Ο Πάπας Φραγκίσκος, ο οποίος διετέλεσε ποντίφικας επί 12 έτη, φόρεσε το δαχτυλίδι του Ψαρά σε όλες τις επίσημες τελετές της παποσύνης του.
Μετά τον θάνατό του σε ηλικία 88 ετών, τη Δευτέρα του Πάσχα, η Καθολική Εκκλησία ακολούθησε την αιώνια παράδοση: το δαχτυλίδι που συμβολίζει την εξουσία του Πάπα καταστράφηκε – μια τελετουργία που συνδέεται με τη μετάβαση στην επόμενη ηγεσία του Βατικανού.
Με ιστορία που χρονολογείται τουλάχιστον από τον 13ο αιώνα, το δαχτυλίδι του Ψαρά είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα αντικείμενα του παπικού ενδύματος.
Πήρε το όνομά του από τον Άγιο Πέτρο, ο οποίος ήταν ψαράς και, σύμφωνα με την καθολική παράδοση, ο πρώτος Πάπας, και φορέθηκε από τον Πάπα Φραγκίσκο σε τελετουργικές εκδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της 12ετούς θητείας του.
Τώρα, όπως επιτάσσει η παράδοση, το δαχτυλίδι με το σήμα του εκλιπόντος ποντίφικα θα καταστραφεί -ή τουλάχιστον θα αλλοιωθεί- εντός των τειχών του Βατικανού μετά τον θάνατό του, σε ηλικία 88 ετών, τη Δευτέρα του Πάσχα.
Πρόκειται για ένα τελετουργικό με πρακτικές ρίζες.
Το δαχτυλίδι του Ψαρά και ένα μενταγιόν που ονομάζεται bulla χρησίμευαν παραδοσιακά ως επίσημες σφραγίδες για επίσημες επιστολές και έγγραφα γνωστά ως παπικά briefs.
Νέες εκδίδονταν σε κάθε νεοεισερχόμενο πάπα και για να αποφευχθεί η μεταθανάτια πλαστογράφηση επιστολών ή διαταγμάτων, και οι δύο συντρίβονταν με σφυρί μετά το θάνατό του. Από το 1521 έως το 2013, αυτό ακριβώς συνέβαινε.
This video of Pope Francis has gone viral after the pontiff was forced to resort to increasingly extreme measures to prevent worshippers from kissing his ring. To read more: https://t.co/T487lcfjtZ pic.twitter.com/I0Lkf0NIxN
— The Guardian (@guardian) March 26, 2019
Πάπας Φραγκίσκος: Ποια είναι η διαδικασία καταστροφής του δαχτυλιδιού
Ο Καμεράριος (Camerlengo της Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας) ένας ανώτερος καρδινάλιος που διορίστηκε να επιβλέπει τη μετάβαση, καταστρέφει το δαχτυλίδι και την βούλα παρουσία του Κολεγίου των Καρδιναλίων, αφού πρώτα ανακοινώσει το θάνατο του Πάπα.
Αυτή η πρακτική συνεχίστηκε πολύ αφότου τα αντικείμενα έπαψαν να χρησιμοποιούνται ως σφραγίδες καθώς αντικαταστάθηκαν λειτουργικά από μια σφραγίδα στα μέσα του 19ου αιώνα. Αλλά όταν ο προκάτοχος του Φραγκίσκου Πάπας Βενέδικτος XVI έγινε ο πρώτος Πάπας που παραιτήθηκε εδώ και έξι αιώνες, μια νέα παράδοση καθιερώθηκε: Ένας βαθύς σταυρός χαράχθηκε στην επιφάνεια του δαχτυλιδιού με μια σμίλη.
«Νομίζω ότι υπήρχε η αίσθηση ότι δεν ήταν απαραίτητο να καταστραφεί το δαχτυλίδι», είπε ο Λαμπ, – υπεύθυνος του CNN για το Βατικανό- ο οποίος υποστήριξε ότι η απειλή της παπικής πλαστοπροσωπίας γινόταν όλο και λιγότερο πιθανή με τα χρόνια.
Ο σημερινός Καμεράριος, Κέβιν Φάρελ, ο Αμερικανοιρλανδός καρδινάλιος που διορίστηκε στο ρόλο από τον Φραγκίσκο το 2023, αναμένεται να ακολουθήσει το παράδειγμά του και να παραποιήσει το δαχτυλίδι πριν από το παπικό κονκλάβιο – τη διαδικασία με την οποία θα επιλεγεί ο επόμενος Πάπας.
Αν και είναι βουτηγμένο σε τελετουργικό και συμβολίζει την παπική εξουσία, ο ρόλος του δαχτυλιδιού διέφερε πολύ από Ποντίφικα σε Ποντίφικα.
Από αυτή την άποψη, ο Φραγκίσκος παρέκκλινε από ορισμένους από τους πρόσφατους προκατόχους του. Ορισμένοι ποντίφικες, όπως ο Πάπας Βενέδικτος XVI, επέλεξαν να φορούν καθημερινά ρούχα, ενώ ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ φορούσε συχνά ένα εναλλακτικό δαχτυλίδι.
Ο Φραγκίσκος διάλεξε μια μέση λύση: Φορούσε το Δαχτυλίδι του Ψαρά στις επίσημες τελετές, αν και για καθημερινή χρήση το άλλαξε με ένα απλό ασημένιο δαχτυλίδι που χρονολογείται από την εποχή του ως καρδινάλιος.
Υπήρχαν επίσης κάποιες εικασίες ότι ο Φραγκίσκος ένιωθε άβολα με την πράξη του φιλήματος του δαχτυλιδιού: Στις αρχές του 2019, κινηματογραφήθηκε επανειλημμένα να τραβούσε το χέρι του καθώς πιστοί του προσπάθησαν να το κάνουν, αν και το Βατικανό αργότερα είπε ότι είχε σκοπό να μειώσει την εξάπλωση των μικροβίων.
Σύμφωνα με τον Λαμπ, ο Φραγκίσκος πάντα του άρεσε να συναντά ανθρώπους όπου βρίσκονταν – σφίγγοντας τα χέρια ή αγκαλιάζοντας αυτούς που ήταν στενοχωρημένοι – και δεν ήταν κάποιος που περίμενε από τους ανθρώπους να γονατίσουν και να φιλήσουν το δαχτυλίδι του όταν τον συναντούσαν.
Τα Δαχτυλίδια του Ψαρά διέφεραν ανά τους αιώνες
Ενώ τα περισσότερα από αυτά περιείχαν μια εικόνα του Αγίου Πέτρου και τα κλειδιά της Αγίας Έδρας – που παραπέμπουν στη στιγμή που του δόθηκαν τα κλειδιά του ουρανού συχνά αντικατοπτρίζουν τη μόδα της εποχής ή το ήθος του εν λόγω πάπα.
Είναι συνήθως χειροποίητα για τον εισερχόμενο Πάπα από έναν χρυσοχόο, αν και ο Πάπας Φραγκίσκος αντιμετώπισε την τάση με ένα «ανακυκλωμένο» δαχτυλίδι, σύμφωνα με τον Λαμπ. Ο Φραγκίσκος επέλεξε να μην αναθέσει τη δημιουργία ενός νέου κομματιού, αλλά αντ’ αυτού «χρησιμοποίησε ένα δαχτυλίδι από τον γραμματέα του Παύλου VI», είπε ο Λαμπ.
Το «δαχτυλίδι κατοχής», όπως αναφέρεται από το Βατικανό, ανήκε κάποτε στον γραμματέα του Παύλου VI, Αρχιεπίσκοπο Πασκουάλε Μάτσι, ο οποίος πέθανε το 2006. Ήταν κατασκευασμένο από επιχρυσωμένο ασήμι και όχι από καθαρό χρυσό.
Η μοίρα του δαχτυλιδιού μετά το κονκλάβιο, όπως πολλά ερωτήματα γύρω από τη μυστική διαδικασία επιλογής, μένει να αποκαλυφθεί.
Τι είναι το Δαχτυλίδι του Ψαρά
Με απλά λόγια είναι ένα ξεχωριστό δαχτυλίδι που φορά ο κάθε Πάπας και αποτελεί σύμβολο της εξουσίας του. Το όνομά του προέρχεται από τον Άγιο Πέτρο, τον πρώτο Πάπα, που ήταν ψαράς. Πάνω στο δαχτυλίδι υπάρχει χαραγμένο το όνομα του εκάστοτε Πάπα και μια εικόνα του Πέτρου να ψαρεύει.
Παλαιότερα, αυτό το δαχτυλίδι χρησιμοποιούνταν ως σφραγίδα για επίσημα παπικά έγγραφα. Δηλαδή, ήταν σαν υπογραφή για να αποδεικνύεται ότι ένα έγγραφο είναι αυθεντικό και όντως προέρχεται από τον Πάπα.
Γιατί καταστρέφεται μετά τον θάνατο του Πάπα
Καταστρέφεται ώστε να μη μπορεί κανείς να το χρησιμοποιήσει για πλαστογραφία, δηλαδή για να εκδώσει ψεύτικα έγγραφα στο όνομα του εκλιπόντος Πάπα. Είναι μια παλιά παράδοση που εφαρμόζεται εδώ και αιώνες.
Σήμερα, το δαχτυλίδι δεν χρησιμοποιείται πρακτικά ως σφραγίδα, αλλά η τελετουργία της καταστροφής του συνεχίζεται, για συμβολικούς λόγους. Αντί να το σπάσουν τελείως, όπως παλιά, χαράζουν έναν βαθύ σταυρό στην επιφάνειά του για να δείξουν πως δεν είναι πλέον ενεργό.
