«Σήμερα , που η ιδέα μιας παγκόσμιας τάξης βασισμένης σε κανόνες έχει διαλυθεί, η διπλωματία δεν φαίνεται να μπορεί να κάνει πολλά πράγματα. Δυστυχώς και είναι οδυνηρό να το αναγνωρίσουμε όλα θα κριθούν στο πεδίο των μαχών. Παρόλα αυτά οφείλουμε να επιμείνουμε να παραμείνει ο δίαυλος επικοινωνίας με τη Μόσχα ανοιχτός. Για τους δυτικούς στόχος είναι να μείνει το ΝΑΤΟ μακριά από μια ενδεχόμενη αντιπαράθεση με τη Ρωσία .Φυσικά, όσο κλιμακώνεται η σύρραξη τόσο θα αυξάνονται οι πιέσεις προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να επέμβουν . Εκεί πρέπει να υπάρξει σθεναρή αντίσταση».
Τα παραπάνω τονίζει με μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή της στο iEidiseis η Μαριλένα Κοππά, αναπληρώτρια καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και μέλος του ΔΣ του ΙΔΙΣ.
Η Μαριλένα Κοππά διαμηνύει πως όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος, τόσο δυσκολότερη θα είναι η επόμενη μέρα, προχωρά σε συγκρίσεις της επέμβασης στην Ουκρανία με την εισβολή στην Κύπρο, αναφέρεται στα λάθη της Δύσης, αλλά και τον επανακαθορισμό της σχέσης της ΕΕ και τον (επαν)εξοπλισμό της Γερμανίας.
Κατά κοινή ομολογία ο πλανήτης εισέρχεται σε έναν νέο ψυχρό πόλεμο. Τι χαρακτηριστικά εκτιμάτε ότι θα έχει ο ψυχρός αυτός πόλεμος και πώς διαμορφώνονται τα αντίπαλα στρατόπεδα;
Βρισκόμαστε πλέον σε αχαρτογράφητα νερά. Δυστυχώς η Δύση δεν διδάχθηκε από την ιστορία της. Η όλη κατάσταση φέρνει στο μυαλό τον Μεσοπόλεμο όπου η ταπεινωμένη Γερμανία γέννησε το τέρας του ναζισμού. Θα έπρεπε όλοι να γνωρίζουν ότι η ταπείνωση και περιθωριοποίηση της Ρωσίας κατά τη δεκαετία 1990 δεν θα έμενε σε βάθος χρόνου αναπάντητη αλλά θα γεννούσε τέρατα. Αυτό φυσικά δεν προσπαθεί σε καμία περίπτωση να δικαιολογήσει την ρωσική επιθετικότητα ή να εξισώσει τον θύτη με το θύμα. Θα έπρεπε όμως να είχαμε ως Δύση προβλέψει τα «όρια» μιας Ρωσίας την οποία η Δύση προσπάθησε να εξοβελίσει από την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας και επιχείρησε να περικυκλώσει. Η αφελής αισιοδοξία για «το τέλος της ιστορίας» δεν επέτρεψε μια νηφάλια και συμπεριληπτική αντιμετώπιση της ασφάλειας στην Ευρώπη. Αυτό πληρώνουμε, με έναν αυταρχικό Πούτιν που στηριζόμενος στην εσωτερική καταστολή και την συμμαχία του με τους ολιγάρχες, εισβάλλει σε μια ανεξάρτητη χώρα, παραβιάζοντας κάθε έννοια του διεθνούς δικαίου.
Η επέμβαση στην Ουκρανία πόσο εκτιμάτε ότι θα διαρκέσει και ποια τα πιθανά σενάρια;
Κανείς δεν μπορεί να κάνει ασφαλή πρόβλεψη. Το βέβαιο είναι ότι όσο περισσότερο διαρκεί η πολεμική σύρραξη, τόσο πιο δύσκολη θα είναι η επόμενη μέρα, τόσο μακρύτερα πάει μια κοινά συμφωνημένη λύση. Μια δε ενδεχόμενη ταπείνωση του Πούτιν θα τον κάνει ακόμη πιο απρόβλεπτο. Η επέμβαση πάντως της Ρωσίας στην Ουκρανία μας φέρνει πολλά χρόνια πίσω. Αποδεικνύει παράλληλα ότι η Μεταψυχροπολεμική περίοδος οικοδομήθηκε σε σαθρά θεμέλια, ενώ από την άλλη ο ολιγαρχικός καπιταλισμός της Ρωσίας δεν επέτρεψε την ανάδειξη ενός δημοκρατικού καθεστώτος, διατεθειμένου να συνομιλήσει ειρηνικά με τη Δύση.
Η ισχυρή αντίσταση του Ουκρανικού λαού εξέπληξε τη Ρωσία, σε μια επιχείρηση που ετοιμάζεται ήδη από το 2019 αν όχι νωρίτερα. Στόχος είναι η πολιτική και στρατιωτική κατάληψη της Ουκρανίας σε μια επιχείρηση που όπως έγραψε ευρωπαίος διπλωμάτης θυμίζει όχι την επέμβαση της Γεωργίας το 2008 αλλά τη Τσεχοσλοβακία το 1968. Σήμερα , που η ιδέα μιας παγκόσμιας τάξης βασισμένης σε κανόνες έχει διαλυθεί, η διπλωματία δεν φαίνεται να μπορεί να κάνει πολλά πράγματα. Δυστυχώς και είναι οδυνηρό να το αναγνωρίσουμε όλα θα κριθούν στο πεδίο των μαχών. Παρόλα αυτά οφείλουμε να επιμείνουμε να παραμείνει ο δίαυλος επικοινωνίας με τη Μόσχα ανοιχτός. Για τους δυτικούς στόχος είναι να μείνει το ΝΑΤΟ μακριά από μια ενδεχόμενη αντιπαράθεση με τη Ρωσία .Φυσικά, όσο κλιμακώνεται η σύρραξη τόσο θα αυξάνονται οι πιέσεις προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να επέμβουν . Εκεί πρέπει να υπάρξει σθεναρή αντίσταση.
Τη στρατηγική της Αθήνας –και, κυρίως, την αποστολή πολεμικού υλικού στην Ουκρανία, πώς την κρίνετε;
Η Αθήνα τοποθετήθηκε με τη Δύση καταδικάζοντας την εισβολή, συμμετέχοντας στις κυρώσεις και στέλνοντας πολεμικό υλικό. Όσο κι αν γνωρίζω και σέβομαι τις αντιρρήσεις σε αυτή την τελευταία κίνηση, προσωπικά θεωρώ ότι οφείλουμε να στηρίξουμε το θύμα μιας άδικης και βάρβαρης επίθεσης ουσιαστικά. Και σε αυτό έχω πάντα στο μυαλό μου την Κύπρο. Τι θα επιθυμούσαμε ως Έλληνες από τους συμμάχους μας αν, παρ’ελπίδα το νησί δεχόταν επίθεση; Δεν θα θέλαμε στήριξη και με οπλισμό; Δυστυχώς η κατάσταση μας καλεί να διαλέξουμε στρατόπεδο.
Γενικότερα πάντως, πλέον οι προσπάθειες αφοπλισμού ανήκουν στο παρελθόν. Μετά την Ουκρανία προβλέπεται να ξεκινήσει μια κούρσα εξοπλισμών που αναμένεται να κλιμακωθεί το επόμενο διάστημα και να λάβει πρωτοφανείς διαστάσεις. Παράλληλα όμως, και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία νομιμοποιείται ηθικά η χρήση πυρηνικής ενέργειας για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης που ήδη προκύπτουν. Ήδη η Γαλλία ανακοίνωσε την κατασκευή 6 νέων πυρηνικών εργοστασίων.
Στελέχη της κυβέρνησης επιμένουν πως η στάση της Δύσης στην επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτελεί «πρόκριμα» και για τη στάση της σε τυχόν επιθετική κίνηση του Ερντογάν στο Αιγαίο ή την Κύπρο. Σε τι βαθμό συμμερίζεστε τις απόψεις αυτές;
Η περίπτωση της Κύπρου μοιάζει με της Ουκρανίας: μια σημαντικά μεγαλύτερη δύναμη έχει δημιουργήσει με πόλεμο μια πραγματικότητα επί τους εδάφους (Ντόνμπας, Βόρεια Κύπρο) . Στην περίπτωση της Ουκρανίας, οι αποσχισθείσες περιοχές και η υποτιθέμενη ανάγκη προστασίας τους αποτέλεσαν το πρόσχημα για την εισβολή. Είναι ένα σενάριο που δεν μπορεί να αποκλειστεί για την Κύπρο. Γι αυτό και όντως η δυτική αλληλεγγύη στην Ουκρανία αποτελεί πρόκριμα, όπως και η για πρώτη φορά κοινή αντιμετώπιση από τη Δύση ενός τέτοιου θέματος.
Υπάρχουν όμως σημαντικές διαφορές στην περίπτωση του Αιγαίου. Αρχικά η Τουρκία είναι Νατοϊκή χώρα και το ΝΑΤΟ θα κληθεί να λειτουργήσει ως διαιτητής μεταξύ δυο μελών της συμμαχίας ακόμη και αν η μια είναι η επιτιθέμενη. Το καλοκαίρι του 2020, πήραμε μια πρώτη γεύση της ουδετερότητας του ΝΑΤΟ, καθόλου ενθαρρυντική. Γενικά, δεν πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής ότι η Ουκρανική κρίση αναβαθμίζει περαιτέρω την Τουρκία. Το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να μας προστατέψει από την γείτονα παρά τις καλές προθέσεις. Για αυτό ακριβώς η Ελληνογαλλική συμφωνία, όπως και η δημιουργία στην ΕΕ μιας «Ευρώπης της Άμυνας» έχουν για μας μεγάλη σημασία.
Η Ευρώπη «αφυπνίζεται»; Και προς ποια κατεύθυνση;
Για να πούμε τα πράγματα με το όνομα τους: η Ευρώπη δεν είχε πραγματικά Κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας γιατί δεν είχε, έως τώρα τουλάχιστον, κοινή εξωτερική πολιτική. Ο Πούτιν πέτυχε το ακατόρθωτο: να συσπειρώσει τους Ευρωπαίους και για πρώτη φορά να εκφράζονται με ενιαία φωνή. Σε μια δύσκολη περίοδο που ανοίγεται μπροστά μας, η ΕΕ καλείται να πείσει ότι μπορεί να είναι και αυτή ένας ‘παίκτης’ και στο επίπεδο της ασφάλειας, πέρα από μια μεγάλη αγορά. Για πρώτη φορά υπάρχουν οι βάσεις για κάτι τέτοιο.
Το βέβαιο είναι ότι το «μέρισμα ειρήνης» που χαρακτήρισε την μεταπολεμική αρχιτεκτονική ασφάλειας έχει έρθει στο τέλος του. Για την ΕΕ, η οικοδόμηση μιας αποτελεσματικής Κοινής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας είναι πλέον μονόδρομος και απαιτεί συναινέσεις, σημαντικές επενδύσεις, διαφοροποίηση των γραμμών ανεφοδιασμού, μείωση των ασύμμετρων εξαρτήσεων. Μπορεί η ΕΕ να σταθεί στο ύψος των νέων περιστάσεων; Αυτό μένει να φανεί.
Και ο (επαν)εξοπλισμός της Γερμανίας;
Είναι σαφές ότι η άμυνα δεν ήταν στο κέντρο της προσοχής της νέας γερμανικής κυβέρνησης. Η επίθεση όμως στην Ουκρανία έβγαλε τη Γερμανία από την πολιτική πασιφισμού που ακολουθεί από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Καγκελάριος Σόλτς μετέβαλε ριζικά την πολιτική αυτή στις 27 Φεβρουαρίου, με απόφαση για αποστολή όπλων στην Ουκρανία, επενδύσεις για την άμυνα και ένα ειδικό κονδύλι 100 δις ευρώ για τον Γερμανικό Στρατό, ενώ προοπτικά η Γερμανία θα ξεπεράσει το συμφωνημένο στόχο του ΝΑΤΟ για 2% του ΑΕΠ σε δαπάνες για την άμυνα. Λόγω της ενεργειακής εξάρτησης αλλά και του τραυματικού παρελθόντος, η Γερμανία άργησε να αντιδράσει. Η αλλαγή πλεύσης αλλάζει όλα τα δεδομένα και στην χώρα αλλά και στην ΕΕ συνολικά. Με την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας, η Γαλλία είχε μείνει η μόνη ισχυρή στρατιωτική δύναμη στην Ένωση με δυνατότητα προβολής ισχύος στο εξωτερικό. Τώρα το Γαλλο- γερμανικό δίδυμο, που αποτελεί ιστορικά την ατμομηχανή της Ευρώπης, προβλέπεται να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο με στόχο μια Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση , ανάλογη με αυτό που είναι η ΟΝΕ στην οικονομία.
