Καθώς είδαμε την άτακτη αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν να το συγκρίνουμε με την απόσυρση από τη Σαϊγκόν του Βιετνάμ (σήμερα Πόλη Χο Τσι Μινχ) τον Απρίλιο του 1975. Είναι κυρίως οι εικόνες των ελικοπτέρων που αιωρούνται πάνω από την αμερικανική πρεσβεία. και οι μάζες των ντόπιων που τρέχουν προς το αεροδρόμιο που οδήγησαν σε αυτή τη γρήγορη σύγκριση.
Το ίδιο συναίσθημα της προδοσίας και της απελπισίας όπως αυτό που κυριαρχούσε πριν 46 στο Βιετνάμ, το ίδιο κυριαρχεί και σήμερα στο Αφγανιστάν!
Ο τοπικός πληθυσμός του Αφγανιστάν που την τελευταία εικοσαετία πίστεψε και προσχώρησε το νέο «αμερικανικό όραμα» , είδε τους διεφθαρμένους πολιτικούς του να φεύγουν και οι ΗΠΑ να αφαιρούν τη Σημαία τους από την πρεσβεία τους και εκείνοι τώρα αντιμετωπίζουν μια ανθρωπιστική κρίση.
Η σύγκριση της σημερινής κατάστασης στο Αφγανιστάν με εκείνη του Βιετνάμ το 1975 μπορεί να φαντάζει υπεραπλουστευμένη, αλλά είναι άκρως συμβολική.
Τότε και τώρα…
Ο πόλεμος του Βιετνάμ ήταν πολύ πιο βίαιος και καταστροφικός και για τις δύο πλευρές. Ωστόσο, το Βιετνάμ και οι ΗΠΑ έχουν τώρα μια θετική σχέση μετά την επανέναρξη των σχέσεων το 1995. Τα στοιχεία είναι αδιάψευστος μάρτυς: Οι ΗΠΑ και το Βιετνάμ έχουν διμερές εμπόριο την τελευταία 25ετία αυξήθηκε 200 φορές και έφτασε τα 90 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020. Οι ΗΠΑ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για το Βιετνάμ χώρα και εκείνο είναι η 10η μεγαλύτερη χώρα για τις ΗΠΑ!
Οι άμεσες επενδύσεις από τις ΗΠΑ Βιετνάμ έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί σε μια δεκαετία και φθάνουν τα 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια.
Οι πολίτες και των δύο χωρών έχουν θετικές απόψεις μεταξύ τους, όπως έδειξαν οι αριθμοί του τουρισμού (προ-πανδημίας). Έχουν επίσης συχνές υψηλού επιπέδου συναντήσεις πολιτικού επιπέδου και αναμένεται η σχέση αυτή να γίνει «στρατηγική εταιρική σχέση».
Οι παραπάνω αριθμοί καταδεικνύουν ότι στην πολιτική , το εμπόριο και την οικονομία δεν υπάρχουν αιώνιοι εχθροί και αιώνιες φιλίες.
Δηλαδή μπορεί να δούμε τις ΗΠΑ και το Αφγανιστάν υπό τους Ταλιμπάν να επιδίδονται σε θετικές και εποικοδομητικές σχέσεις;
Οι αρχικές συνομιλίες που έγιναν πριν μερικούς μήνες στην Ντόχα με τον ηγέτη των Ταλιμπάν που οι ίδιοι οι Αμερικανοί αποφυλάκισαν και τον μετέφεραν στο Κατάρ για να διαπραγματευτούν μαζί του ίσως αποτελέσουν τον σπόρο για να φυτρώσει η ελπίδα στην Καμπούλ, όπως φύτρωσε και στο Ανόι πριν 25 χρόνια, ακριβώς 20 χρόνια μετά την αποχώρηση τους από το Βιετνάμ!
Ο «δράκος»…
Ίσως γιατί έχει στο μυαλό του την οικονομική “ανθοφορία” στο Βιετνάμ, ο Τζο Μπάιντεν βλέπουμε να υπερασπίζεται με σθένος την απόφασή του για άμεση απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν. Χρειάστηκαν μόνο μερικές ημέρες για να διακόψει τις διακοπές του στο Κάμπ Ντέιβιντ και να απευθυνθεί στην σοκαρισμένη παγκόσμια κοινότητα για την επέλαση των Ταλιμπάν. Επί 10´ ο Μπάιντεν υπερασπίστηκε τον χειρισμό του στην αποχώρηση των ΗΠΑ, ενώ κατηγόρησε τον προκάτοχό του, Ντόναλντ Τραμπ, ότι μαζί με τις αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας και τους πολιτικούς ηγέτες τους, έφεραν το Αφγανιστάν σε αδιέξοδο.
Βεβαίως η επιχειρηματολογία Μπάιντεν έχει κενά και εύκολα αντικρούεται από την σκληρή αμερικανική δημοσιογραφική πένα…
Τον Ιούλιο, ο Μπάιντεν επέμεινε ότι ήταν πολύ απίθανο οι Ταλιμπάν να καταλάβουν τη χώρα όταν αποχωρήσουν τα αμερικανικά στρατεύματα. Ωστόσο ο Λευκός Οίκος αναγνώρισε ότι η διοίκηση δεν μπόρεσε να προβλέψει ότι οι εξελίξεις θα είναι τόσο ραγδαίες. «Η αλήθεια είναι ότι αυτό εκτυλίχθηκε πιο γρήγορα από ό, τι περιμέναμε» και το απέδωσε στο γεγονός ότι οι πολιτικοί ηγέτες του Αφγανιστάν παραιτήθηκαν και εγκατέλειψαν τη χώρα και ο αφγανικός στρατός κατέρρευσε χωρίς να προσπαθήσει να πολεμήσει…
Ο Τζό Μπάιντεν δεν εξήγησε γιατί δεν υπήρχε στρατηγικό σχέδιο εξόδου ή γιατί οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ που ήταν στο πλευρό των αμερικανικών δυνάμεων δεν ενημερώθηκαν !
Ο Μπάιντεν αντιμετωπίζει ένα κύμα εσωτερικής και παγκόσμιας κριτικής για τον τρόπο με τον οποίο εκτελέστηκε η στρατιωτική απόσυρση από το Αφγανιστάν. Επέλεξε να αγνοήσει τις παρατηρήσεις των Συμμάχων και έριξε αλάτι στην πληγή αρνούμενος να του γίνουν ερωτήσεις από τους δημοσιογράφους.
Δεν χρειάζεται να ερωτηθεί ο αμερικανός πρόεδρος ποιος θα ωφεληθεί από αυτή την επαίσχυντη έξοδο. Την απάντηση την δίνει η ίδια η ζωή . Χώρες της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου απομακρύνουν το διπλωματικό προσωπικό και κλείνουν τις πρεσβείες τους στην Καμπούλ, ενώ η Ρωσία και η Κίνα ανακοινώνουν ότι οι πρεσβείες τους παραμένουν ανοιχτές.
Το κλείσιμο της αμερικανικής πρεσβείας και το κατέβασμα της σημαίας της στη διπλωματική αποστολή – για τον αμερικανικό τύπο- σηματοδοτούν τη μεγαλύτερη γκάφα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.
Πολλοί αμερικανοί σχολιαστές υπενθυμίζουν τι έγραψε το 2014 ο Ρόμπερτ Γκέιτς, επικεφαλής της άμυνας του Μπαράκ Ομπάμα, στο βιβλίο του με τίτλο : «Απομνημονεύματα ενός υπουργού στον πόλεμο» και στο οποίο σχολίασε:« Νομίζω ότι (ο Μπάιντεν ) έκανε λάθος σχεδόν σε κάθε σημαντικό θέμα εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες ».
Η Κίνα ήταν ένας από τους πρώτους αντιπάλους των ΗΠΑ που εξέφρασε τη στήριξή της στην κυβέρνηση υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν στην Καμπούλ, με τον εκπρόσωπο του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Χούα Τσουνίνγκ να λέει: «Η κατάσταση στο Αφγανιστάν έχει ήδη υποστεί μια σημαντική μεταμόρφωση και σεβόμαστε τις επιθυμίες και τις επιλογές της τον αφγανικό λαό».
Ο Χούα Τσουνίνγκ αναρωτήθηκε περιπαικτικά: – Έφυγαν οι ΗΠΑ; Και καπάκι απάντησε «Κανένα πρόβλημα. Με τη βοήθεια και τη συνεργασία της κυβέρνησης του Πακιστάν, η Κίνα θα είναι η εναλλακτική δύναμη που παρέχει ασφάλεια και οικονομική βοήθεια για το νέο «Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν».
Ο εκπρόσωπος του Κινεζικού ΥΠΕΞ διευκρίνισε επίσης ότι : «Οι Ταλιμπάν του Αφγανιστάν έχουν εκφράσει πολλές φορές την επιθυμία για καλές σχέσεις με την Κίνα, με την προσδοκία ότι η Κίνα θα συμμετάσχει στη διαδικασία ανοικοδόμησης και ανάπτυξης του Αφγανιστάν και δεν θα επιτρέψει σε καμία δύναμη να χρησιμοποιήσει το έδαφος του Αφγανιστάν για να βλάψει την Κίνα».
Είναι σχεδόν σίγουρο ότι το Πεκίνο, η Μόσχα και το Ισλαμαμπάντ θα σχηματίσουν μια ισχυρή τριάδα για τον έλεγχο της περιοχής και θα κρατήσουν τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους μακριά.
Το Πεκίνο επενδύει ήδη στο Αφγανιστάν, έχει ρίξει χρήματα στην υποδομή της χώρας και στο εγγύς μέλλον θα μπορούσε να είναι ο σύνδεσμος μεταξύ της Καμπούλ και των ευρωπαϊκών αγορών της Μέσης Ανατολής.
Πιο συγκεκριμένα το Πεκίνο επικεντρώνεται κυρίως στην ανάπτυξη του σιδηροδρόμου που χρειάζεται για την Πρωτοβουλία Ζώνης και Οδού για την ολοκλήρωση του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν και μπορεί επίσης να βοηθήσει το Αφγανιστάν να εξορύξει τα σπάνια μεταλλεύματα που βρίσκονται στα βουνά του. Αυτό δεν είναι εύκολο έργο, καθώς στο παρελθόν υπήρξαν επιθέσεις σε κινέζους εργαζόμενους.
Γεωγραφικά το Αφγανιστάν έχει περιορισμένα σύνορα με την Κίνα μέσω μιας λωρίδας γης γνωστή ως Διάδρομος Wakhan που συνδέει τη χώρα με το Xinjiang, όπου οι μουσουλμάνοι Ουιγούροι αντιμετωπίζουν αυτό που το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αποκαλεί «γενοκτονία» που πραγματοποιήθηκε υπό το πρόσχημα της κινεζικής αντιτρομοκρατικής πολιτικής. Το Πεκίνο δεν θα ήθελε με τίποτα να αντιμετωπίσει μια νέα απειλή ενός εχθρικού ισλαμικού κράτους υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν στα σύνορά του με το Σιντζιάνγκ και άλλες δυτικές επαρχίες. Γι ´ αυτό και η Κίνα γενικότερα ήταν πάντα θα επιφυλακτική απέναντι στους Ταλιμπάν που επιδιώκουν να αποσταθεροποιήσουν τις γειτονικές χώρες της Κεντρικής Ασίας ή θα επεκτείνουν την κυριαρχία τους πέρα από τα σύνορά τους. Το μόνο βέβαιον είναι ότι ούτε το Πεκίνο αλλά ούτε και η Μόσχα θα Αυτό αποδεχτούν μοιρολατρικά μια ανεξέλεγκτη τρομοκρατική δράση των Ταλιμπάν ή των δορυφόρων τους.
Βεβαίως η Κίνα και η Ρωσία όπως και όλες οι άλλες αντιαμερικανικές περιφερειακές Δυνάμεις επιχειρούν να εκμεταλλευτούν γεωπολιτικά την άτακτη αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν. Για παράδειγμα το Πεκίνο βρήκε την ευκαιρία να στείλει ξεκάθαρο μήνυμα στις φιλοαμερικανικές Ασιατικές χώρες ότι δεν μπορούν πλέον να εξαρτώνται από την Ουάσιγκτον.
Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε από το κινεζικό κρατικό ΜΜΕ Global Times τονίζει ότι οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν θα πρέπει να είναι ένα μάθημα για το δημοκρατικό κόμμα της Ταϊβάν. «Η Ταϊβάν είναι η περιοχή που στηρίζεται περισσότερο στην προστασία των ΗΠΑ στην Ασία και οι αρχές του Δημοκρατικού Προοδευτικού Κόμματος του νησιού έκαναν την Ταϊβάν να προχωρήσει όλο και περισσότερο σε αυτόν τον ανώμαλο δρόμο».
Η Κίνα αναμένεται ότι θα κερδίσει στρατηγικά από την απομάκρυνση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν. Ωστόσο αμερικανοί αναλυτές θεωρούν ότι η εφορία του Πεκίνου δεν θα διαρκέσει για πολύ καθώς υπάρχει ο φόβος του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας ως προς την αντιμετώπιση ενός ριζοσπαστικού ισλαμικού κράτους στα σύνορά του στην Κεντρική Ασία και την πιθανή ροή τρομοκρατών στην επαρχία Σιντζιάνγκ της Κίνας.
Γεωπολιτικά και στρατιωτικά, η κατάληψη από τους Ταλιμπάν του νοτιοδυτικού ασιατικού κράτους ευχαριστεί το Πεκίνο λόγω της απομάκρυνσης των αμερικανικών στρατευμάτων και των συνοδευτικών κατασκοπευτικών βάσεων από τα δυτικά σύνορά του. Οι ηγέτες του Κινέζικου Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ) θεωρούσαν εδώ και καιρό την παρουσία αμερικανικών και ΝΑΤΟϊκών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν ως απειλή.
Η «αρκούδα»….
Εντωμεταξύ και η Ρωσία έχει επίσης τα μάτια της στραμμένα στο Αφγανιστάν με τον Ζαμίρ Καμπούλοφ, τον απεσταλμένο του Ρώσου Προέδρου στο Αφγανιστάν, να στέλνει μήνυμα στους Ταλιμπάν ότι η Μόσχα δεν έχει ιστορικές μνησικακίες και είναι έτοιμη να συνεργαστεί μαζί τους !
«Εδώ και καιρό έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι Ταλιμπάν είναι πολύ πιο ικανοί να επιτύχουν συμφωνίες από ότι η κυβέρνηση “μαριονέτα” των ΗΠΑ στην Καμπούλ», είπε ο Καμπούλοφ σε τηλεοπτική συνέντευξη.
Το Πακιστάν υποστηρίζει πλήρως το ισλαμιστικό καθεστώς. Πλέον το Πεκίνο, η Μόσχα και το Ισλαμαμπάντ φαίνεται να σχηματίζουν μια ισχυρή τριάδα για τον έλεγχο της περιοχής επιδιώκοντας να αποκλείσουν τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους. Σπεύδουν να εκμεταλλευτούν το γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ έχει χάσει τη φήμη και την αξιοπιστία της. Αυτό το βλέπει το Λονδίνο που μετά το BREXIT αναζητεί περιφερειακό ρόλο με βάση τον αποικιοκρατικό χάρτη της και ανησυχεί σφόδρα. Ήδη έγινε μια πρώτη συζήτηση στην Βουλή των Κοινοτήτων όπου εκφράστηκε η δυσφορία του Ηνωμένου Βασίλειου για την μονομερή απόφαση των ΗΠΑ αποχώρησης από το Αφγανιστάν και επαναδιατυπώθηκε η ανάγκη ώστε η Ευρώπη να αποκτήσει «στρατηγική αυτονομία»
Λονδίνο καλεί ΕΕ για «στρατηγική αυτονομία»…
Η Αφγανική κρίση που προκάλεσε η μονομερή απόφαση των ΗΠΑ να αποχωρήσουν από το Αφγανιστάν επαναφέρει την συζήτηση σχετικά με την ευρωπαϊκή «στρατηγική αυτονομία».
Ήδη η πρώτη δημόσια τοποθέτηση έγινε στην Βουλή των Κοινοτήτων στην Μεγάλη Βρετανία.
Την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν διαπραγματεύτηκε ο Τραμπ με τους Ταλιμπάν και εκτέλεσε ο Μπάιντεν, χωρίς καμία βοήθεια από την Ευρώπη.
Η πρώτη και μοναδική επίκληση της δέσμευσης του άρθρου 5 για αμοιβαία άμυνα έγινε πριν από την εισβολή στο Αφγανιστάν, και σε πολλές χώρες του ΝΑΤΟ όπως για παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο ο πόλεμος παρακολουθήθηκε και συζητήθηκε έντονα τις τελευταίες δύο δεκαετίες όπως στις ΗΠΑ.
Αλλά όταν ο Μπάιντεν υιοθέτησε την απόφαση του Τραμπ να αποχωρήσει, οι άλλες χώρες του ΝΑΤΟ είχαν συνολικά περισσότερα στρατεύματα στο Αφγανιστάν από ό, τι οι ΗΠΑ, όμως δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να ακολουθήσουν το παράδειγμα των ΗΠΑ και να αποχωρήσουν.
Ο Υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου Μπεν Γουάλας, που αντιτάχθηκε έντονα στην απόφαση αποχώρησης των στρατευμάτων , δήλωσε ότι μερικές χώρες του ΝΑΤΟ συζήτησαν το ενδεχόμενο διατήρησης στρατευμάτων στο Αφγανιστάν, αλλά αποφάσισαν ότι δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την αεροπορική υποστήριξη και άλλες υποδομές που παρέχονται από την Αμερική.
Κατά την διάρκεια συζήτησης για την Αφγανική κρίση που έγινε στη Βουλή των Κοινοτήτων η πρώην πρωθυπουργός Τερέζα Μέι ρώτησε : «Πιστεύαμε ότι έπρεπε να ακολουθήσουμε τις Ηνωμένες Πολιτείες και ο Θεός βοηθός» ;
Ο Τομ Τουγκεντάτ, βετεράνος του Αφγανιστάν και πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, προέτρεψε τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ να διασφαλίσουν ότι «δεν εξαρτιόμαστε από έναν μόνο σύμμαχο και από την απόφαση ενός μόνο ηγέτη».
Βλέποντας λοιπόν την ρευστή κατάσταση που επικρατεί στον παγκόσμιο χάρτη είναι πολύ νωρίς για να διαφανεί ποια θα είναι η επόμενη μέρα στο Αφγανιστάν και πως θα διαμορφωθούν οι σφαίρες επιρροής πέριξ του συγκεκριμένου ταλαιπωρημένου μεν αλλά ιστορικού Έθνους.
Ο ρόλος των Περιφερειακών Οργανισμών
Οι περιφερειακοί οργανισμοί ενδεχομένως παίζουν ρόλο – σημαντικό ή μη θα το δείξει η ζωή- για την σταθεροποίηση της κατάστασης στο Αφγανιστάν. Για παράδειγμα, ο Τετραμερής Διάλογος Ασφαλείας, γνωστός ως Quad, η συνεργασία της Νοτιοανατολικής Ασίας που περιλαμβάνει τις ΗΠΑ, το Βιετνάμ, την Αυστραλία, την Ινδία και την Ιαπωνία, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία τόσο για το Βιετνάμ όσο και για τις ΗΠΑ. Μέσω του εμπορίου και της ανταλλαγής προϊόντων και οι δύο χώρες απολαμβάνουν ισχυρές σχέσεις. Υπάρχουν προφανώς τριβές και αβεβαιότητες. Το Βιετνάμ επικεντρώνεται επίσης στη διατήρηση ισορροπίας με την Κίνα και στην αποφυγή οποιωνδήποτε ενεργειών που θα μπορούσαν να θεωρηθούν επιθετικές. Μέχρι τώρα το Ανόι ήταν αντίθετο στην ευρεία στρατιωτική βοήθεια ή παρόμοιες ενέργειες που θα μπορούσαν να ερμηνευτούν από την Κίνα ως κλιμάκωση.
Όπως συμβαίνει με το Βιετνάμ και τις σχέσεις στη Νοτιοανατολική Ασία, η ίδια εξίσωση θα μπορούσε να ισχύσει και με το Αφγανιστάν: Εξισορρόπηση των σχέσεων μεταξύ των ΗΠΑ και μιας πιο διεκδικητικής Κίνας.
Ωστόσο, στην ουσία, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Κίνα αλλά το ίδιο και η Ρωσία αναζητούν την ίδια εγγύηση από τους Ταλιμπάν και αφορά την ασφάλεια και τη μη επέμβαση.
Πάντως σήμερα το καίριο ερώτημα είναι πώς θα ενεργήσουν οι Ταλιμπάν τα επόμενα χρόνια:
– Θα επικεντρωθούν στις εσωτερικές πολιτικές ή θα ενθαρρύνουν τις φυλές και τους πυρήνες τους στις γειτονικές χώρες να αμφισβητήσουν τα δικά τους καθεστώτα;
– Θα δούμε τους Ταλιμπάν στο Πακιστάν να ξεσηκώνονται εναντίον του προηγούμενου υποστηρικτή τους και να επιτίθενται ανοιχτά στο καθεστώς στο Ισλαμαμπάντ;
– Θα ανοίξουν τις πόρτες τους σε φανατικούς Ισλαμιστές από την Δύση (ΗΠΑ – Ευρώπη) για στρατιωτική εκπαίδευση στο Αφγανιστάν όπως το είδαμε στη Συρία και το Ιράκ με το ISIS;
Προϋπόθεση για την οικοδόμηση νέων σχέσεων του Αφγανιστάν με την Δύση θα πρέπει να είναι οι Ταλιμπάν να αρνηθούν να παραχωρήσουν καταφύγιο σε τρομοκρατικές ομάδες και να αναγνωρίσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και τούτο διότι αρκετοί αναλυτές ήδη λένε ότι υπήρξε συμφωνία σε αυτό το σημείο κατά τη διάρκεια των συνομιλιών της Ντόχα, με δέσμευση των Ταλιμπάν. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η ανορθόδοξη δράση άλλων ομάδων που οι Ταλιμπάν μπορούν να ισχυριστούν ότι είναι πέρα από τον έλεγχό τους, οπότε οι εμφύλιοι πόλεμοι θα εξαπλωθούν σαν πυρκαγιά…
