Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει συμπληρώσει πάνω από έξι μήνες ζωής, Ρώσοι ολιγάρχες έχουν χάσει δισεκατομμύρια από τις περιουσίες τους, και την ίδια στιγμή μια νέα γενιά ολιγαρχών γεννιέται στη Ρωσία.
Oι Financial Times σε κείμενό τους με τίτλο «Η μελαγχολία των ολιγαρχών» αναλύουν:
Μέσα στην άνοιξη, τη στιγμή που ο πόλεμος στην Ουκρανία μαινόταν, ένας από τους πιο πλούσιους Ρώσους ολιγάρχες, ο Μikail Fridman, κάλεσε στο τηλέφωνο την Kristina Kvien, τότε ανώτερη απεσταλμένη των ΗΠΑ στο Κίεβο, έχοντας μία πρόταση.
Ο Fridman – που μεγάλωσε στο Lviv, στη δυτική Ουκρανία, αλλά έχει ρωσικό και ισραηλινό διαβατήριο, απέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του – που υπολογίζεται στα 13 δισ. δολάρια στη Ρωσία – ενημέρωσε ότι επιθυμούσε να δωρίσει το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου του για την αποκατάσταση των ζημιών από τον πόλεμο.
Σε αντάλλαγμα, οι ΗΠΑ θα τον βοηθούσαν να αποφύγει τις κυρώσεις που του επιβλήθηκαν από τους δυτικούς, με την ελπίδα ότι θα τους ανάγκαζαν να έρθουν σε ρήξη με τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν.
Σύμφωνα με τρία άτομα, γνώστες της υπόθεσης, που επικαλούνται οι FT, όταν η Kvien έθεσε ορισμένα ερωτήματα στον Fridman σχετικά με την πρότασή του, τα «αίματα άναψαν» με τον ολιγάρχη να φωνάζει και να ορκίζεται ότι δεν έχει καμία δύναμη στο να επηρεάσει τον Ρώσο πρόεδρο.
Το κλίμα στην αρχή ήταν φορτισμένο, όταν αναφέρθηκε στην πατρίδα του την Ουκρανία, λέει ένας από τους ανθρώπους που γνωρίζουν την υπόθεση, αλλά μετά έγινε πιο συναισθηματικός. «Θέλεις να μου αφαιρέσεις όλη μου την περιουσία», φώναζε.
Η Kvien τότε είπε στον Fridman ότι η συνομιλία τους τελείωσε και έκλεισε το τηλέφωνο. Έπειτα, ο Fridman της έστειλε ένα γραπτό μήνυμα για να ζητήσει συγγνώμη, αλλά δεν έλαβε απάντηση.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ από πλευράς του, δεν σχολίασε το συμβάν, καθώς όπως υποστήριξε, «δεν σχολιάζει διπλωματικές συζητήσεις». Ο Fridman από την άλλη αρνήθηκε ότι μίλησε ποτέ με την Kvien και ότι άσκησε πίεση στις ΗΠΑ για να τον βοηθήσουν να αποφύγει τις κυρώσεις ή προσφέρθηκε να βοηθήσει στις προσπάθειες ανοικοδόμησης της Ουκρανίας.
Από τη μέρα που ο Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία, έχουν παγώσει τραπεζικοί λογαριασμοί σε δυτικές τράπεζες δεκάδων Ρώσων ολιγαρχών ή/και ορισμένοι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα μερίδιά τους σε δυτικές εταιρείες. Επίσης έχασαν πολυτελείς επαύλεις στον μεσογειακό Νότο.
Ωστόσο, όπως γράφουν οι FT, έξι μήνες μετά, λιγοστά είναι τα σημάδια που δείχνουν πως οι κυρώσεις έχουν πιέσει τους ολιγάρχες να ξεκινήσουν ένα «πραξικόπημα του παλατιού» εναντίον του Πούτιν.
Αντιθέτως, είχαν πολύ διαφορετικό αντίκτυπο. Όλο και πιο οργισμένοι με τις δυτικές κυβερνήσεις, οι ολιγάρχες της Ρωσίας προσπαθούν να βρουν τρόπους να προσκολληθούν σε ό,τι έχει απομείνει από την περιουσία τους- μεταξύ άλλων ακόμα και κάνοντας προσπάθειες εξαγοράς σαν αυτή που παρουσίασε ο Fridman.
Πολλοί από τους ολιγάρχες που κάποτε απολάμβαναν να περνούν χρόνο στη Δύση δεν επιθυμούν να επιστρέψουν στη Ρωσία. Όσοι βρίσκονται στη Μόσχα έχουν αποδεχτεί αθόρυβα τη «μειονεκτική τους θέση» σε μια χώρα σε πόλεμο.
Αυτό που προκύπτει από συνεντεύξεις με επτά Ρώσους ολιγάρχες που έχουν υποστεί κυρώσεις – καθώς και ανώτερους τραπεζίτες, νυν και πρώην ανώτερα στελέχη μεγάλων εταιρειών, πρώην αξιωματούχους, φίλους και συγγενείς – είναι πως όσοι αντιτίθενται στον πόλεμο του Πούτιν, είναι αγανακτισμένοι και λένε πως τους κατέστρεψε.
Την ίδια στιγμή είναι πικραμένοι με τη Δύση, η οποία, όπως λένε τους χρησιμοποίησε ως αποδιοπομπαίους τράγους για γεγονότα που εκτείνονται πέρα από τον έλεγχό τους.
«Για να καταφέρει κανείς ένα πραξικόπημα στο παλάτι και να ανατρέψει τον ‘τσάρο’, πρέπει και να βρίσκεται στο παλάτι. Κανένας από αυτούς τους ανθρώπους δεν βρίσκεται εκεί», λέει ένας Ρώσος επιχειρηματίας που έχει υποστεί κυρώσεις.
«Πώς υποτίθεται ότι ο Fridman θα επηρέαζε τις αποφάσεις του προέδρου από το Ηνωμένο Βασίλειο; Και αν ο Fridman ήταν στο σπίτι του στη Μόσχα, πάλι δεν θα είχε καμία επαφή με τον πρόεδρο. Πώς θα μπορούσε να επηρεάσει τις αποφάσεις του;»
Έως τώρα 21 Ρώσοι μεγιστάνες έχουν μηνύσει την ΕΕ σε μια προσπάθεια να αρθούν οι κυρώσεις εναντίον τους, σύμφωνα με καταθέσεις στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Λουξεμβούργο.
Ωστόσο, σε ιδιωτικές συζητήσεις ορισμένοι παραδέχονται ότι αυτές οι νομικές ενέργειες μπορεί να μην είναι αρκετές για να καταφέρουν να πάρουν πίσω τα περιουσιακά τους στοιχεία στη Δύση, λέει στους FT άνθρωπος με γνώση του θέματος.
Πολλοί είναι έτοιμοι να το πάνε μέχρι το τέλος – κυρίως ο Fridman και ο επιχειρηματικός του συνεργάτης Petr Aven, που και οι δύο έγιναν διαβόητοι για τη διεξαγωγή «σκληρών» μαχών σε δικαστικές αίθουσες – από το City του Λονδίνου μέχρι τις πετρελαιοπηγές της Σιβηρίας.
«Τα παιδιά (sic) είναι πραγματικά τσαντισμένα και απογοητευμένα», λέει ένας ανώτερος τραπεζίτης, ο οποίος γνωρίζει καλά τους δύο ολιγάρχες. «Είναι ενεργείς άνθρωποι και μαχητές, αλλά είναι ένας πολύ δύσκολος αγώνας».
Ξεφεύγοντας από το μάτι του Κρεμλίνου
Λίγους μήνες αφότου ο ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2000, ο Πούτιν συγκέντρωσε τους πιο εξέχοντες ολιγάρχες της χώρας στην περίτεχνη Αίθουσα του Τάγματος της Αγίας Αικατερίνης του Κρεμλίνου για να εξηγήσει τους νέους κανόνες με τους οποίους θα λειτουργούσαν οι επιχειρήσεις στη «δική» του Ρωσία.
Θα μπορούσαν να κρατήσουν τις περιουσίες που συγκέντρωσαν μετά από «σκοτεινές» ιδιωτικοποιήσεις, τους είπε, αρκεί να μείνουν σε απόσταση από την πολιτική.
Όταν κάλεσε μια ομάδα κορυφαίων ολιγαρχών στο ίδιο δωμάτιο την ημέρα της εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, ο Aven ήταν ένα από τα δύο μόνο μέλη της semibankirschina — μιας ομάδας επτά τραπεζιτών που χρηματοδότησαν την επανεκλογή του Μπόρις Γέλτσιν στην προεδρία το 1996— ακόμα στη χώρα. Άλλοι, που είχαν αμφισβητήσει τον Πούτιν, είχαν φύγει εδώ και καιρό: κάποιοι εξόριστοι, όπως ο πρώην βαρόνος του πετρελαίου Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, ή άλοι βρέθηκαν νεκροί, όπως ο Μπόρις Μπερεζόφσκι.
Η τηλεοπτική παρωδία με τους επιχειρηματίες που παρατάχθηκαν ταπεινά με αλφαβητική σειρά ήταν ένα σημάδι του πόσο υποτελείς έχουν γίνει στον Πούτιν κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών θητείας του στο Κρεμλίνο.
Από όλους τους ολιγάρχες, ο Fridman και ο Aven είχαν κάνει τα περισσότερα για να εδραιωθούν στη δύση. Υποστηριζόμενοι από περιουσίες στον ρωσικό κλάδο πετρελαίου, τραπεζών, λιανικής και τηλεπικοινωνιών, ίδρυσαν την εταιρεία private equity LetterOne στο Λονδίνο το 2013, δημιουργώντας μια νέα αυτοκρατορία στην Ευρώπη που περιλαμβάνει τη βρετανική εταιρεία λιανικής υγιεινής διατροφής Holland & Barrett, τη γερμανική ενεργειακή ομάδα Wintershall Dea και στην Ισπανία τη Dia supermarket.
Ο Fridman αγόρασε ένα ακίνητο 65 εκατομμυρίων λιρών στο βόρειο Λονδίνο και είχε λάβει άδεια αορίστου χρόνου για να παραμείνει στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν χάσει αυτό το προνόμιο εξαιτίας των κυρώσεων.
Εξέταζε επίσης το ενδεχόμενο να υποβάλει αίτηση για βρετανική υπηκοότητα πριν από τον πόλεμο. Ο Aven, από την άλλη πλευρά, στεγάζει τη συλλογή μοντέρνας τέχνης αξίας 300 εκατομμυρίων λιρών στην έπαυλη του στο Surrey και το St James pied-à-terre.
Για τον Fridman, το να εγκατασταθεί στο Λονδίνο σήμαινε ότι είχε επιτέλους εδραιωθεί στην παγκόσμια σκηνή, λέει ένας πρώην επιχειρηματικός συνεργάτης του. «Ο Fridman πάντα μισούσε τη Ρωσία. Δεν άντεχε να ζει εκεί. Ήθελε να βγει και να μετακομίσει προς τα δυτικά με την πρώτη ευκαιρία για να κάνει επιχειρήσεις εκεί», λέει ο συνεργάτης του. «Θέλει να γίνει άνθρωπος του κόσμου».
Και μετά ήρθαν οι κυρώσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ που πάγωσαν τα μερίδια των Fridman και Aven στις εταιρείες τους και περιόρισαν την πρόσβασή τους σε κεφάλαια. (Σημειώνεται πως δεν τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ). Οι δύο ολιγάρχες έχουν παραιτηθεί από το διοικητικό συμβούλιο της LetterOne και έχουν παραδώσει τον έλεγχο σε μια ομάδα που προσπαθεί να σώσει τα περιουσιακά τους στοιχεία. «Όλα όσα χτίζαμε για 30 χρόνια είναι πλέον εντελώς ερειπωμένα. Και πρέπει να ξεκινήσουμε με κάποιο τρόπο μια νέα ζωή», είπε ο Aven στους Financial Times τον Μάρτιο.
Ο Alexei Kuzmichev, ο συνεργάτης τους στο LetterOne, έκανε διακοπές για σκι στην Ελβετία τον Μάρτιο όταν η ΕΕ του επέβαλε κυρώσεις με αποτέλεσμα να μείνει αποκλεισμένος στη χώρα, ανίκανος να επιστρέψει στην οικογένειά του στη Γαλλία, αλλά και απρόθυμος να επιστρέψει στη Ρωσία, σύμφωνα με δύο άτομα που γνωρίζουν το θέμα και μίλησαν στους FT.
Η Εθνική Υπηρεσία Εγκλήματος του Ηνωμένου Βασιλείου έκανε έφοδο στο σπίτι του Aven τον Μάιο στο πλαίσιο έρευνας για πιθανές παραβιάσεις κυρώσεων και πως μετέφερε πάνω από 3 εκατομμύρια λίρες σε λογαριασμούς του Ηνωμένου Βασιλείου από την Αυστρία, ώρες πριν τεθούν σε ισχύ οι κυρώσεις. Ο ίδιος ωστόσο αρνήθηκε να σχολιάσει τον ισχυρισμό αυτό.
Και ενώ έχει ασκήσει έφεση κατά των κυρώσεων που του επιβλήθηκαν, ο Aven είναι περιορισμένος με το να ζει χωρίς να ξοδεύει περισσότερα από 2.500 λίρες το μήνα – αν και τον Ιούλιο ένας δικαστής χαλάρωσε την απόφαση δέσμευσης ορισμένων από τους λογαριασμούς του – που χρησιμοποιούνται για την κάλυψη λογαριασμών. Η τακτική μηνιαία δαπάνη του Aven τώρα είναι 140.000£, τα περισσότερα από τα οποία πηγαίνουν στη συντήρηση και την ασφάλεια της συλλογής έργων τέχνης του.
Ακόμα και για τους ολιγάρχες των οποίων οι επιχειρηματικές δραστηριότητες είχαν επικεντρωθεί στη Δύση, ήταν αδύνατο να ξεφύγουν από το μάτι του Κρεμλίνου από τη στιγμή που έχουν έστω και μια μεγάλη επιχείρηση στη Ρωσία.
Σύμφωνα με μια έκθεση του 2019 του ειδικού συμβούλου του Υπουργείου Δικαιοσύνης Robert Mueller σχετικά με τη ρωσική παρέμβαση στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, ο Aven είπε ότι ήταν ένας από τους περίπου 50 ολιγάρχες που έλαβαν «σιωπηρές οδηγίες» από τον Πούτιν σε συναντήσεις που είχε καθε τρεις μήνες μαζί του, στις οποίες, όπως είπε, συνήθως συζητούσαν για την οικονομία, συμπεριλαμβανομένων των τρόπων διατήρησης της Alfa-Bank, της τράπεζας που είναι συνιδιοκτήτης, ασφαλείς από μελλοντικές κυρώσεις.
Ο Aven, αρνείται ότι ο Πούτιν του έδωσε ποτέ «σιωπηρές οδηγίες» και ισχυρίζεται ότι το FBI παρεξήγησε αυτά που τους είπε.
Σύμφωνα με τους FT, oρισμένοι ολιγάρχες που παραμένουν εκτός Ρωσίας, δέχονται συχνά κλήσεις από το Κρεμλίνο να επιστρέψουν στην πατρίδα μετά την έναρξη του πολέμου.
Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι οι ιδιες οι κυρώσεις τους ωθουν πίσω στη Ρωσία.
Και μερικοί σκέφτονται: «Τα χρειάζομαι πραγματικά όλα αυτά;» Θα επιστρέψω στη Μόσχα, όπου θα μπορώ να πηγαίνω με χαρά στα εστιατόρια και να νιώθω καλά», λέει ένας από αυτούς. Οι κυρώσεις, υποστηρίζει, αναγκάζουν τις ελίτ να πλησιάσουν ακόμη περισσότερο το Κρεμλίνο, ακόμη κι αν προτιμούν να αποστασιοποιηθούν από αυτό.
Την ίδια στιγμή, κύκλοι της δυτικής πολιτικής σκέψης συμμερίζονται τον σκεπτικισμό αναφορικά με τις κυρώσεις.
«Υπάρχουν δύο είδη ολιγαρχών στη Ρωσία», λέει ο Michael McFaul, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Μόσχα. «Υπάρχουν οι ολιγάρχες της δεκαετίας του 1990 και είμαστε όλοι πολύ περήφανοι που τους επιβάλαμε κυρώσεις και κατασχέσαμε τα γιοτ τους. Αλλά ας είμαστε ξεκάθαροι: αυτοί οι τύποι έχουν μηδενική επιρροή στον Βλαντιμίρ Πούτιν».
Το τυπικό μέλος της νέας ομάδας ολιγαρχών που έχει δημιουργηθεί «είναι ένας πραγματικά πλούσιος τύπος που βρίσκεται κοντά στον Πούτιν, αλλά είναι πραγματικά πλούσιος, επειδή ακριβώς βρίσκεται κοντά στον Πούτιν», προσθέτει ο ΜακΦόλ. «Έτσι δεν έχει κανέναν λόγο για να τον πιέσει να σταματήσει τον πόλεμο».
Με τις επιλογές τους να έχουν περιοριστεί λόγω των κυρώσεων, οι ολιγάρχες αισθάνονται παγιδευμένοι ανάμεσα στο να αποδεχτούν τη μοίρα τους στη Ρωσία ή να αντιμετωπίσουν αντίποινα επειδή μιλούν ανοιχτά κατά του πολέμου.
«Λένε ότι φοβούνται μήπως δηλητηριαστούν, αλλά αυτό που πραγματικά τους ανησυχεί είανι μήπως χάσουν τα χρήματα και τη φήμη τους» που δούλεψαν τόσο σκληρά για να αποκτήσουν, λέει ένας ανώτερος Ρώσος επιχειρηματίας μιλώντας στους FT. Τώρα, «δεν ξέρουν πώς να ενεργήσουν σε αυτή την κατάσταση», προσθέτει ο επιχειρηματίας. «Είναι εντελώς αποπροσανατολισμένοι».
Όταν ρωτήθηκαν γιατί δεν έκαναν περισσότερα για να μιλήσουν ενάντια στον πόλεμο, αρκετοί ολιγάρχες επεσήμαναν την περίπτωση του τραπεζίτη Oleg Tinkov. Ο εκκεντρικός μεγιστάνας είπε ότι αναγκάστηκε να πουλήσει το μερίδιό του στην τράπεζά Tinkoff που του ανήκει, τον Μάιο, προβαίνοντας μάλιστα σε μια «πώληση φωτιά» αφού κατήγγειλε τον Πούτιν και τον «τρελό του πόλεμο» στο Instagram.
Ο Oleg Tinkov, είπε στον Γιούρι Νταντ ότι ο Φρίντμαν του τηλεφώνησε και του είπε: «Έχεις πραγματικά χάσει το μυαλό σου. Έπρεπε να είχες πουλήσει πρώτα πριν πεις οτιδήποτε».
Για ορισμένους ολιγάρχες, αυτο το περιστατικό ήταν μια προειδοποιητική βολή για το πώς μια καταγγελία του πολέμου θα μπορούσε να τους κοστίσει την περιουσία τους. Αλλά για τον Tinkov, το να πει ελεύθερα τη γνώμη του ήταν πιο σημαντικό. «Του είπα, «Μίσα, δεν το σκέφτηκα. Ετσι ένιωσα. Δεν μπορώ να μείνω σιωπηλός».
Ο Fridman, ο οποίος αρνήθηκε να σχολιάσει την κλήση, περιέγραψε τον πόλεμο ως «τραγωδία», αλλά είπε ότι η μια πιο ξεκάθαρη κριτική θα έθετε σε κίνδυνο τους υπαλλήλους του στη Ρωσία.
«Θα μπορούσα να κάνω κάτι χρήσιμο και να αντισταθώ στην κατάληψη της οικονομίας από το κράτος. Αλλά δεν έχω κανένα περιουσιακό στοιχείο πια», λέει ένα άλλο άτομο που παρευρέθηκε σε εκείνη τη συνάντηση με τον Πούτιν πριν τον πόλεμο. «Τώρα περνάω όλο μου τον χρόνο μηνύοντας την ΕΕ».
Σημειώνεται πως οι Ρώσοι που έχουν υποβάλει προσφυγές υποστηρίζουν ότι οι νομικές αιτιάσεις που χρησιμοποιούνται για την επιβολή ταξιδιωτικών απαγορεύσεων και το πάγωμα των περιουσιακών τους στοιχείων εντός της ΕΕ είναι αβάσιμες ή εσφαλμένες.
Πολλοί από τους φακέλους υποθέσεων που δικαιολογούν τις κυρώσεις που προβλέπονται από την ΕΕ, σύμφωνα με έγγραφα που είδαν οι FT και άτομα που γνωρίζουν το θέμα, φαίνεται να συγκεντρώνονται βιαστικά από δημοσιογράφους, εταιρικούς ιστότοπους και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η έντονη πίεση στην ΕΕ και τους συμμάχους όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να προχωρήσουν γρήγορα σε κυρώσεις μετά την εισβολή σήμαινε ότι οι αξιωματούχοι έπρεπε να κόψουν δεσμούς όταν συνέτασαν τους καταλόγους με τα άτομα που θα έβαζαν στο στόχαστρο, είπαν στους FT, άτομα που συμμετείχαν στη διαδικασία.
Τώρα, σε πολλές περιπτώσεις, η ΕΕ προσθέτει περισσότερo υλικό στους φακέλους με τα αποδεικτικά στοιχεία κατά ατόμων που έχουν υποστεί κυρώσεις, όπως λέει ένας ολιγάρχης που έχει υποστεί κυρώσεις και ο ιδιος.
Σε αρκετές περιπτώσεις, η ΕΕ αναφέρει ως αιτιολογία για την επιβολή κυρώσεων τη φορολογία που κατέβαλαν οι ρωσικές εταιρείες και πως αυτό βοήθησε στη χρηματοδότηση της πολεμικής μηχανής του Πούτιν, πράγμα το οποίο έχει εξοργίσει ορισμένους ολιγάρχες, οι οποίοι πιστεύουν ότι πληρώνουν μόνο ένα μικρό μερίδιο σε σχέση με τις δαπάνες των των ευρωπαϊκών χωρών για ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο από την έναρξη του πολέμου.
«Η ΕΕ βοηθά τον Πούτιν περισσότερο από εμάς», λέει ένας από αυτούς που αμφισβητούν τη συμπερίληψή τους στη λίστα κυρώσεων. «Θα πρέπει να επιβάλουν κυρώσεις στον εαυτό τους».
Ο Peter Stano, εκπρόσωπος εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιμένει ότι οι κυρώσεις έχουν «βασιστεί στα κριτήρια που ορίζονται στο σχετικό καθεστώς κυρώσεων, στα διαθέσιμα στοιχεία και στη συμφωνία όλων των κρατών μελών».
«Ένα πάσο για την ελευθερία»
Καθώς οι δικαστικές υποθέσεις της ΕΕ είναι πιθανό να διαρκέσουν για χρόνια, ορισμένοι ολιγάρχες έχουν ασπαστεί την ιδέα ενός μηχανισμού εξαγοράς – ότι δηλαδή θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν μέρος του πλούτου τους για να στηρίξουν την Ουκρανία με αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων.
Εκτός από τον Fridman, αρκετοί Ρώσοι επιχειρηματίες έχουν επίσης προσεγγίσει το Κίεβο προσφέροντας κάτι παρόμοιο, σύμφωνα με άτομα που γνωρίζουν το θέμα.
«Αν υπήρχε ένας κανόνας να δίνουν το 50% [του πλούτου τους] για να στηρίξουν την Ουκρανία και κρατούν το άλλο 50% , θα ερχόταν ο καθε ενας από αυτούς», λέει ο ανώτερος Ρώσος επιχειρηματίας. «Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν διέξοδο. Πρέπει να τους δώσετε κάποια διέξοδο για να προβούν σε κάτι τέτοιο», λέει.
Παρά την απειλή αντιποίνων, υποστηρίζει ο επιχειρηματίας, οι περισσότεροι ολιγάρχες θα έτρεχαν να αρπάξουν την ευκαιρία ώστε να ανακτήσουν τα κεφάλαιά τους μόνο και μόνο επειδή «ο Πούτιν μπορεί να τους προσφέρει κάτι μόνο στο μέλλον. Αυτό που θέλουν τώρα είναι να πάρουν πίσω τα χρήματα που είχαν και έχασαν με τις κυρώσεις».
Στην Ουκρανία, ωστόσο, αντιμετωπίζουν ένα δύσπιστο κοινό. Ο Fridman είναι συνιδιοκτήτης πολλών περιουσιακών στοιχείων στη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της εταιρείας κινητής τηλεφωνίας Kyivstar, μιας από τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας, που τώρα ονομάζεται Sense Bank, και μιας επιχείρησης εμφιαλωμένου νερού.
Ακόμη και όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία από την Ουκρανία το 2014, συνέχισε να επισκέπτεται τη χώρα τακτικά, διοργανώνοντας φεστιβάλ τζαζ στη γενέτειρά του, Lviv και χρηματοδοτώντας ένα μνημείο για τη σφαγή των Εβραίων Babiy Yar από τη Ναζιστική Γερμανία το 1941.
Αυτές ωστόσο οι προσφορές δεν ήταν αρκετές να «κερδίσουν» τον Ουκρανό πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Η Ουκρανία ήταν ανοιχτή σε ένα σχέδιο ανακεφαλαιοποίησης τράπεζας, αλλά απέφυγε να προχωρήσει σε άρση των κυρώσεων στους ιδιοκτήτες της, σύμφωνα με άτομα που γνωρίζουν το θέμα.
«Η Ουκρανία δεν χρησιμοποιεί τις κυρώσεις ως διαπραγματευτικό εργαλείο. Αυτό είναι θέμα αρχής», λέει ο Rostislav Shurma, αναπληρωτής επικεφαλής του γραφείου του Ζελένσκι. «Ο κύριος στόχος των κυρώσεων είναι να σταματήσει ο πόλεμος, όχι να βρεθούν κάποιες προϋποθέσεις για να συμφωνήσουμε να τις άρουμε».
Για την ακρίβεια, ο Ζελένσκι είπε ότι θα συμφωνήσει μόνο εάν ο Fridman καταγγείλει τον Πούτιν, μιλήσει πιο έντονα κατά του πολέμου και σκίσει το ρωσικό του διαβατήριο, σύμφωνα με ένα πρόσωπο του στενού του περιβάλλοντος.
O Fridman από πλευράς του αρνείται ότι συζήτησε ποτέ να λάβει την ουκρανική υπηκοότητα.
Ορισμένοι αξιωματούχοι πρότειναν απλώς τη δήμευση των περιουσιακών στοιχείων των Ρώσων ολιγαρχών στην Ουκρανία βάσει νόμου που ψηφίστηκε τον Μάιο. Η Ουκρανία έχει κατασχέσει μέχρι στιγμής τουλάχιστον 1,1 δισ. δολάρια από Ρώσους ολιγάρχες, ανέφεραν εισαγγελείς τον Ιούλιο.
Δεν υπάρχει καμιά συμπόνια στο Κίεβο για τα δεινά των ολιγαρχών. «Στις 24, 25, 26, 28 Φεβρουαρίου — τότε δηλαδή που ήταν απαραίτητο να διαλέξουν πλευρά», λέει ο Oleksiy Danilov, πρόεδρος του συμβουλίου ασφαλείας της Ουκρανίας, αναφερόμενος στους ολιγάρχες, στις πολύ πρώτες μέρες του πολέμου οι επιλογές ήταν μόλις δύο:
«Στην πλευρά του φωτός; Ή στην πλευρά του σκότους;»
