αυτό θα οδηγήσει σε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και επομένως σε καλύτερες δημοσιονομικές συνθήκες
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η συζήτηση έχει ξεκινήσει. Το Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο έθεσε το θέμα μεταρρύθμισης του Συμφώνου Σταθερότητας, με κυριότερα σημεία την παροχή ευελιξίας στους κανόνες μείωσης του χρέους και επίτευξης πλεονασμάτων, ενώ παράλληλα προτείνει την υιοθέτηση ενός μόνιμου δημοσιονομικού μηχανισμού στα πρότυπα του Ταμείου Ανάκαμψης. Προφανώς υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις στην Ευρώπη που θα πάρουν θέση υπέρ μιας γρήγορης επαναφοράς στη δημοσιονομική πειθαρχία αλλά σχηματίζονται επίσης δυνάμεις που θα πιέσουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το γεγονός ότι το θέμα δεν αφορά μια χώρα αλλά περισσότερες δρα ενισχυτικά στην προσπάθεια της ελληνικής πλευράς να διεκδικήσει ικανή δημοσιονομική ευελιξία ώστε να διασφαλίσει μια ισχυρή αναπτυξιακή πορεία και να φτιάξει ένα αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος.
Ο σχετικός διάλογος πρέπει να ξεκινήσει και στην Ελλάδα. Τα πολιτικά κόμματα, οι κοινωνικοί και οικονομικοί φορείς πρέπει να συμμετέχουν. Είναι για μένα αυτονόητο ότι η χώρα θα πρέπει να συνταχθεί με τις δυνάμεις που θα διεκδικήσουν την αλλαγή του Συμφώνου Σταθερότητας στην κατεύθυνση περισσότερο βιώσιμων και δίκαιων δημοσιονομικών λύσεων που δεν θα «πνίγουν» τις προσπάθειες των χωρών για ανάκαμψη. Η κυβέρνηση πρέπει καταρχήν να διαμορφώσει θέση, να δείξει ότι συντάσσεται με μια τέτοια κατεύθυνση.
Είναι για μένα αυτονόητο ότι η χώρα θα πρέπει να συνταχθεί με τις δυνάμεις που θα διεκδικήσουν την αλλαγή του Συμφώνου Σταθερότητας στην κατεύθυνση περισσότερο βιώσιμων και δίκαιων δημοσιονομικών λύσεων που δεν θα «πνίγουν» τις προσπάθειες των χωρών για ανάκαμψη
Μέχρι τώρα δεν το έχει κάνει. Και στη συνέχεια θα πρέπει να αρχίσει το χτίσιμο των αναγκαίων συμμαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
-Είναι σαφές ότι η νέα κατάσταση που δημιουργείται θα οδηγήσει σε αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Προς ποια κατεύθυνση και με ποιους όρους θα πρέπει αυτή να πραγματοποιηθεί; Υπάρχει κίνδυνος να αφήσει θύματα πίσω της. Είτε κλάδους που σε μεγάλο μέρος θα χαθούν, είτε εργαζόμενους σε πολύ χειρότερη θέση…
Σε μια τέτοια συνθήκη, η μη αποτελεσματική στήριξη ενός μεγάλου μέρους των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των εργαζομένων, οδηγεί σε βίαιη και απότομη αναδιάρθρωση υπέρ μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων από τη μία και σε αύξηση της ανεργίας και καθήλωσης των μισθών από την άλλη.
Φοβάμαι ότι η κυβέρνηση δεν αντιλαμβάνεται τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ως ισότιμους «παραγωγικούς εταίρους», αλλά τις θεωρεί μη παραγωγικές, χωρίς μέλλον και προοπτική. Και από την άλλη επίσης έχει σαφώς ταχθεί υπέρ της πλήρους απορρύθμισης της αγοράς εργασίας. Επομένως οι συνδυαστικές επιπτώσεις της κρισιακής συνθήκης από τη μία και του μίγματος πολιτικής που εφαρμόζει η κυβέρνηση από την άλλη, θα αφήσουν πολλούς στο περιθώριο, θα χτυπήσουν τη «μεσαία» τάξη και θα αυξήσουν τια ανισότητες και τη φτώχεια.
Η μη αποτελεσματική στήριξη ενός μεγάλου μέρους των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των εργαζομένων, οδηγεί σε βίαιη και απότομη αναδιάρθρωση υπέρ μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων από τη μία και σε αύξηση της ανεργίας και καθήλωσης των μισθών από την άλλη
Προφανώς το παραγωγικό μοντέλο πρέπει να αλλάξει στην κατεύθυνση που προτείνεται παραπάνω, αλλά αυτή η διαδικασία απαιτεί χρόνο, προετοιμασία και επιμονή. Και το κυριότερο προϋποθέτει στήριξη κατά τη φάση της μετάβασης ώστε αυτή να είναι κοινωνικά δίκαιη. Η αλλαγή πρέπει να συντελεστεί σταδιακά δίνοντας χρόνο και ευκαιρίες ώστε να προσαρμοστούν οι υπάρχουσες επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι και να εισέλθουν στην αναπτυξιακή διαδικασία νέοι δυναμικοί οικονομικοί φορείς.
Η παραγωγική ανασυγκρότηση δεν μπορεί να συντελεστεί με δίκαιο τρόπο σε συνθήκες ακραίας ύφεσης και καταστροφής παραγωγικών δυνάμεων όπως άλλωστε έχουν δείξει οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές στην πρόσφατη ιστορία της χώρας μας τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης
Η παραγωγική ανασυγκρότηση δεν μπορεί να συντελεστεί με δίκαιο τρόπο σε συνθήκες ακραίας ύφεσης και καταστροφής παραγωγικών δυνάμεων όπως άλλωστε έχουν δείξει οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές στην πρόσφατη ιστορία της χώρας μας τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης.
